Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΕΥΘΥΝΟΫΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Ο ΝΟΜΟΣ «ΠΕΡΙ ΕΥΘΥΝΗΣ ΥΠΟΥΡΓΩΝ»

Του Αντωνίου Α. Αντωνάκου
Καθηγητού – Κλασσικού Φιλολόγου 

Ιστορικού – Συγγραφέως

Αν ρωτήσεις κάποιον τι είναι δημοκρατία θα σου απαντήσει ότι είναι το καλλίτερο πολίτευμα. Είναι αυτό που επιτρέπει στον καθένα να εκφράζει την γνώμη του, στα πλαίσια μιας σειράς κανόνων δικαίου, που ονομάζεται «σύνταγμα». Βεβαίως δεν αρκεί μόνο να εκφράζει ο λαός ελεύθερα την γνώμη του αλλά να του ζητείται αυτή η έκφραση διά δημοψηφισμάτων και κυρίως, όταν αυτή αποτελεί πλειοψηφική γνώμη να υιοθετείται και να εφαρμόζεται. Οι πολιτικοί όμως θεωρούν ότι από την στιγμή που πήραν την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης η αποδοχή τού λαού σε ό, τι κάνουν είναι δεδομένη.

Τι είναι σήμερα, όμως, η «δημοκρατία» στο κατάντημά της, μετά από την "συνεργασία" πολιτικών και λαού; Είναι το ψάρεμα ψήφων από τους πρώτους και το βόλεμα πρώτων και δευτέρων. Κάποτε η Δημοκρατία εκφραζόταν μέσα από την "Ελευθερία τού Λόγου". Και αυτός ο λόγος, οσάκις ήταν σωστός λειτουργούσε στο μυαλό τών πολιτών και ενεργοποιούσε πράξεις τους, με τις οποίες διορθώνονταν τα κακώς κείμενα. Σήμερα λειτουργεί μόνο το σύστημα των «εκ του ενός ωτός εισερχομένων και εκ του ετέρου εξερχομένων», εφαρμοζομένων και για τους πολιτικούς και για τους πολίτες. Οπότε κάθε καλή πρόταση, που δεν ευνοεί προσωπικά τον καθένα, απλώς παραβλέπεται... Κάποτε το «τίς αγορεύειν βούλεται» ήταν ουσιαστικό.

Η ευθύνη, η οποία είναι αποκλειστικώς αποτέλεσμα παιδείας, σήμερα καλείται να αντιμετωπίσει την ανευθυνότητα, στο όνομα μιας ψυχιατρικής αποχρώσεως ασθενείας, η οποία ονομάζεται «γραφοπαλαιοϋποδηματίτιδα»! Πράγματι ο σύγχρονος νεοελλαδίτης, στα μεταπολιτευτικά χρόνια, στα οποία δεν λειτουργούσε τίποτε, έχει διδαχθεί να μην υπακούει σε τίποτε, ακόμη και στα πιο απλά και αυτονόητα πράγματα. Οι οδηγοί θέλουν τον δρόμο δικό τους, διπλο- και τριπλοσταθμεύουν, χωρίς να νοιάζονται αν ο νομίμως σταθμεύσας θέλει να φύγει. Στο ταμείο θέλουν να σου πάρουν την θέση, στις δημόσιες υπηρεσίες το ίδιο. Κι αν σε αυτά τα πράγματα αντιδρούν έτσι, φαντασθείτε στα πιο σοβαρά. Η «γραφοπαλαιοϋποδηματίτιδα» είναι η ψυχιατρική νόσος, κατά την οποία ο ασθενής παύει να υπακούει σε νόμους και κανόνες και γράφει «στα παλαιότερα των υποδημάτων του» κάθε υποχρέωση! Η νόσος αυτή έχει εφαρμογή και στην πολιτική. Ουδείς πολιτικός έχει αναλάβει ευθύνες και, όσες τους αποδίδονται με ποινική απόχρωση, «παραγράφονται», διότι οι διώξεις ασκούνται εκπροθέσμως «για τα μάτια του κόσμου», παραπεμπόμενες στις «ελληνικές καλένδες», δηλαδή στον «νόμο περί ... ευθύνης υπουργών» (εδώ γελούν και κλαίνε)!

