Μόνο στη Σπάρτη οι γυναίκες διέθεταν οικονομική δύναμη και επιρροή.
Τα κορίτσια ασχολούνταν με τον αθλητισμό
και ελάμβαναν δημόσια εκπαίδευση εν αντιθέσει με άλλες πόλεις, όπου οι
περισσότερες γυναίκες ήσαν τελείως αγράμματες.
Επισκέπτες από άλλες Ελληνικές πόλεις
σχολίαζαν για τις Σπαρτιάτισσες ότι όχι μόνο είχαν άποψη, που δεν
φοβόντουσαν να εκφράσουν δημόσια, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις
ανάγκαζαν τους συζύγους τους να τις αποδεχθούν!
Η θέση της γυναίκας στο μεγαλύτερο τμήμα
του αρχαίου ελληνικού κόσμου και ιδιαίτερα στην Αθήνα, ήταν παρόμοια με
την σημερινή κατάσταση των γυναικών στα υπανάπτυκτα κράτη. Οι γυναίκες
νυμφεύονταν αποκλειστικά για σκοπούς τεκνοποίησης των νόμιμων
κληρονόμων, καθώς η σεξουαλική ευχαρίστηση αναζητείτο στον αγοραίο έρωτα
σε σαφώς μονόπλευρες σχέσεις στις οποίες κυριαρχούσε το ενήλικο
αρσενικό. Οι σύζυγοι και κόρες των πολιτών αποκλείονταν από όλες τις
δημόσιες και πνευματικές δραστηριότητες, παρέμεναν εντός της οικίας και
δεν είχαν τη δυνατότητα να ασκηθούν. Οι γυναίκες δεν μπορούσαν να
κληρονομήσουν, ή να έχουν περιουσία και δεν θεωρείτο αναγκαίο να τους
παρασχεθεί η στοιχειώδης εκπαίδευση.
νεανίδα της Σπάρτης
Η κατάσταση των γυναικών στην Σπάρτη
κρίνεται με βάση το σκηνικό αυτού του ουσιαστικά «εχθρικού»
περιβάλλοντος, όπου οι γυναίκες θεωρούνται «κατάρα για την ανθρωπότητα»
και «πανούκλα χειρότερη από πυρκαγιά ή οποιαδήποτε οχιά» (Ευριπίδης).
Οι αρχαίες Σπαρτιάτισσες δεν ήταν τόσο
ελεύθερες όσο οι σύγχρονες γυναίκες. Οι κύριοι ρόλοι τους στην κοινωνία,
ήταν της συζύγου και μητέρας. Οι πατέρες επέλεγαν τους συζύγους γι’
αυτές και δεν είχαν το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι. Παρ’ όλα
αυτά, απολάμβαναν τέτοιας κοινωνικής θέσης και δικαιωμάτων που ήταν
«σκανδαλώδη» για το σύνολο του αρχαίου κόσμου.
Η ελευθερία και κοινωνική υπόσταση των
Σπαρτιατισσών άρχιζε από την γέννησή τους. Οι νόμοι της Σπάρτης
απαιτούσαν τα θηλυκά βρέφη και παιδιά να έχουν την ίδια φροντίδα και
ανατροφή, όπως τα αδέρφια τους – σε αντίθεση με άλλες ελληνικές πόλεις,
όπου τα κορίτσια είχαν περισσότερες πιθανότητες να «απορριφθούν» κατά τη
γέννηση, καθότι τρεφόντουσαν με λιγότερο θρεπτικές τροφές από τους
αδελφούς τους και δεν τους επιτρεπόταν να ασκηθούν.
