ΙΡΑΚ ΚΑΙ ΣΥΡΙΑ : Η ΑΡΧΗ ΕΝΟΣ ΙΣΛΑΜΙΚΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ;

Του Παναγιώτη Μητρονίκα
 
Σύμφωνα με την θεωρία παιγνίων και τη λογική, αν θέλεις να δημιουργήσεις ένα κράτος από μια σειρά ανομοιογενών και ακραία ανταγωνιστικών φυλετικών ομάδων, τότε πρέπει η ηγεσία αυτού του κράτους να προέρχεται υποχρεωτικά από μια από τις μειονότητες του.
Μόνο σε αυτή την περίπτωση οι μειονότητες αισθάνονται ασφάλεια και μπορούν να συνεργαστούν, ενώ παράλληλα, η όποια πλειονότητα ακολουθεί, γνωρίζοντας καλά ότι υπάρχουν σαφή όρια στην πίεση που μπορούν να της ασκήσουν.
Αν η ηγεσία μιας τέτοιας πολυφυλετικής δομής με ανταγωνιστικά χαρακτηριστικά περάσει στα χέρια της πλειονότητας, τότε μοιραία καταστρέφεται η ισορροπία πιέσεων που υπάρχει ανάμεσα στις ομάδες και οι μειονότητες δεν έχουν άλλη επιλογή από το πολεμήσουν ακόμα και για την επιβίωση τους.
Ιράκ και Συρία, βίοι παράλληλοι
Η περιοχή που καταλαμβάνεται από τα σημερινά κράτη του Ιράκ και της Συρίας (περιοχή Μεσοποταμίας και Λεβαντίνης) καθώς και οι περιοχές γύρω από αυτή (Ανατολική Τουρκία, Περσία, Λίβανος, Παλαιστίνη, Αφγανιστάν, Πακιστάν) αποτελούν μια κλασική περίπτωση εδαφικής συνύπαρξης πολλών μεγάλων και μικρών, πολύ διαφορετικών, και ακραία ανταγωνιστικών φυλών. Οι κύριοι διαχωρισμοί είναι θρησκευτικοί (Σουνίτες, Σιΐτες, Χριστιανοί) αλλά και φυλετικοί (Άραβες, Κούρδοι, Πέρσες κ.λπ.).
Η περιοχή που μας ενδιαφέρει στην παρούσα ανάλυση, μετά την πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1920, πέρασε στα χέρια των Άγγλων και των Γάλλων, οι οποίοι δημιούργησαν τα κράτη του Ιράκ και της Συρίας αντίστοιχα. Ο διαχωρισμός της περιοχής ανάμεσα σε δύο κράτη έσπασε από μόνος του τις μεγάλες φυλετικές ομάδες των Κούρδων και των Σουνιτών δημιουργώντας μια Σουνιτική πλειονότητα στην Συρία, μια Σιιτική πλειονότητα και μια Σουνιτική μειονότητα στο Ιράκ, ενώ οι Κούρδοι και οι Χριστιανοί βρέθηκαν μειονότητες και στα δύο νέα κράτη.
Οι δύο μεγάλες δυνάμεις της εποχής προσπάθησαν να εγκαθιδρύσουν δυτικού τύπου κρατικές δομές και μοναρχίες αλλά δεν κατάφεραν να φέρουν τη σταθερότητα στην περιοχή. Η ύπαρξη ανταγωνιστικών φυλών δεν επέτρεψε κάτι τέτοιο ούτε κάτω από την επίβλεψη των δύο μεγάλων, αλλά ούτε και στα επόμενα χρόνια της ανεξαρτησίας των δύο νέων κρατών.

Η σχετική σταθερότητα στην περιοχή ήρθε απρόσμενα την δεκαετία του ’60 από το κίνημα του Μπααθισμού και παναραβισμού πρώτα στην Συρία και μετά και στο Ιράκ. Ο Μπααθισμός των δεκαετιών του ’50-60 ήταν ένα δυναμικό κίνημα ενοποίησης των Αράβων, με κοσμικές, εθνικιστικές και σοσιαλιστικές καταβολές, στόχος του οποίου ήταν η δημιουργία ενός ενιαίου Αραβικού έθνους και της ευημερίας των πολιτών του.

