ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 21 : ΤΟ 1821 ΚΑΙ Η ΚΥΠΡΟΣ

Του Κωνσταντίνου Χολέβα

Πολιτικού Επιστήμων

 

"Ἡ πατρίς µου, ἀδελφοί, ε ἶναι ἡ Κύπρος, κα ί αὐτή νῆσος τῆς Ἑλλάδος. Ἀνεκδιήγητα εἶναι τά δεινά καί αἱ τυραννίαι ὅσας ὑποφέρει ἀπό τούς ἐχθρούς βαρβάρους ἡ δυστυχής αὕτη νῆσος. Λ άβετε, λοιπ όν, ε ὐσπλαχνίαν διά ἀθλίους ἀδελφούς καί ἐνεργήσατε εἰς τοῦτο διά τό ὁποῖον σᾶς παρακαλῶ, καθ ώς καί διά τήν ἐλευθερίαν της, κα ί θέλετε ἔχει τήν µέν ἀνταµοιβήν παρά Θεοῦ, τ όν δέ ἔπαινον ἀπ' ὅλην τήν Ἑλλάδα καί δι' α ἰῶνας εὐγνώονας τούς δυστυχεῖς Κυπρίους. Ὁ παντοδύναµος Θεός νά σᾶς ἐνδυναµώνῃ καί νά σᾶς δίδῃ τά τρόπαια κατά τῶν ἀγρίων ἐχθρῶν, ὅπως διά τιµήν τοῦ Γένους µας, ὁµογενεῖς, φ ίλτατοι, τ ό ὁποῖον θέλει παραδώσει τά ἔνδοξα ὀνόατά σας εἰς τῶν ἐπερχοένων γενεῶν τήν εὐλογίαν. Ε ἴθε, ε ἴθε, γ ένοιτο, Θε έ βασιλεῦ" ! Α ὐτά ἔγραφε µεταξύ ἄλλων στίς 3 Ἰουλίου 1821 ὁ Κύπριος ἀγωνιστής Κυπριανός Θησεύς ἀπευθυνόµενος πρός τούς δηµογέροντες τῆς ἐπαναστατηµένης Ὕδρας καί πρός τόν Δηµήτριο Ὑψηλάντη. Ὁ Κυπριανός ἦταν ἀδελφός δύο ἄλλων Κυπρίων ἀγωνιστῶν τοῦ 1821, το ῦ Νικολάου Θησέως καί τοῦ Ἀρχιµανδρίτου Θεοφίλου Θησέως, τ ά δέ λόγια του καταδεικνύουν τήν ἑλληνικότητα τῆς Κυπριακῆς ψυχῆς καί τόν Πανελλήνιο χαρακτῆρα τῆς Ἐθνεγερσίας. Ἡ Κύπρος τήν ἐποχή ἐκείνη δέν µποροῦσε νά ἐξεγερθεῖ , δι ότι στίς κοντινές ἀκτές τῆς Συρίας, Τουρκ ίας καί Αἰγύπτου στρατοπέδευαν πολυάριθµα στίφη Ὀθωµανῶν στρατιωτῶν καί ἦταν ἄµεσος ὁ κίνδυνος σφαγῆς τοῦ πληθυσοῦ σέ περίπτωση ἐπαναστατικοῦ κινήµατος. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κυπριανός συµφώνως πρός τά ἱστορικά δεδοµένα εἶχε ἀλληλογραφία µέ τόν Ἀλ. Ὑψηλάντη, ὅταν προετοιµαζόταν ἡ Ἐπανάσταση, κα ί ὁ ἴδιος, ὅπως καί ἄλλοι κληρικοί καί προύχοντες τῆς νήσου υήθηκαν στήν Φιλική Ἑταιρία ἀπό µέλη της πού ἦλθαν στήν Κύπρο εἰδικά γι' α ὐτόν τόν σκοπό τό 1818. Μεταξ ύ αὐτῶν ἦσαν ὁ Στέργιος Χατζηκώστας ἤ Χατζηστέργιος καί ὁ Δηµήτριος Ὕπατρος, πο ύ µύησαν τόν Κυπριανό. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κυπριανός ἐξήγησε στά µέλη τῆς Φιλικῆς Ἑταιρίας τούς λόγους γιά τούς ὁποίους ἡ Κύπρος δέν ἦταν δυνατόν νά ἐπαναστατήσει. Ο ἱ λόγοι αὐτοί θεωρήθηκαν σοβαροί καί ἔτσι ἡ µεγάλη Συνέλευση τῆς ἑταιρίας, ἡ ὁποία πραγµατοποιήθηκε τήν 1η Ὀκτωβρίου 1821 στό Ἰσµαήλιο ὑπό τήν προεδρία τοῦ Ἀλ. Ὑψηλάντη, ἀπεφάσισε ὅτι ἡ Κύπροςθά συµβάλει στόν Ἀγῶνα µόνον µέ χρηµατική βοήθεια. Τ ά µέλη τῆς Φιλικῆς Ἑταιρίας πού ἦλθαν στήν Κύπρο δέν ἔειναν στήν

