ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ : ΑΓΟΡΩ Η ΑΓΡΑΦΙΩΤΙΣΣΑ

Υπήρχε και υπάρχει ακόμα ένα μονοπάτι δύσβατο το οποίο ενώνει τον Αγαλιανό με το χωριό Φτελιά (Τσερκοβοφτελιά λεγόταν τότε) που είναι και το χωρίο μου, του τέως δήμου Αρακυνθίων και νυν δήμου Προυσού. Μάλιστα λέγεται ότι αυτόν το δρόμο τον είχε ανοίξει, επί Τουρκοκρατίας, ο Νίκος Μπακάλης, ο οποίος από παράδοση φέρεται και ως ιδρυτής του χωριού Αλέστια (περί τα τέλη του 18ου αιώνα). Σε ένα σημείο του εν λόγω μονοπατιού υπάρχει ένα ξέφωτο με το τοπωνύμιο «Της Αγόρως το Μνήμα».
Προσπάθησα να συλλέξω πληροφορίες από μεγαλύτερους, να δω αν υπάρχουν στοιχεία γι ‘ αυτό το τοπωνύμιο, κα με μεγάλη μου έκπληξη έμαθα τότε (1983) από τον υπεραιωνόβιο παππού ότι σε αυτό το σημείο έγινε μάχη με τους Τούρκους, όπου σκοτώθηκε μια καπετάνισσα, που λεγόταν Αγόρω Αγραφιώτισσα και εκεί την ενταφίασαν οι σύντροφοί της.
Ανέτρεξα σε ιστορικά βιβλία και άλλες πηγές που αναφέρονται στα δύσκολα εκείνα χρόνια, που δεν καταγραφόταν εύκολα τα γεγονότα και ανακάλυψα λίγα βέβαια στοιχεία για την ηρωίδα μας, αλλά πιστεύω πως είναι σπουδαία.
Η Αγόρω η Αγραφιώτισσα, έδρασε ως καπετάνισσα στην περιοχή των Αγράφων, είχε κοντά της νταϊφά (ασκέρι – ομάδα) από 6 γυναίκες και αρκετούς άνδρες. Ο νταϊφάς της αναφέρεται ότι είχε παλικάρια: τον Συρεπίσιο, τον Παπαδιά, τον Αρωνιάδα, τον Παλιογιώργη, τον Πάνο Κατσίκη, τον Θάνο Τσούμα, τον Βρουκόλακα, τον Χόντο, τους Τσιγαριδαίους, τους Ακριβαίους και άλλους επίλεκτους οπλοφόρους. Η γενναιότητα της Αγόρως της Αγραφιώτισσας εξυμνείται σε ένα δημοτικό τραγούδι και η παλικαριά της παραλληλίζεται με εκείνη της Μόσχως της Σουλιώτισσας.
Είναι γνωστή η ποινή που επέβαλε στον καπετάν Μανώλη, ο οποίος είχε παραβεί τον κλέφτικο όρκο. Τον κατηγορούσαν ότι στους Απεράντιους, σε ένα σπίτι ενός προεστού, δεν σεβάστηκε τις γυναίκες του σπιτιού, Η Αγόρω τον έφερε δεμένο στο λημέρι της, τον ανάγκασε να ομολογήσει την πράξη του και αφού τον εξευτέλισε μπροστά στα παλικάρια της και σε άλλους Αγραφιώτες, του έδωσε την ευκαιρία να ζητήσει συγχώρεση από την οικογένεια που πρόσβαλε και αφού η οικογένεια του έδινε συγχώρεση, να παραμείνει στο βουνό. Και έτσι έγινε.
Γύρω στα 1810 και μετά το θάνατο του Κατσαντώνη, η Αγόρω η Αγραφιώτισσα, είναι μόνη στ’ Άγραφα, αφού ο Λεπενιώτης που διαδέχθηκε στο αρματολίκι τον Κατσαντώνη, είχε καταφύγει με 200 παλληκάρια ση Λευκάδα όπου συνεργαζόταν με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.
Δεν κατέστη δυνατό να βρεθούν περισσότερα στοιχεία για την ηρωίδα μας.
Μια άλλη πιθανή σύνδεση της ηρωίδας μας με άλλο τοπωνύμιο στα Κάτω Εσωχώρια, «Η Σπηλιά της Καπετάνισσας» μια απόκρημνη σπηλιά στην οποία ο καλός μας πατριώτης και ερευνητής Γιώργος Τάσιος κατέβηκε και πλησίασε στο σημείο όπου πιθανολογείται να ήταν ένα από τα κρησφύγετα της Αγόρως. Αυτή τη μαρτυρία του παππού και αυτά τα δύο τοπωνύμια τα καταθέτω συμπληρωματικά σε ότι ιστορία υπάρχει γύρω από την Αγόρω την Αγραφιώτισσα, ώστε μελλοντικά αν κάποιος ιστορικός ερευνητής θα ήθελε να ασχοληθεί με την ηρωίδα μας, να τα αξιοποιήσει.
 Στην Αγόρω την Αγραφιώτισσα
Ένα πουλάκι πέταγε
στ’ Αγαλιανού τη ράχη,
δεν πήγαινε σε ρεματιές
σε δύστρατα, σ’ αλώνια.
Ήθελε μόνο να βρεθεί
σε δύσβατα λημέρια
στην καπετάνισσα κοντά.
κάτι να της μηνύσει.
Αγόρω μ’ αυτού που περπατείς
Μέρα να μη διαβαίνεις
τη νύχτα μόνο να κινάς
μ’ αστέρια με φεγγάρι
γιατί ‘ναι Τούρκοι πέρα εκεί
σιμά εις το ποτάμι
παραφιλάν τα’ ασκέρι σου
και σένα να χαλάσουν.
-Εγώ διαβαίνω ριζιμιά,
Στεφάνια και ραχούλες,
Τη μια πάνω
στ’ Άγραφα
Την άλλη στο Σοβολάκο,
Δεν με τρομάζει η Τουρκιά
Μήτε οι Κοτζαμπάσηδες,
Δεν βγήκα πάνω στα βουνά
Για να καλοζωίσω.
Μόνο κοιμάμαι σε σπηλιές,
Προσκέφαλο λιθάρια,
Ζεστό ψωμί δεν έφαγα,
χιόνι λιώνω και πίνω.
-Εγώ είμαι κόρη του βουνού
Κι αρχόντων θυγατέρα,
Βγήκα με όπλα, με σπαθιά
Τον Τούρκο να χτυπήσω,
Προσμένω η πατρίδα μου
Ελεύθερη να γίνει.
Σύρε, πουλί μου, στ’ Άγραφα,
Σύρε στο Καρπενήσι
Και μήνυσε στην κλεφτουριά
Και στους καπεταναίους
Πως ήρθε η ώρα κι ο καιρός
Να γίνουμε ούλοι ένα.
Απ’ το Βραχώρι έρχονται
Χιλιάδες Αρβανίτες
Στάχτες αφήνουν πίσω τους
Το θάνατο σκορπάνε.
-Εδώ είναι λημέρια κλέφτικα
Και Τούρκους δεν πατάει.
Καραϊσκάκης πρόσταξε
Τσάκα και Μπακογιάννη
μ’ όλα τα παλικάρια τους
Να πάρουν θέση μάχης,
Να οχυρωθούvε στα στενά
Δίπλα στο Σοβολάκο.
Εκεί και η Καπετάνισσα
Σαν άντρας πολεμάει.
Τούρκικο βόλι χτύπησε
Πισώπλατα τη βρήκε.
Αντιλαλούν οι ρεματιές
Κλαίνε τα κλαψοπούλια,
Χάθηκε η Καπετάνισσα
Της Ρούμελης καμάρι.