Ο Αραβικός Σοσιαλισμός του Μπααθισμού δεν είχε σχέση με τον δυτικού τύπου Σοσιαλισμό, αλλά ήταν μια αστικού τύπου κοσμική πολιτική κίνηση με στόχο την αναγέννηση των Αράβων κοινωνικά και πολιτισμικά. Οι ίδιοι οι ιδρυτές του Μπααθισμού από την άλλη, ήταν ένας Χριστιανός, ένας Σιίτης και ένας Σουνίτης, πράγμα που έδειχνε από την αρχή τον κοσμικό χαρακτήρα του και την φυλετική επικράτηση έναντι της θρησκευτικής.
Τα Μπααθικά καθεστώτα της Συρίας και του Ιράκ ήταν τα πρώτα που έφεραν μια κάποια ισορροπία στα δύο αυτά κράτη και το κατάφεραν αυτό με το να ακολουθήσουν τον κανόνα που αναφέραμε στην αρχή της ανάλυσης μας. Στη Συρία που είχε μια μεγάλη Σουνιτική πλειονότητα η ηγεσία πέρασε στην μειονότητα των Αλαουιτών (Σιιτικής σέκτας), ενώ στο Ιράκ που είχε μια μεγάλη Σιιτική πλειονότητα, η ηγεσία περνάει στα χέρια των Σουνιτών. Με αυτό τον τρόπο, μετά από 40 χρόνια έχουμε μια ισορροπία «πιέσεων» ανάμεσα στις ανταγωνιστικές φυλές της περιοχής.
Η ίδια ακριβώς φιλοσοφία ισορροπίας συνεχίστηκε και στα νέο-Μπααθικά καθεστώτα των Άσαντ και Χουσεΐν (Assadism & Saddamism) παρότι εκεί πλέον οι αρχικές ιδεολογίες του παναραβισμού και του Μπααθισμού, είχαν αντικατασταθεί από προσωποκεντρικά απολυταρχικά καθεστώτα που όλοι γνωρίζουμε.
Το τέλος του Μπααθισμού
Η αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003 και η απομάκρυνση του Σαντάμ Χουσεΐν από την εξουσία, ήταν μια στιγμή που το μεγαλύτερο μέρος του δυτικού κόσμου θεώρησε ως ένα μεγάλο θετικό βήμα προς τον εκδημοκρατισμό του Ιράκ. Ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός για την ειρήνη στην Μέση Ανατολή. Δυστυχώς, αυτή ήταν και η αρχή του τέλους του Μπααθισμού (ή ό,τι είχε απομείνει από αυτόν) και η ανατροπή των ισορροπιών που σταθεροποιούσαν το Ιράκ για 40 χρόνια. Η αρχή και μιας σειράς άλλων λαθών (;) της αμερικανικής παρουσίας στην περιοχή.
Οι Αμερικανοί μετά την απομάκρυνση του Σαντάμ πέρασαν την ηγεσία του Ιράκ στα χέρια της κατά 40 χρόνια καταπιεσμένης Σιιτικής πλειονότητας, απομάκρυναν του Σουνίτες από την κυβέρνηση, και διέλυσαν τον ιρακινό στρατό. Αυτό μοιραία οδήγησε στο χάος και τις βίαιες συγκρούσεις ανάμεσα στις φυλές του Ιράκ μιας και έσπασε την ισορροπία «πιέσεων» ανάμεσα στις φυλές και καταπίεση ετών βρήκε τρόπο και μέσο έκφρασης.
Από την άλλη, στην προσπάθειά τους να φέρουν μια νέα, δυναμική αυτή τη φορά, ισορροπία ανάμεσα στις φυλές και να μειώσουν την βία που μοιραία ξέσπασε στο Ιράκ μετά την αλλαγή των ισορροπιών στο διάστημα 2007-2008, απορρόφησαν όσους Σουνίτες πολεμιστές υπήρχαν στο Ιράκ, τους όπλισαν, τους εκπαίδευσαν και δημιούργησαν τις πολιτοφυλακές των «Υιών του Ιράκ» (Sons of Iraq, Sunni Awakening), μια δύναμη πολύ καλύτερα εξοπλισμένη και εκπαιδευμένη και από την πάλαι ποτέ αστυνομία του Σαντάμ.