Ἀρχιεπισκοπή, ἀλλά στό κτίριο τῆς Ἑλληνικῆς Σχολῆς, τ ήν ὁποία ἵδρυσε τό 1812 ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κυπριανός. Ἦταν ἀκριβῶς ἀπέναντι ἀπό Ἀρχιεπισκοπή, στ όν χῶρο ακριβῶς πού βρίσκεται σήµερα τό Παγκύπριο Γυµνάσιο, κα ί ἐπικοινωνοῦσε µέ τήν Ἀρχιεπισκοπή µέ ιά ὑπόγεια σήραγγα. Παρ ά τά καθορισθέντα ὅτι ἡ Κύπρος θά προσέφερε στόν Ἀγῶνα µόνον χρήµατα, πολλο ί Κύπριοι ἦλθαν κρυφά στήν Ἑλλάδα καί πότισαν µέ τό αἷµα τους τό δένδρο τῆς Ἐλευθερίας. Μερικο ί ἀπ' α ὐτούς ἔφυγαν µέ τόν Κανάρη, ὅταν ἐκεῖνος διαφεύγοντας από τήν Αἴγυπτο προσορµίσθηκε γιά ἀνεφοδιασµό σέ ἕνα µικρό λιµανάκι κοντά στήν Λάπηθο τῆς Βορείου Κύπρου. Τ ότε οἱ κάτοικοι τῆς κατεχόενης σήερα περιοχῆς προσέφεραν πολλά χρήµατα καί τρόφιµα στόν Ψαριανό πυρπολητή. Μεταξ ύ τῶν Κυπρίων ἀγωνιστῶν πού ἔδρασαν στόν ἑλλαδικό χῶρο τό 1821 περιλαµβάνονται καί οἱ προαναφερθέντες τρεῖς ἀδελφοί µέ τό οἰκογενειακό ἐπίθετο Θησεύς. Μ άλιστα ὁ Ἀρχιµανδρίτης Θεόφιλος Θησεύς ἔφθασε στόν βαθµό τοῦ ἀρχιστρατήγου τῶν ἐπαναστατῶν. Σ έ ἕνα κατάλογο πού ἑτοίµασε ὁ ἱστοριοδίφης Θάνος Βαγενᾶς περιλαµβάνονται ἐπίσης πολλά ὀνόµατα Κυπρίων ἐθελοντῶν πού πολέµ ησαν γι ά τήν ἐλευθερία τῆς Ἑλλάδος. Σ ' α ὐτούς συγκαταλέγονται ὁ ἈβραάΘεοχάρης, ὁ Ἀντωνίου Μιχαήλ, ὁ Βασιλειάδης Χριστόδουλος, ὁ Γεωργίου Σπῦρος, ὁ Κυπραῖος Γεώργιος κ.ἄ. Ἐπίσης Γιάννης Πασαπόρτης πού ἔλαβε µέρος στήν ἡρωική Ἔξοδο τοῦ Μεσολογγίου, ὁ Σολοµών Μάρκου πού πολέµησε στό πλευρό τοῦ Ναυάρχου Τοπάζη, ὁ Γεώργιος Κυπριώτης πού ἦταν µπουρλοτιέρης καί χάθηκε στή Ναυµαχία τοῦ Καφηρέως. Πολλο ί πού ἐπέζησαν τῶν αχῶν ἔµειναν στό ὑπόλοιπο τῆς ζωῆς τους στήν Ἑλλάδα, ὅπως ὁ Σταυρινός πού ἔφθασε στόν βαθµό τοῦ ταγµατάρχου Χωροφυλακῆς. Ἐξ ἄλλου στρατηγός Μακρυγιάννης στά Ἀπονηµονεύατά του ἀναφέρει τό ὄνοµα ἑνός γενναίου Κυπρίου, το ῦ Μιχαήλ Κυπραίου, πο ύ ἦταν κολυµβητής ταχυδρόµος, κα ί ἔπεσε στήν µάχη τῶν Μύλων, κοντ ά στό Ναύπλιο, τ ό 1825. Ο ἱ ἐπαναστατικές προκηρύξεις πού µοίρασε στήν Λάρνακα ὁ Ἀρχιµανδρίτης Θεόφιλος Θησεύς τόν Ἀπρίλιο τοῦ 1821 ἔπεσαν δυστυχῶς στά χέρια τῶν Τούρκων καί ὁ ξακουστός γιά τήν ἀγριότητα διοικητής τοῦ νησιοῦ Κιουτσούκ Μεχµέτ ἀπεφάσισε νά καταπνίξει βιαίως κάθε προσπάθεια ἐξεγέρσεως. Μ έ δόλιο τρόπο κάλεσε στήν Λευκωσία, δ ῆθεν γιά κάποιες ἀνακοινώσεις, το ύς Ἐπισκόπους, το ύς ἡγουµένους καί τούς προκρίτους τοῦ Κυπριακοῦ Ἑλληνισµοῦ. Ἐκεῖ ἀνεκοίνωσε ὅτι καταδικάζονται ὅλοι σέ θάνατο καί οἱ περιουσίες τους δηµεύονται. Ἐκ τῶν 486 συλληφθ έντων γλύτωσαν τόν θάνατο µόνο 40, ο ἱ ὁποῖοι δέχθηκαν νά ἀλλαξοπιστήσουν. Ἐπίσης ὁ Ἐπίσκοπος Τριυθοῦντος Σπυρίδων διέφυγε τήν

