ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ

του Γιάννη Κουριαννίδη
εκδότη του περιοδικού «Ενδοχώρα»

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο φύλλο της 28ης Απριλίου 2012 της εφημερίδας Ελεύθερος Κόσμος.

Ο εθνικισμός ως ιδεολογία αναπτύσσεται στα διάφορα έθνη ως η συνείδηση του πατριωτισμού, του ενστίκτου εκείνου, δηλαδή, που αυθόρμητα οδηγεί τους ανθρώπους στο να υπερασπίσουν τα πάτρια, τον τόπο τους δηλαδή, τους δικούς τους, την θρησκεία τους, την γλώσσα τους, την ταυτότητά τους. Το γιατί νοιώθουν αυτή την ανάγκη, το κάθε έθνος το εξηγεί σύμφωνα με την κοσμοθέαση που έχει αναπτύξει στο πέρασμα των αιώνων κοινής συμβίωσης των μελών του. Η διαμονή στον ίδιο τόπο, τα έθιμα και οι παραδόσεις, τα ίδια βιώματα, η κοινή θρησκεία και γλώσσα ενισχύουν και διαμορφώνουν την κοινή αυτή συνείδηση.

Ο ρόλος της Ιστορίας είναι καταλυτικός. Όπως τονίζει ο Αχμέτ Νταβούτογλου, στο έργο του «Το στρατηγικό βάθος» (εκδόσεις «Ποιότητα», σελ. 117): «Η ιστορική εμπειρία μπορεί να ερμηνευτεί εκ νέου, αλλά δεν μπορεί ποτέ να τροποποιηθεί και κυρίως να παραβλεφθεί. Εκείνοι που πίστεψαν ότι θα μπορέσουν να διαμορφώσουν την ιστορική μνήμη βάσει των προσταγών και προτιμήσεων των πολιτικών κέντρων εξουσίας, χάθηκαν στα γρανάζια της διδάσκουσας ιστορίας».

Λογικό είναι οι ευρωπαϊκοί εθνικισμοί να αποτυπώνουν την ιδιοπροσωπία κάθε έθνους, έχουν όμως όλες ως κοινή τους ρίζα την ελληνική κοσμοθέαση της αρχαιότητας. Η διαμόρφωση, όμως, των ευρωπαϊκών εθνικισμών στηρίχτηκε μόνο στα πρότυπα της λεγομένης κλασικής Ελλάδος, που απετέλεσαν τη βάση του ιδεολογικού οικοδομήματός τους.

Ο ελληνικός εθνικισμός θεμελιώθηκε επίσης στην ιστορική μνήμη της αρχαιότητας, αλλά αναπτύχθηκε παράλληλα με τους λοιπούς ευρωπαϊκούς, αξιοποιώντας την ιστορική εμπειρία της αγωνιώδους προσπάθειας επιβιώσεως του ελληνικού έθνους, επί σειρά αιώνων, ανάμεσα σε αλλόφυλους και βάρβαρους λαούς, αλλά και μέσα σε πολυεθνικά και πολυφυλετικά περιβάλλοντα, όπως αυτό της Βυζαντινής, αλλά και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Έτσι, παρά την αδιαμφισβήτητη κυριαρχία του ελληνικού πνεύματος στα περιβάλλοντα αυτά, ο ελληνικός εθνικισμός, πέραν του όμαιμου, του ομόγλωσσου και του ομόθρησκου, ανέπτυξε κυρίως το ομότροπον ως αναγκαία και ικανή προϋπόθεση για την κοινή προοπτική όλων των συνιστώντων μερών του ελληνικού έθνους.

Οι Έλληνες, όπως έλεγε ο Αριστοτέλης, έμοιαζαν πάντοτε σαν τα βατράχια κρεμασμένοι στα παράλια ολόκληρης της Μεσογείου. Η έλλειψη εδαφικής ενδοχώρας αναπληρώθηκε κατά τον καλύτερο τρόπο με την πολιτισμική ενδοχώρα του Ελληνισμού, που συγκράτησε σε μία ενιαία πορεία επιβίωσης και προοπτικής όλους τους Έλληνες, ακόμη κι αν κάποιοι από αυτούς είχαν στην ιστορική τους πορεία απωλέσει είτε τη γλώσσα τους, είτε τη θρησκεία τους, είτε και τα δύο. Το μεγαλείο του ελληνικού εθνικισμού εδράζεται ακριβώς σ’ αυτό. Στη δυνατότητά του δηλαδή να εκφράζεται και να μεγαλουργεί ακόμη και μέσα από την αλεβίτικη εκδοχή του μουσουλμανισμού ή και μέσα από την τουρκόφωνη εκδοχή των Καππαδόκων και της Φυλλάδας του Μεγαλέξανδρου.

Ο εξανθρωπισμός της Οικουμένης, που τόσο εύστοχα αποτύπωσε ως προορισμό του Έλληνος ο Περικλής Γιαννόπουλος και τεκμηρίωσαν με το πνεύμα και τη βιοτή τους ο Ίων Δραγούμης, ο Ιωάννης Συκουτρής, ο Δημήτριος Βεζανής και ο Κωστής Παλαμάς, στέκεται υπεράνω των δυτικοευρωπαϊκών εθνικισμών. Η κατακτητική θεώρηση και επιβολή του γερμανικού εθνικισμού, αλλά και το οικονομικό πρότυπο του ιταλικού, καθώς και η κοσμοπολίτικη εκδοχή του γαλλικού, υπολείπονται κατά πολύ του οράματος του ελληνικού εθνικισμού, που απέδειξε στην πράξη ότι γνωρίζει και να σέβεται τους ανταγωνιστές του, ακόμη και να συμπορεύεται όπου απαιτείται για το κοινό καλό, αλλά και να δίνει τις δέουσες απαντήσεις όποτε χρειαστεί να υπερασπίσει τα πάτρια και την ταυτότητά του.

Οι Έλληνες εθνικιστές αυτό ακριβώς το χρέος έχουν απέναντι στις προκλήσεις των καιρών μας: Να διαφυλάξουν αυτό το πρότυπο του ελληνικού εθνικισμού, σε μία εποχή που τόσο η έννοιά του όσο και η εικόνα του βάλλονται από παντού. Και, ως συνήθως, οι πιο επώδυνες και καταστροφικές βολές προέρχονται από το εσωτερικό...

http://www.e-grammes.gr/article.php?id=5397