ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΤΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

των Γιάννη Κολοβού * και Γιάννη Μ. Νομικού **

Οι αλλεπάλληλες εκ των υστέρων νομιμοποιήσεις όχι μόνο δεν έλυσαν, αλλά ενίσχυσαν το πρόβλημα της λαθρομετανάστευσης.

Είναι πλέον πανθομολογούμενο ότι η μεταναστευτική πολιτική που ακολουθήθηκε στην Ελλάδα από διαδοχικές κυβερνήσεις κατά τα τελευταία 20 έτη ήταν λανθασμένη. Κατ’ αρχάς, η μετανάστευση προς την χώρα μας μετά το 1990 δεν ήταν αποτέλεσμα μιας επιθυμίας του ελληνικού κράτους για οργανωμένη εισροή μεταναστών προς κάλυψη συγκεκριμένων αναγκών της αγοράς εργασίας, αλλά αποτέλεσμα αδυναμίας φύλαξης των συνόρων και αδυναμίας εφαρμογής μιας πολιτικής συστηματικής αποτροπής και επαναπατρισμού των παράνομων μεταναστών.

Το πρόβλημα που ανέκυψε επιχειρήθηκε να «διευθετηθεί» με αλλεπάλληλες εκ των υστέρων νομιμοποιήσεις, οι οποίες διενεργήθηκαν από κυβερνήσεις τόσο του ΠΑΣΟΚ, όσο και της ΝΔ. Όμως οι γενικευμένες εκ των υστέρων νομιμοποιήσεις (1997, 2001, 2005, 2007) ουσιαστικά «επιβράβευαν» τόσο τον μετανάστη που εισήλθε παρανόμως στην Ελλάδα και τον διακινητή του, όσο και τον εργοδότη που τον χρησιμοποίησε γνωρίζοντας ότι παραβιάζει τον νόμο. Έτσι, έδωσαν κίνητρο και σε άλλους μετανάστες να επιχειρήσουν να εισέλθουν παρανόμως στην χώρα, με την ελπίδα ότι κάποια στιγμή κι εκείνοι θα νομιμοποιηθούν. Δηλαδή αυτή η πρακτική όχι μόνο δεν έλυσε το πρόβλημα, αλλά, αντιθέτως, το ενίσχυσε! Επιπλέον, οι αποφάσεις διαδοχικών ελληνικών κυβερνήσεων για τις εκ των υστέρων νομιμοποιήσεις παράνομων μεταναστών δεν βασίστηκαν σε μελέτες ούτε των προτεραιοτήτων της χώρας μας (π.χ. σε θέματα εθνικής ασφάλειας, εξωτερικής πολιτικής κτλ.), ούτε των αναγκών της αγοράς εργασίας, ούτε των δυνατοτήτων χωρητικότητας υποδοχής της Ελλάδας από πλευράς κατοικίας, παροχών υγείας, εκπαίδευσης και κοινωνικών υπηρεσιών.

Η λανθασμένη μεταναστευτική πολιτική της χώρας μας καταδεικνύεται από το - αδιαμφισβήτητο πλέον - γεγονός της αρνητικής επίπτωσης της παράνομης μετανάστευσης στα γενικά, ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά της εγκληματικότητας από την δεκαετία του 1990 μέχρι σήμερα. Η αναγκαιότητα λήψης άμεσων μέτρων περιορισμού της ανεξέλεγκτης εισόδου ήταν επιτακτική. Εφαρμόστηκαν μέτρα συλλήψεων και άμεσης επαναπροώθησης στην γειτονική χώρα, με αποτελεσματικότητα όμως όχι αντάξια των προσδοκιών, λόγω της ευκολίας της παράνομης επανεισόδου των μεταναστών (κοινά γεωγραφικά σύνορα, αδυναμία ελέγχου τους από τις όμορες χώρες κ.τ.λ.).