Βασίλης Σιορόκος

Φωτογραφίες: 1) Της Αγόρως το μνήμα (Ι. Θ. Αθανασόπουλος). 2)Η  σπηλιά της Καπετάνισσας (Γ. Τάσιος). Αγόρω  η Αγραφιώτισσα ( Ζωγραφική απεικόνηση Θ. Μπακογιώργου Ιανουάριος 2009). Βιβλιογραφία: Βαρλάμης, Γ., Ηρωικά χρόνια, Αθήνα 1986. Βαρλάμης, Γ., Οι γυναίκες του μεγάλου ξεσηκωμού, Αθήνα χ.χ
Γενική Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς. Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ελευθερουδάκη. Κατσικάπης Β., Ρουμελιώτες Αγωνιστές στην εποποιία του ’21, Εκδοτική Τυπογραφική, Αθήνα 1990. Λαογραφικό Αρχείο Ακαδημίας Αθηνών.
Μαντούζας, Ν.Β. Η Βράχα υστεροβυζαντινό χωριό των Αγράφων, Αθήνα 1981.
Τσιτσάς Κ. Σεραφείμ, Τα’ Άγραφα, Αθήνα 1967. [Απόσπασμα από δημοσίευμα του ιστολογίου 

ftelia-evrytanias.blogspot.gr]

http://ellas2.wordpress.com/2013/03/25/%CE%BC%CE%BF%CF%81%CF%86%CE%AD%CF%82-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7%CF%82-%CE%B1%CE%B3%CF%8C%CF%81%CF%89-%CE%B7-%CE%B1%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B9/