σύλλυψη µαζί µέ λίγους ἀκόµη προκρίτους, ο ἱ ὁποῖοι κατέφυγαν σέ προξενεῖα ξένων δυνάµεων στήν Λάρνακα. Ἡ εγάλη σφαγή ἄρχισε τήν 9η Ἰουλίου στήν κεντρική πλατεῖα τῆς παλαιᾶς Λευκωσίας καί ὁλοκληρώθηκε µετά ἀπό πέντε ἡµέρες. Ἡ µαρτυρική Μεγαλόνησος Κύπρος πλήρωσε βαρύ φόρο αἵατος στόν κοινό ἀγῶνα τοῦ Γένους γιά τήν Ἐλευθερία, ὅπως συγκινητικά ἀφηγεῖται ὁ Κύπριος ποιητής Βασίλης Μιχαηλίδης στό περίφηµο ποίηµά του "ἡ 9η Ἰουλίου 1821 ἐν Λευκωσίᾳ Κύπρου" . Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κυπριανός τίµησε τό ράσο του ὡς πραγµατικός Ἐθνάρχης. Ἀρνήθηκε τίς προτάσεις φίλων Τούρκων νά τόν φυγαδεύσουν καί ίλησε µέ παρρησία στόν αἱµοβόρο Κιουτσούκ Μεχµέτ. . "Ἡ Ρωµηοσύνη ἔν φυλή συνότζιαιρη (συνοµήλικη) το ῦ κόσµου κανένας δέν εὑρέθηκε γιά νά τήν ἰξιλείψη (ἐξαφανίσει) γιατ ί σιέπει την (προστατεύει) πο ύ τἄψη ὁ Θεός µου ἡ Ρωµηοσύνη ἐν νά χαθῆ ὅντας ὁ κόσµος λείψη "! . Ὁ Κυπριανός καί ὁ διάκονός του Μελέτιος κρεµάσθηκαν στήν πλατεῖα τοῦ Σεραγιοῦ. Ο ἱ Μητροπολίτες Πάφου Χρύσανθος, Κιτ ίου Μελέτιος καί Κυρηνείας Λαυρέντιος ἀποκεφαλίσθηκαν. Στ ήν συνέχεια ἐθανατώθησαν οἱ ὑπόλοιποι κληρικοί καί λαϊκοί πρόκριτοι. Τ ά λείψανα τῶν φονευθέντων κληρικῶν βρίσκονται σήµερα θαµένα σέ εἰδικό µνηµεῖο µπροστά στό Ναό τῆς Φανερωµένης στήν Λευκωσία. Θ ά ἦταν παράλειψη ἄν δέν ἀναφερόµασταν καί στήν ἀγωνιστική µορφή τοῦ Κυπρίου Φιλικοῦ Χαραλάµπους Μάλη, ὁ ὁποῖος διετέλεσε γραατεύς Πατριάρχου Ἀντιοχείας Ἀνθείου καί ἀργότερα δάσκαλος στήν Κωνσταντινούπολη. Ὁ Μάλης κατέβαλε µεγάλες προσπάθειες γιά νά πείσει τήν Κυβέρνηση τῶν ἐπαναστατηµένων Ἑλλήνων νά ἀναλάβει ἐκστρατεία γιά ἀπελευθέρωση τῆς Κύπρου. Μ άλιστα τόν Μάρτιο τοῦ 182 διορ ίσθηκε Γενικός Γραµατεύς τοῦ Ὑπουργείου Θρησκείας τῆς Κυβερνήσεως αὐτῆς. Τ ό 1825 πρ ότεινε στόν Ἀλ. Μαυροκορδ άτο νά ὀργανωθεῖ ἐξέγερση τῶν Ἑλλήνων Κυπρίων καί τῶν Ἀράβων κατοίκων τῆς Μέσης Ἀνατολῆς, στο ύς ὁποίους διέκρινε ἔντονα ἀντιτουρκικά αἰσθήµατα. Τ ό ἐπιχείρηµά του ἦταν ὅτι ἔτσι οἱ ἐπαναστατηµένοι Ἕλληνες θά προκαλοῦσαν σοβαρό ἀντιπερισπασµό στίς δυνάµεις τοῦ Τούρκου Σουλτάνου. Ὁ Μαυροκορδάτος ἔστειλε τόν Μάλη αζί µέ δύο ὁπλαρχηγούς γιά νά συζητήσουν τό θέµα µέ τούς Ὀρθοδόξους ἐκλησιαστικούς ἡγέτες τοῦ Λιβάνου καί τῆς Συρίας. Τ ά πορίσατα τῆς ἐπιτόπιας ἔρευνας δέν ἦσαν καθόλου ἐνθαρρυντικά καί τελικά τό σχέδιο ναυάγησε.

Τελειώνοντας θά ἦταν ἱστορική ἀδικία ἄν δέν τονίζαµε καί τήν θυσία πολλῶν ἄλλων Κυπρίων µαχητῶν κατά τόν ἀγῶνα τοῦ 1821 -1828, τ ῶν ὁποίων τά ὀνόµατα δέν εἶναι γνωστά. Μ όνο στήν ἄτυχη µάχη τῶν Ἀθηνῶν τό 1827 ἑκατόν τριάντα παιδιά τῆς Κύπρου ἔδωσαν τήν ζωή τους γιά τόν κοινό Ἀγῶνα καί γιά τήν Ἐλευθερία τοῦ Ἑλληνισµοῦ. Τ ό ἴδιο ἔπραξαν οἱ Ἕλληνες Κύπριοι στούς Βαλκανικούς Πολέµους τό 1912 -13, κα ί στόν Αὐτονοµιακό Ἀγῶνα τῆς Βορείου Ἠπείρου τό 1914 κα ί στήν ἐπική ἐξόρµηση τοῦ 1940. Τ ό αἷμα ὅλων αὐτῶν χύθηκε ὑπέρ Ὀρθοδοξίας Ἑλληνισµοῦ. Ἀλλά ἡ θυσία τους θά δικαιωθεῖ οὐσιαστικά µόνον ὅταν ὁ Ἑλληνισµός τῆς Κύπρου κατορθώσει νά ζήσει πραγµατικά ἐλεύθερος, ἀπηλλαγµένος ἀπό στρατιωτικές κατοχές καί ἀπό ἐπαχθεῖς πολιτικές καί πνευµατικές ἐξαρτήσεις

www.antibaro.com