Η ΥΨΗΛΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ

του Έντουαρντ Λούτβακ.
Εκδόσεις «Τουρίκη», Αθήνα, 2011.

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, με τη χιλιόχρονη παρουσία της στην παγκόσμια ιστορία, περιβάλλεται από θαυμασμό για τον πλούτο και την ακτινοβολία του πολιτισμού της. Όμως εξίσου αξιοθαύμαστο είναι το πώς επιβίωσε επί τόσους αιώνες σε ένα δυσοίωνο στρατηγικά περιβάλλον, αποκρούοντας διαρκώς επιθέσεις εχθρών που είχαν συνήθως το πλεονέκτημα των αριθμών, μη έχοντας ούτε ανεξάντλητους υλικούς και ανθρώπινους πόρους, ούτε στρατηγικό βάθος. Το στρατηγικό πρόβλημά της ήταν ότι με λίγα μέσα έπρεπε να κάνει πολλά.

Οι Βυζαντινοί γνώριζαν ότι δεν μπορούσαν να κατακτήσουν τους εχθρούς, όπως οι προκάτοχοί τους Ρωμαίοι, με τη χρήση ωμής βίας. Ο άριστα εκπαιδευμένος και άκρως επαγγελματικός, αλλά δαπανηρός, στρατός τους υστερούσε μονίμως σε αριθμούς. Ούτε είχε νόημα να εξοντώνουν έναν εχθρό, γιατί στην θέση του αμέσως εμφανιζόταν άλλος, το ίδιο ή περισσότερο επικίνδυνος. Αντιλήφθηκαν ότι έπρεπε να καταφύγουν στη διπλωματία, να επιβληθούν με την ήπια δύναμη της πολιτιστικής, θρησκευτικής και πολιτικής τους επιρροής, να εξαγοράσουν τους εχθρούς με «χορηγίες» και να στρέφουν με επωφελή κίνητρα τον έναν εχθρό εναντίον του άλλου. Η επιτυχία τους βασιζόταν σε υγιή δημοσιονομικά, στο πιο προηγμένο φορολογικό σύστημα της εποχής, σε αποτελεσματική γραφειοκρατία, και στην αδιάκοπη συλλογή και επεξεργασία πληροφοριών για τους γείτονές τους, φίλους ή εχθρούς.

Ο βυζαντινός στρατός έμαθε να προσαρμόζεται σε κάθε στρατηγική κατάσταση, μη διστάζοντας να αντιγράφει επιτυχημένες μεθόδους του εχθρού. Διέθετε πολλούς τύπους στρατευμάτων συνεργαζόμενων μεταξύ τους, πληθώρα όπλων, και ένα μεγάλο ανθολόγιο τακτικών για κάθε περίσταση. Ήταν απρόθυμος να εμπλακεί σε μάχη όταν δεν ήταν εξασφαλισμένη η συντριπτική υπεροχή και η βεβαιότητα της νίκης, γιατί γνώριζε ότι δεν αρκεί να κερδηθεί μια μάχη, όταν το ζητούμενο είναι να κερδηθεί ο πόλεμος.

Βασισμένος στους καρπούς της πιο σύγχρονης έρευνας των βυζαντινών σπουδών, ο συγγραφέας αναλύει πρωτότυπες πηγές και εκμαιεύει από αυτές ένα διάγραμμα του βυζαντινού «επιχειρησιακού κώδικα», το σκιαγράφημα δηλαδή του «βυζαντινού τρόπου πολέμου», αποδεικνύοντας τους λόγους για τους οποίους η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία της Ανατολής, δηλαδή η Βυζαντινή, επιβίωσε οκτώ ολόκληρους αιώνες παραπάνω από την ομόλογη της Δύσης.