Σήμερα, λόγω της γενίκευσης της εισόδου παράνομων μεταναστών από ασιατικές και αφρικανικές χώρες με σημαντικά κοινωνικά προβλήματα και αξιακούς κανόνες συμβίωσης που διαφοροποιούνται από αυτούς των δυτικών κοινωνιών (αξία ανθρώπινης ζωής, ένστικτο επιβίωσης κ.τ.λ.), αυξήθηκαν ακόμα περισσότερο τα περιστατικά βίας. Η αντικειμενική δυσκολία άμεσης απέλασης και εξακρίβωσης της αξιοπιστίας των αιτημάτων πολιτικού ασύλου, σε συνδυασμό με την μη-εφαρμογή συμφωνιών επανεισδοχής, «εγκλώβισε» την παρουσία τους στην χώρα μας, ακόμα και στην περίπτωση που δεν αποτελούσε γι’ αυτούς την ποθητή τελική χώρα προορισμού.

Τις κατευθυντήριες γραμμές για την χάραξη μιας σώφρονος μεταναστευτικής πολιτικής για την χώρα μας τις δίνει το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για την Μετανάστευση και το Άσυλο, το οποίο επικυρώθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στην σύνοδο κορυφής που έλαβε χώρα στις 15 και 16 Οκτωβρίου 2008 στις Βρυξέλλες. Στο Σύμφωνο επισημαίνεται ότι η μεταναστευτική πολιτική θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της «την χωρητικότητα υποδοχής της Ευρώπης από πλευράς της αγοράς εργασίας της, της κατοικίας και των υπηρεσιών υγείας, εκπαίδευσης και κοινωνικών υπηρεσιών». Επιπλέον, η νόμιμη μετανάστευση θα πρέπει «να λαμβάνει υπόψη της τις προτεραιότητες, τις ανάγκες και τις χωρητικότητες υποδοχής που καθορίζονται από κάθε κράτος-μέλος», ενώ για την παράνομη μετανάστευση γίνεται λόγος για «διασφάλιση ότι οι παράνομοι μετανάστες επιστρέφουν στις χώρες προέλευσής τους». Μάλιστα, στο Σύμφωνο τονίζεται ότι οι εκ των υστέρων νομιμοποιήσεις δεν θα πρέπει να είναι γενικευμένες, αλλά θα πρέπει να γίνονται μόνον κατόπιν εξέτασης κάθε συγκεκριμένης περίπτωσης.

Συνεπώς, εκτός από την αποτροπή της παράνομης εισόδου στην χώρα και την επίταση των απελάσεων και του επαναπατρισμού των παράνομων μεταναστών, αυτό που απαιτείται για την διαμόρφωση σοβαρής μεταναστευτικής πολιτικής είναι μια αποτίμηση των αναγκών της οικονομίας μας σε αλλοδαπό εργατικό δυναμικό (πόσοι, σε ποιους κλάδους, με τι προσόντα, για πόσο χρονικό διάστημα), αλλά και των αντίστοιχων χωρητικοτήτων των υποδομών της χώρας και της ελληνικής κοινωνίας. Μία σωστά σχεδιασμένη μεταναστευτική πολιτική θα λειτουργήσει και ως αντεγκληματική πολιτική.

* Ο Γιάννης Κολοβός είναι επικοινωνιολόγος. Με το θέμα της μετανάστευσης ασχολείται από το 1998. Το τελευταίο του βιβλίο έχει τίτλο «Μεταναστευτική πολιτική και ενσωμάτωση μεταναστών: Η περίπτωση της Ελλάδας» (Αθήνα, Πελασγός 2011). Από το 2009 συνεργάζεται με το Ερευνητικό Ινστιτούτο Ευρωπαϊκών και Αμερικανικών Μελετών (RIEAS) ως research associate σε θέματα μεταναστευτικής πολιτικής.

** Ο Γιάννης Μ. Νομικός είναι διευθυντής στο Ερευνητικό Ινστιτούτο Ευρωπαϊκών και Αμερικανικών Μελετών (RIEAS). 

http://www.e-grammes.gr/article.php?id=5363