Φυσικά, η βοήθεια αυτή δεν έγινε ποτέ με άμεση παροχή οπλισμού προς τις Σουνιτικές φυλές. Πραγματοποιήθηκε έμμεσα, με την παροχή τεράστιας οικονομικής βοήθειας, χωρίς έλεγχο, στους αρχηγούς των Σουνιτικών φυλών, αλλά όπως χαρακτηριστικά είπε και ένας από τους αρχηγούς στον στρατηγό Rick Lynch των αμερικανικών δυνάμεων που διαπραγματεύονταν το 2007 τη βοήθεια μαζί τους, με ρητό όρο ότι δεν μπορεί να τους παρέχει όπλα, «μην ανησυχείτε στρατηγέ, τα όπλα είναι φθηνά στο Ιράκ».
Η αμερικανική διοίκηση όπως αρχίζει να φαίνεται πιο καθαρά σήμερα, μπορεί να μην κατάφερε να εκδημοκρατίσει και να φέρει μια άλλη ισορροπία στην περιοχή, κατάφερε όμως στο όνομα της ειρήνης να εξοπλίσει και να εκπαιδεύσει μεγάλες ομάδες που έχουν πολύ καλόν λόγο να θέλουν να πολεμήσουν μεταξύ τους. Κατάφερε επίσης, για πρώτη φορά στην ιστορία της περιοχής, να χτίσει μια τέτοια ισορροπία ισχύος ανάμεσα στους Σουνίτες και τους Σιίτες, που να τους δίνει το δικαίωμα να διεξάγουν έναν ολοκληρωτικό και καλά οργανωμένο εμφύλιο πόλεμο. Και τώρα αποχωρεί και τους αφήνει να τον κάνουν;
Στη Συρία, τα τελευταία δύο χρόνια έχουμε κι εκεί το τέλος του Μπααθισμού και μάλιστα κατά διαβολική σύμπτωση από τις ίδιες Σουνιτικές ομάδες που οπλίστηκαν και εκπαιδεύτηκαν στο Ιράκ με αμερικανικούς ή συμμαχικούς (τουρκικούς, σαουδαραβικούς) πόρους και βοήθεια.
Μπορεί το καθεστώς Άσαντ να μην έχει καταρρεύσει, αλλά η ζημιά φαίνεται να έχει ήδη γίνει. Η Συρία βρίσκεται σε έναν μεγάλο εμφύλιο, πολλοί Σουνίτες της ευρύτερης περιοχής έχουν ενωθεί κάτω από μια νέα ακραία οργάνωση που διεκδικεί το Χαλιφάτο του Ιράκ και της Λεβαντίνης και οι Κούρδοι έχουν πρακτικά ενωθεί και αυτοί. Αρχίζουν δε να χτίζουν την ανεξαρτησία τους για πρώτη φορά.
Ο Ισλαμικός Εμφύλιος
Το Ιράκ είναι γεωπολιτικά μια πολύ ενδιαφέρουσα περιοχή για δύο βασικότατους λόγους. Πρώτον, γιατί είναι ακριβώς στην μέση του ισλαμικού κόσμου και δεύτερον και σημαντικότερον γιατί έχει πετρέλαιο.
Κατά τα χρόνια του Μπααθισμού, το πετρέλαιο που κατείχαν κυρίως οι Σιίτες αναγκάζονταν να το μοιράζονται με τους Σουνίτες. Και ήταν μια λογική υποχώρηση, μιας και το να μοιράζεσαι τα κέρδη, είναι καλύτερα από το να σκοτώνεσαι. Στις μέρες μας όμως το σκηνικό αλλάζει πολύ, με την ύπαρξη ενός πολύ ισχυρού και επιθετικού Σιίτη γείτονα που ακούει στο όνομα Ιράν και ο οποίος έχει ανάγκη τον έλεγχο του πετρελαίου.
Στον αντίποδα, μια σειρά άλλων Σουνιτών γειτόνων (Σαουδική Αραβία, Τουρκία, Κατάρ, Κουβέιτ) θέλουν κι αυτοί τον ίδιο ακριβώς έλεγχο. Μερικοί μάλιστα θα ήθελαν ιδανικά και τον απόλυτο έλεγχο μιας και κάτι τέτοιο θα καθόριζε κατά το δοκούν τις τιμές και τα κέρδη.