Είδαμε προσφάτως να ασκείται δίωξη σε βαθμό πλημμελήματος στον πρώην υπουργό οικονομικών Γιάννο Παπαντωνίου για ... φοροδιαφυγή! Καταλάβατε; Ο υπουργός οικονομικών φοροφυγάς! Και δεν κοκκίνισε κανείς, δεν παραιτήθη κανείς, δεν αυτοκτόνησε κανείς! Η «πολιτική ευθύνη» στην αρχαιότητα είχε πάντοτε ποινικές παραμέτρους, διότι το τέχνασμα της "παραγραφής εγκλημάτων" ανεκαλύφθη από τους πανούργους πολιτικούς καταχραστές της γενιάς του Πολυτεχνείου, δηλαδή της προόδου για την σωτηρία τού τομαριού τους! Στην αρχαιότητα η λέξη «εύθυνα» ήταν η "ευθύνη" (Λεξικόν ΣΟΥΔΑΣ). Σήμαινε όμως και την «δικαία διόρθωση» (Ησύχιος) και την τιμωρία και την λογοδοσία. Δεν υπήρχε περίπτωση άρχων, που είχε διαχειρισθεί δημόσια χρήματα, να τα καταχρασθεί και να ... παραγραφεί το έγκλημά του! Αν σήμερα ζούσε ο Αριστοφάνης, οι στεφανηφόροι της πολιτικής φαιδρότητος δεν θα εύρισκαν τόπο να σταθούν! Ο πολίτης είχε συναίσθηση της ευθύνης του απέναντι στο κράτος είτε ως άρχων είτε ως αρχόμενος. Κι αυτό ήταν αποτέλεσμα Παιδείας και Δικαιοσύνης. Η ευθύνη συνίστατο είτε στην αποφυγή βλαβερών πράξεων για την πόλη και τους πολίτες είτε στην εφαρμογή τού καλλίστου και για τους δύο. Ο Αθηναίος πολίτης είχε συναίσθηση ότι ήταν μέρος του συνόλου και ότι ήταν υποχρεωμένος να νοιάζεται για τα συμφέροντα αυτού περισσότερο από τα δικά του. Γι’ αυτό ο Δημόκριτος ("Ηθικά", fr.252,4-7) έλεγε ότι «οι δημόσιες υποθέσεις πρέπει να θεωρούνται σπουδαιότερες απ’ όλα, για να πορεύεται το κράτος καλά. Και ούτε να έχει κανείς παράλογες φιλοδοξίες, ούτε να συγκεντρώνει μεγάλη δύναμη εις βάρος τού κοινού συμφέροντος. Διότι, όταν η πόλη κυβερνιέται καλά και προοδεύει, αυτό (το κοινό συμφέρον) αποτελεί την μεγαλύτερη ευτυχία, που μέσα του περικλείνονται τα πάντα. Όταν σώζεται αυτό, όλα σώζο­νται, κι όταν αυτό καταστρέφεται, καταστρέφονται όλα» (τα κατά την πόλιν χρεών των λοιπών μέγιστα ηγείσθαι, όκως άξεται ευ, μήτε φιλονικέοντα παρά το επιεικές μήτε ισχύν εαυτώι περιτιθέμενον παρά το χρηστόν το του ξυνού. Πόλις γαρ ευ αγομένη μεγίστη όρθωσίς εστί, και εν τούτω πάντα ένι, και τούτου σωζομένου πάντα σώζεται, και τούτου διαφθειρομένου τα πάντα διαφθείρεται).

Η πρόσκληση για συζήτηση στην εκκλησία του Δήμου ή η διαμαρτυρία των πολιτών δεν διαλυόταν με με τους ραβδισμούς τών τότε ΜΑΤ, όπως γίνεται σήμερα. Ήταν στην συνείδηση τού κάθε πολίτη να πει την άποψή του για τα θέματα που τον αφορούσαν. Δεν ανεχόταν να αποφασίζουν τότε τρόϊκες γι’αυτόν! Γι’ αυτό ο Ευριπίδης (Ικέτιδες στ. 438-439) γράφει για την «πρόσκληση ελευθερίας» (τουλεύθερον) του κήρυκος, λέγοντας «ποιος για την πόλη ωφέλιμη έχει γνώμη και θέλει να την φέρει εδώ στην μέση;» (τίς θέλει πόλει χρηστόν τι βούλευμ’ ες μέσον φέρειν έχων;)!

Αυτή η πρόσκληση δεν γινόταν για τους τύπους. Το δημόσιο συμφέρον αποτελούσε τον ακρογωνιαίο λίθο της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, που η στήριξή του ήταν άμεσα συνυφασμένη με την ευθύνη των πολιτών, αρχόντων και αρχομένων. Το επεσήμαιναν όλοι οι βαθυστόχαστοι συγγραφείς της αρχαιότητος, σε κάθε ευκαιρία! Ο Αριστοτέλης (Πολιτικά, 1253a18-21) τόνιζε κάτι που αγνοούν τα σημερινά «γενόσημα της πολιτικής», ότι δηλαδή η Πόλη προηγείται της οικογενείας, λέγοντας ότι «είναι φυσικό η πόλη να προηγείται της οικογενείας του καθενός από εμάς. Διότι το όλον αναγκαστικά προηγείται του μέρους· αν εκμηδενισθεί δηλαδή ολόκληρο το σώμα, δεν θα υπάρχει ούτε πόδι, ούτε χέρι» (Και πρότερον δε τη φύσει πόλις ή οικία και έκαστος ημών εστίν. το γαρ όλον πρότερον αναγκαίον είναι του μέρους· αναιρουμένου γαρ του όλου, ουκ έσται πους ουδέ χειρ). Όποιος δεν μετείχε ενεργά στην διοίκηση τής πόλης χαρακτηριζόταν «ουκ απράγμων αλλ’ αχρείος (άχρηστος)»! Σήμερα θεωρείται απλώς "εξάρτημα δημοκρατικής επίφασης", δηλαδή "ψηφοφόρος χειροκροτητής" ενός τυραννικού καθεστώτος με δημοκρατικό μανδύα.

Οι σύγχρονοι πανούργοι ταγοί, που έφτιαξαν και ψήφισαν τον νόμο "περί απαλλαγής" από τις κλεψιές τους, πιπιλίζουν συνεχώς τις "λεκτικές καραμέλες" για "πληρότητα" επίγνωσης και "βάθος" ευθύνης! Στην πράξη, βεβαίως, η μοναδική φροντίδα είναι το ατομικό τους συμφέρον και η ευθύνη απαλλαγής του από αξιόποινες πράξεις. Έτσι, όλοι οι άλλοι είναι υπεύθυνοι για τα πάντα και μόνο οι πολιτικοί είναι ανεύθυνοι. Κι ο ανόητος ελληνικός λαός ψήφιζε αγεληδόν τους ανεύθυνους πολιτικούς, αγνοώντας τους λόγους τού Σόλωνα (Στοβαίου Ανθολόγιο, 3,1,172,29), που έλεγε «όταν αξιώνεις ευθύνες απ’ τους άλλους, πρέπει να δέχεσαι και τις δικές σου» (Εύθυναν ετέρους αξιών διδόναι, και αυτός ύπεχε).

Έτσι, όμως η Ελλάδα είναι καταδικασμένη να πελαγοδρομεί σε έναν φαύλο κύκλο ακατάσχετης ανευθυνολογίας, όπου τίποτε δεν προχωρεί και δεν διορθώνεται. Μια ματιά στην αξιοποίηση, μέχρι τώρα, τής λίστας Λαγκάρντ θα μας πείσει. Κι εμείς "ανεύθυνοι", αντικρύζουμε τους "ανευθυνοϋπεύθυνους" να βουλιάζουν την πατρίδα μας, την ίδια στιγμή που άλλοι λαοί προχωρούν προς την επιτυχία! Μεταθέτουμε ευθύνες, για να τις παραγράψουμε και "δειλοί, μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα αντάμα", όπως λέει κι ο Βάρναλης, προσμένουμε κάποιο θαύμα.

Όμως ο Σοφοκλής στον Φιλοκτήτη (στ. 1318-1320) είχε προειδοποιήσει ότι «αυτοί που πέφτουν σε συμφορές εκούσιες (που μόνοι τις θέλησαν), όπως εσύ, αυτούς δεν είναι δίκαιο να συγχωρεί κανείς ή να λυπάται» («Όσοι δ’εκουσίοισιν έγκεινται βλάβαις, ώσπερ συ, τούτοις ούτε συγγνώμην έχειν δίκαιόν εστί ούτ’ εποικτίρειν τινά). Άρα γι’ αυτούς, λαοπλάνους και λαοπλανημένους, η λέξη "ευθύνη" θα επανέλθει στην αρχική της σημασία, αυτήν της τιμωρίας, της Νεμέσεως! Για να υπάρξει "κάθαρση αδικημάτων" και απόδοση πραγματικών ευθυνών!

 
ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