Επιπλέον όπως και τα αδέλφια τους, τα
κορίτσια στην Σπάρτη παρακολουθούσαν δημόσιο σχολείο, αν και για
μικρότερο χρονικό διάστημα από ότι τα αγόρια. Στο σχολείο είχαν τη
δυνατότητα και ενθαρρύνονταν να συμμετέχουν στις αθλητικές
δραστηριότητες. Αλλά όπως επισημαίνει ο Πλάτων στον Πρωταγόρα (342d) η
εκπαίδευση δεν ήταν καθαρά σωματική. Στην Σπάρτη «δεν ήταν μόνο οι
άνδρες αλλά και οι γυναίκες που υπερηφανεύονταν για την πνευματική
καλλιέργειά τους». Αυτό ήταν κάτι περισσότερο από απλή παιδεία…….ήταν
συστηματική εκπαίδευση στη ρητορική και φιλοσοφική σκέψη.
αρχαία Σπαρτιάτισσα σε κεραμικό 4ος αιώνας π.Χ
Όταν τα κορίτσια έφθαναν σε σεξουαλική
ωριμότητα δεν βιαζόντουσαν να έλθουν σε γάμο, σε αντίθεση με τα κορίτσια
στον υπόλοιπο αρχαίο κόσμο, τα οποία υπέφεραν ψυχολογικά και σωματικά,
υφιστάμενα σωματικές βλάβες από το πρόωρο σεξ και συχνά πέθαιναν κατά
την λοχεία. Αντίθετα οι Σπαρτιατικοί νόμοι ανέφεραν ρητά ότι τα κορίτσια
πρέπει να παντρεύονται μόνο εφόσον ήταν σε ηλικία κατάλληλη να «απολαύσουν τον έρωτα».
Η λογική ήταν απλή…..για τα νεαρά κορίτσια που δεν ήταν ακόμη έτοιμα
ψυχολογικά για σεξουαλική επαφή, το σεξ αποτελούσε ουσιαστικά μια «πράξη
βίας». Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι οι Σπαρτιάτες καταδίκαζαν τη
βία στο γάμο και θεωρούσαν το σεξ με παιδιά ως «πράξη βίας».
Επιπλέον τα κορίτσια στην Σπάρτη δεν
παντρευόντουσαν πολύ μεγαλύτερους άνδρες, πρακτική η οποία ήταν συνήθης
σε άλλες ελληνικές πόλεις. Εκτιμάται ότι οι περισσότερες γυναίκες
Σπαρτιάτισσες ήταν μόνο τέσσερα έως πέντε έτη νεώτερες από τους συζύγους
τους. Το δε γεγονός του ενδιαφέροντος της Σπάρτης για την γέννηση υγιών
παιδιών δεν αναιρεί την προστασία των κοριτσιών από τις αρχές του
γάμου. Όλοι οι γάμοι στην αρχαία Ελλάδα αποσκοπούσαν στην τεκνοποίηση,
αλλά σε άλλες πόλεις οι άνδρες ήταν πρόθυμοι να αποδεχθούν τα
αναπόφευκτα υψηλότερα ποσοστά θανάτου από το σεξ με νεαρά κορίτσια.
Επειδή οι άρρενες πολίτες της Σπάρτης
ήταν υποχρεωμένοι να αφιερώνουν τη ζωή τους στις στρατιωτικές και άλλες
μορφές της δημόσιας υπηρεσίας, οι οικοδέσποινες της Σπάρτης φρόντιζαν τα
κτήματα των συζύγων τους. Αυτό σήμαινε ότι οι Σπαρτιάτισσες έλεγχαν τον
οικογενειακό πλούτο και στην πραγματικότητα, το σύνολο της αγροτικής
οικονομίας (το εμπόριο και οι κατασκευές ήταν στην αρμοδιότητα των
περίοικων. Ο Σπαρτιάτης πολίτη ήταν εξαρτώμενος από την απόδοση της
γυναίκας του προκειμένου να πληρώσει το φαγητό και τα δίδακτρα του γιου
του κατά τη διάρκεια της «αγωγής». Αυτή η οικονομική δύναμη ήταν
ιδιαίτερα έντονη σε αντίθεση με πόλεις όπως η Αθήνα, όπου ήταν παράνομο
για μια γυναίκα να ελέγχει περισσότερα χρήματα από ό, τι χρειάζεται για
να αγοράσει ένα δοχείο σιτηρών.