Ένας ακόμα γείτονας, το Κουρδιστάν, αναζητάει και αυτός με την σειρά του την πρώτη του κρατική υπόσταση. Κι αυτή η υπόσταση χρειάζεται πόρους για να επιβιώσει, ενώ ενοχλεί και το Σιιτικό Ιράν και την Σουνιτική Τουρκία. Παράλληλα με όλα αυτά βέβαια, δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι η πολιτική εξοπλισμού (άμεσα ή έμμεσα) διαφόρων ομάδων από τις ΗΠΑ στο όνομα της επίτευξης ισορροπίας, δεν περιορίζεται μόνο στο Ιράκ.
Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στο Αφγανιστάν εδώ και χρόνια με τεράστια ποσά αμερικανικής βοήθειας να καταλήγουν τελικά στους Ταλιμπάν ή άλλους πολέμαρχους, όπως επίσης και στην Παλαιστίνη, όπου οι ΗΠΑ ουσιαστικά δημιουργούν τον πρώτο τακτικό παλαιστινιακό στρατό στην προσπάθεια τους να ιδρύσουν στην Παλαιστίνη μιας φιλοδυτική κυβέρνηση.

Αναδύεται λοιπόν ένα πολύ εύφλεκτο σκηνικό με επίκεντρο το Ιράκ, και η πρώτη πιο φυσική εξέλιξη αυτής της κατάστασης μετά την αμερικανική αποχώρηση είναι ένας σύγχρονος και πολύ καταστροφικός ισλαμικός εμφύλιος πόλεμος. Ουσιαστικά, ο εμφύλιος πόλεμος αυτός έχει ξεκινήσει ήδη στην Συρία και τώρα με την επέλαση της ISIL και στο Ιράκ, αλλά το κλειδί της μεγάλης ανάφλεξης το κατέχει το Ιράν που πιθανότατα, αν όχι μοιραία, θα αναγκαστεί να εμπλακεί στο πλευρό των αδελφών Σιιτών του Ιράκ αν οι Σουνίτες εξτρεμιστές της ISIL συνεχίσουν ανενόχλητοι.
Αν συμβεί κάτι τέτοιο και οι ΗΠΑ παραμείνουν παρατηρητές όλος ο Ισλαμικός κόσμος θα πάρει φωτιά. Εναλλακτιοκά, θα μπορούσαν να εμπλακούν ενεργά εναντίον του Ιράν και της ISIL (κάτι λογικό τα προηγούμενα χρόνια), ή άτυπα στο πλευρό του Ιράν, εξαιτίας της διαφαινόμενης συνολικότερης επαναπροσέγγισης. Ωστόσο, το σενάριο της γενικευμένης ανάφλεξης είναι εφικτό με όλους τους δυνατούς συνδυασμούς, είτε εμπλακούν οι ΗΠΑ συνολικά, είτε μερικά, είτε μείνουν παρατηρητές.
Αντί επιλόγου
Από την μέχρι τώρα ανάλυση μας μπορούμε να ανάγουμε δύο και μόνον δύο αντικρουόμενα και πολύ ανησυχητικά συμπεράσματα.
Α) Είτε η αμερικανική εξωτερική πολιτική είναι πλέον τραγικά ερασιτεχνική, χωρίς ίχνος στρατηγικής σκέψης και στοιχειώδους λογικής και μοιραία θα οδηγήσει τον κόσμο σε μεγάλα προβλήματα και την ίδια σε ραγδαία αναδίπλωση.
Β) Είτε είμαστε μάρτυρες των τελευταίων σταδίων ενός πολύ καλά μελετημένου και ενορχηστρωμένου σχεδίου (αυτό)-καταστροφής του ισλαμικού κόσμου, το οποίο ξεκίνησε προ 15ετίας και τώρα μπαίνει στην τελική του φάση.
Οι Άγγλοι και οι Γάλλοι προσπάθησαν ανεπιτυχώς να ελέγξουν αυτή την «περίεργη» περιοχή του κόσμου και τις φυλές της κατά το «Διαίρει και Βασίλευε». Σήμερα, οι Αμερικανοί φαίνεται ότι βάλθηκαν να την καταστρέψουν, μαζί με το Ισλάμ, μέσω του… μεταλλαγμένου, «διαίρει, εξόπλισε και παράτα τους». Το αν είναι εσκεμμένο ή όχι είναι μια άλλη υπόθεση που ίσως δεν μάθουμε ποτέ.


http://www.defence-point.gr/news/?p=104753