Ή
ταν ή επί τας…..Σπαρτιάτισσα δίνει την ασπίδα στον γυιό της: πίνακας
του Jean-Jacques-Francois Le Barbier ( 1738-1826), μουσείο Portland
Το σπουδαιότερο είναι ότι οι
Σπαρτιάτισσες μπορούσαν να κληρονομήσουν και να μεταφέρουν τον πλούτο.
Οι Αθηναίες αντίθετα δεν ήσαν ποτέ κληρονόμοι και όλα τα περιουσιακά
στοιχεία περνούσαν στον επόμενο αρσενικό συγγενή, ο οποίος το πολύ να
αναγκαζόταν να παντρευτεί την κληρονόμο, προκειμένου να διεκδικήσει την
κληρονομιά – μια ρύθμιση που συχνά οδηγούσε τους άνδρες να απορρίπτουν
προηγούμενη σύζυγό τους, αν και άμεμπτη, μόνο και μόνο για να
οικειοποιηθούν την κληρονομιά ενός συγγενή.
Η εν λόγω οικονομική δύναμη είχε ως
αποτέλεσμα την κοινωνική άνοδο των Σπαρτιατισσών. Αυτό καταδεικνύεται
σαφώς από τις σύγχρονες περιγραφές σύμφωνα με τις οποίες είχαν «άποψη»
(ακόμη και πολιτική). Ο Αριστοτέλης υποστήριζε ότι «οι Σπαρτιάτες
διοικούνταν από τις συζύγους τους» και ανέφερε την ελευθερία των
Σπαρτιατισσών ως έναν από τους δύο λόγους για τους οποίους το Σύνταγμα
της Σπάρτης ήταν κατακριτέο.
Όταν η σύζυγος του βασιλέα Λεωνίδα
ρωτήθηκε γιατί οι Σπαρτιάτισσες ήταν οι μόνες γυναίκες στην Ελλάδα που
«κυβερνούν» τους συζύγους τους, η Γοργώ απάντησε…..«επειδή είμαστε οι μόνες γυναίκες που γεννούν άνδρες». Με άλλα λόγια, μόνο οι άνδρες που είχαν την αυτοπεποίθηση να δεχθούν τις γυναίκες ως ίσες ήσαν πραγματικοί άνδρες.
Το πρώτο καταγεγραμμένο ποίημα αγάπης γράφτηκε από Σπαρτιάτη ποιητή για τις Σπαρτιάτισσες κόρες.
Τραγούδι της κόρης (Αλκμάνος 625 π.Χ») απόσπασμα
Είναι άραγε εκδίκηση των θεών;
Όμως ευλογημένος είναι αυτός που περνά τη ζωή του χωρίς δάκρυα.
Αλλά εγώ πρέπει να υμνήσω το φώς της Αγιδούς.
Την βλέπω όπως τον ήλιο που λάμπει.
Όμως η αγαπημένη χορωδός δεν θα μου επιτρέψει να την επαινέσω και δεν την αδικώ.
Ξέρει ότι είναι εκθαμβωτική όπως το υπερήφανο άλογο ξεχωρίζει ανάμεσα σε κοπάδι σαν ένα φτερωτό όνειρο……………
******************
Η Σπάρτη θεωρούσε τον εργένη ως ντροπή
και ο πολίτης ο οποίος δεν είχε παντρευτεί, κατείχε κατώτερη κοινωνική
θέση από κάποιον ο οποίος είχε αποκτήσει παιδιά.
Σε καμία άλλη αρχαία ελληνική πόλη οι
γυναίκες ήταν τόσο καλά ενταγμένες στην κοινωνία. Είναι τελικά ένας από
τους λόγους (ο βασικότερος) που η Σπάρτη μεγαλούργησε, μονοπώλησε την
κυριαρχία στην αρχαία Ελλάδα και θεωρείται διαχρονικά η πόλη των ανδρείων.
Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου