ΝΑ ΑΝΟΙΞΟΥΝ ΟΛΑ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

Μια διαφορετική ημερίδα πραγματοποιήθηκε το διήμερο 9-10 Δεκεμβρίου στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών, με θέμα: Μικρασιατικός Πόλεμος- Η ανάμειξη των ξένων δυνάμεων.

Ο τίτλος  ήταν ενδεικτικός :  Μικρασιατικός Πόλεμος!  Πόλεμος σε ένα ξένο έδαφος…

Απουσίαζαν (την πρώτη ημέρα δεν έγινε καμία αναφορά)  οι μέχρι σήμερα  γνωστοί όροι: Μικρασιατική Εκστρατεία, Μικρασιατική Καταστροφή! Απουσίαζαν επίσης οι λέξεις γενοκτονία, σφαγή, προσφυγιά, ευθύνες…

Πρωτεργάτης της διημερίδας ήταν ο κ. Πρωτοπαπαδάκης και ο Σύλλογος Φίλων των Μουσείων Απεράθου (Απειράνθου) Νάξου σε συνεργασία με το Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών -Ιδρυμα Βούρου-Ευταξία.

Οι  3 βασικοί ομιλητές (οι κ. Μιχαηλίδης, Smith και Παπαφλωράτος) ανέλυσαν διεξοδικά τα θέματα των σχέσεων με τις ξένες δυνάμεις, ενώ η παρουσία στο πάνελ του κ. Πρωτοπαπαδάκη (εγγονού του εκτελεσθέντα Πρωθυπουργού στη Δίκη των Εξ) θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί καθώς το θέμα που παρουσίασε «Οι κινήσεις των Λεβαντίνων της Σμύρνης για την εκδίωξη των Ελλήνων από την πόλη», ήταν αδύναμο,   χωρίς στοιχεία και επιστημονικό ενδιαφέρον.

Το κοινό διχάστηκε από τις συνεχείς υπενθυμίσεις περί αθώωσης από τον Αρειο Πάγο των εκτελεσθέντων στην Δίκη των Εξι, σε μια προσπάθεια να υπερκεραστούν οι  αναλύσεις των καλεσμένων ομιλητών, ακόμα κι αυτού του κου Παπαφλωράτου, η ομιλία του οποίου ήταν ενδιαφέρουσα αλλά μονότονα αντιβενιζελική.

Η αστυνομική δύναμη τελος για την προστασία της εκδήλωσης    και ο εμφανής εκνευρισμός των διοργανωτών για την παρουσία μας αλλά και τον φόβο διαμαρτυριών Μικρασιατικών Σωματείων είναι ενδεικτικά του κλίματος που επικράτησε. Η επίσημη θέση των Μικρασιατικών Σωματείων έχει εκφραστεί απο την Ομοσπονδία Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδας (ΟΠΣΕ) με προσφυγή σε κάθε αρμόδια αρχή αλλά και στις συνειδήσεις των εκατομμυρίων Ελλήνων Μικρασιατικής Καταγωγής…

Ακολουθούν αποσπάσματα της ομιλίας του κ. Μιχαηλίδη.

Ο κ.Ιάκωβος Μιχαηλίδης, Επίκουρος Καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ανέλυσε με ψύχραιμη ματιά το θέμα «Η εξάρτηση της Ελλάδος από τις μεγάλες δυνάμεις κατά τον 19ο αιώνα και αρχές του 2οου» και ζήτησε την δεύτερη ημέρα, το άνοιγμα  όλων των στρατιωτικών ελληνικών αρχείων και πρός όλους τους ερευνητές.

Χαρακτηριστικά αποσπάσματα της ομιλία του κ. Μηχαηλίδη:

…Η Ελλάδα θεωρεί πως τα ζωτικά της συμφέροντα στο χώρο της Νοτιανατολικής Μεσογείου συμβαδίζουν με τα συμφέροντα της μεγαλύτερης ναυτικής δύναμης τότε στον κόσμο Μ.Βρετανίας.

…Μετά τον Κριμαίκό Πόλεμο, η εξάρτηση η σχέση, οι πόθοι και οι συμπάθειες με την ομόδοξη Ρωσία η οποία παραδοσιακά ενσάρκωνε τους πόθους των Αλύτρωτων Ελλήνων, άρχισε να φθίνει καθώς ο φόβος του Πανσλαβισμού και η αμφισβήτηση των ενδεχόμενων ιστορικών εθνικών δικαίων στον χώρο κυρίως της Μείζονος Μακεδονίας, έθεσε την Ελλάδα και την Ρωσία ουσιαστικά σε αντίπαλα στρατόπεδα.

…Ο Κριμαικός πόλεμος και ο εθνικός διχασμός είναι δύο παραδείγματα ομών στρατιωτικών επεμβάσεων των ξένων δυνάμεων στα εσωτερικά της Ελλάδας, Αγγλων και Γάλλων προκειμένου να διευθετήσουν τις ελληνικές υποθέσεις προς όφελος τους.

…Η Μικρασιατική Εκστρατεία δεν μπορει να ειδωθεί παρά μόνο στα πλαίσια του περίφημου Ανατολικού Ζητήματος. Το Ανατολικό ζήτημα σχετίζεται με την διείσδυση και την απόκτηση σφαιρών επιροής των μεγάλων δυνάμεων στο χώρο του μεγάλου ασθενούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που καταρέει ραγδαία. Αυτό που δεν είχε γίνει κατανοητό από τις μεγάλες δυνάμεις είναι η μετεξέλιξη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από μια πολυεθνική αυτοκρατορία σε μια εθνικιστική δύναμη. Η μεγάλη Βρετανία προσέγγιζε το ζήτημα με την έννοια της διατήρησης της εδαφικής της συνοχής, χώρες όπως η Γερμανία ακολούθησαν μια πολύ ισχυρή πολιτική διείσδυσης, σύναψαν σχέσεις πρώτοι με τις δυνάμεις του Κεμάλ και ετσι ήταν η πρώτη χώρα που απέκτησε ερείσματα στο νέο καθεστώς. Αυτό ήταν απειλή για τα αγγλικά, γαλλικά αλλά και τα ιταλικά συμφέροντα.

…Η Ελληνική Μεγάλη Ιδέα, ο ελληνικός αλυτρωτισμός, οι επιτυχίες και οι αποτυχίες του, γιατί θα πρέπει να υπογραμμίσουμε τις πολύ μεγάλες επιτυχίες, της ελληνικής εδαφικής επέκτασης έναν αιώνα μετά την σύσταση του ελληνικού κράτους, έθεσαν τέρμα στο πρόβλημα του Εθνικού Κέντρου. Το εθνικό κέντρο γίνεται η Αθήνα, η έννοια της Κωνσταντινούπολης ως φυσική έδρα του ελληνισμού, εδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου σταδιακά υποχωρεί και στη Μικρά Ασία αυτό το ενδεχόμενο αποκλείεται πια ιστορικά.

…Αυτό το ζήτημα χρειάζεται ιδιαίτερη μελέτη, γιατί για τους αλύτρωτους Ελληνες της Μικράς Ασίας και ευρύτερα του Πόντου η εξέλιξη αυτή δεν ήταν αυτονόητη, εξακολουθούσαν την περίοδο αυτή να προσανατολίζονται ως οθωμανοί υπήκοοι με κέντρο το Οικουμενικό Πατριαρχείο και προκειμένου να γίνει κατανοητός ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνονταν την θέση τους στο ελληνικό εθνικό κράτος θα πρέπει να μελετηθεί συστηματικά η σχέση τους με την Κωνσταντινούπολη.

…Εδώ βρίσκεται ένα κλειδί όλης της ελληνικής επιχείρησης στη Μικρά Ασία. Πως έβλεπαν οι ελεύθεροι Ελληνες στην αρχή της Μικρασιατικής Εκστρατείας τους Ελληνες στη Μικρά Ασία και αντίστροφα. Σε πολύ μεγάλο βαθμό η παρεξήγηση ήταν γιατί, ευτυχώς ή δυστυχώς μέσα στο πλαίσιο του εθνικού διχασμού, η σχέση αυτή καλλιεργήθηκε με όρους πολιτικούς, συμπάθειας ή αντιπάθειας προς τη μια πλευρά και το είδαμε και αργότερα με την έκφραση του προσφυγικού ζητήματος, όταν φτάσαμε ουσιαστικά στο 1930 να διαψευστούν οι προσδοκίες των προσφύγων από τον ίδιο τον Βενιζέλο, να υπάρξει εκλογική και πολιτική απαγκίστρωση από τους Βενιζελικούς, γεφυρώνοντας το χάσμα με τον αντιβενιζελικό κόσμο το οποίο ήταν έντονο.

…Σε ιδεολογικό επίπεδο οι ζυμώσεις μέσα στις δύο κοινότητες δεν έγιναν κατανοητές στο βαθμό που έπρεπε ούτε από την μια πλευρά ούτε από την άλλη.

…Το σχέδιο του Βενιζέλου γαι την Μικρασιατική Εκστρατεία ήταν βεβαίως ρηξικέλευθο, ήταν ενταγμένο στο δόγμα της Μεγάλης Ιδέας και κυρίως στο σχέδιο Τρικούπη περί ζωτικού χώρου του Αιγαίου, είχε όμως ορισμένα στοιχεία προβληματικά. Το πρώτο ήταν ότι υπήρχε ένα κενό, κυρίως στο ζήτημα της Ανατολικής και Δυτικής Θράκης, προυπέθετε η εφαρμογή του σχεδίου τουλάχιστον την σύμπραξη της Βουλγαρίας, καθώς ο Βενιζέλος είχε δεχθεί να παραχωρήσει την περιοχή της Καβάλας ως αντιστάθμισμα στα εθνικά ωφέλη στον χώρο της Μικράς Ασίας. Αυτό ήταν τρωτό σημείο στο πολιτικό του όραμα καθώς η Βουλγαρία ήταν η χώρα με την οποία η Ελλάδα είχε συγκρουστεί το προηγούμενο διάστημα.

…Ο Τουρκικός εθνικισμός όσο δυναμώνει μετά το 1910 με την ενίσχυση της Γερμανίας, έχει τα πρώτα οδυνηρά αποτελέσματα του στο χώρο της Μικράς Ασίας, με γενικευμένους διωγμούς, τον πρώτο διωγμό στην περιοχή της Δυτικής Μικράς Ασίας και του Πόντου και αυτό το στοιχείο είναι σημαντικό προκειμένου να λειτουργήσει υποβοηθητικά για την ελληνική επιχείρηση στο χώρο της Μικράς Ασίας.

…Φαίνεται ότι η ελληνική πολιτική και στρατιωτική ηγεσία είχε υποτιμήσει τη δύναμη των Τούρκων εθνικιστών και το πολιτικό της σχέδιο βασιζόταν κυρίως σε όρους Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

…Η πολιτική των μεγάλων δυνάμεων άλλαξε ταυτόχρονα και ίσως νωρίτερα από την υπογραφή της Συνθήκης των Παρισίων το 1919, εξηγεί ως ένα βαθμό  και όχι απόλυτα, την ελληνική αποτυχία στη Μικρά Ασία. Θα πρεπει να ειδωθεί η πολιτικής τους με βάση φυσικά τα ζωτικά τους συμφέροντα. Τα πετρέλαια της Μοσούλης και η σύγκρουση  για τον έλεγχο της περιοχής, αποτελούσε ισχυρό κίνητρο για συνεργασία με τους Τούρκους Εθνικιστές. Στο πλούσιο υπέδαφος της Μικράς Ασίας ήδη οι Γερμανικές Επιχειρήσεις συμπράτουν και συγκροτούν συμφωνίες με τον Κεμάλ, κυρίως για τον έλεγχο των μεταλευτικών κοιτασμάτων στον Πόντο αλλά και στη Μικρά Ασία, πολύ πριν από την επιβολή του καθεστώτος του Κεμάλ, δείχνουν δλδ την προτίμηση τους αλλά και το που οδηγούνται οι εξελίξεις.

…Η επιτυχία της Ελληνικής Μικρασιατικής Εκστρατείας, αποτελούσε αντικειμενικά έναν κίνδυνο για στρατηγικά συμφέροντα χωρών όπως η Γαλλία και η Ιταλία.

…Ο ρόλος του Εθνικού διχασχού είναι πολύ σημαντικός. Εν καιρώ πολέμου  ο εθνικός διχασμός συγκλόνησε την ελληνική κοινωνία στο σύνολό της και ακύρωσε σε πολύ μεγάλο βαθμό τις πιθανότητες επιτυχίας στο Μικρασιατικό Μέτωπο. Οι συνεχόμενες αλλαγές στην στρατιωτική ηγεσία, οι αποτάξεις εκατέρωθεν αξιωματικών, την ώρα της μάχης  δεν αποτελούσαν το καλύτερο σήμα για μια ενδεχόμενη επιτυχία. Αυτό έγινε στη Μικρά Ασία και στη συνέχεια στη διάρκεια του Μεσοπολέμου με εκατέρωθεν διώξεις.

…Η γενιά αυτή των αξιωματικών ήταν μια ένδοξη γενιά, συγκλονιστική γενιά για την ελληνική στρατιωτική ιστορία. Είχε βιώσει την ήττα στον πόλεμο του 1897 και είχε γαλουχηθεί με την ιδέα της εκδίκησης. Είναι η γενιά που οδήγησε τη χώρα σε μεγάλες επιτυχίες του Μακεδονικού Αγώνα, των Βαλκανικών Πολέμων και του Α Παγκοσμίου Πολέμου. Δυστυχώς ατύχησε να μην μπορέσει να ξεπεράσει τον διχασμό ο ποίος έστρεψε Ελληνες εναντίον Ελλήνων.

Υπάρχουν πολλά ακόμη που πρέπει να δούμε. Θα ήταν καλό κάποια στιγμή να δοθούν στο σύνολο των ερευνητών τα ελληνικά στρατιωτικά αρχεία, γιατί υπάρχει ένα ζήτημα μέσα στην εξέλιξη του μετώπου κατά πόσο και από τις δύο παρατάξεις υπήρχε εναλλακτικο σχέδιο για τον Μικρασιατικό Ελληνισμό σε περίπτωση που όπως αποδείχθηκε και τα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων ήταν διαφορετικά αλλά και οι στρατιωτικές εξελίξεις ήταν δυσμενείς. Ποιά ήταν τα σχέδια γι αυτόν τον ελληνισμό της Ανατολής; Υπήρχαν; Τι σκόπευε να κάνει η επίσημη Ελλάδα; Αυτό θα το δούμε ανοίγοντας τα στρατιωτικά αρχεία όχι επιλεκτικά αλλά όλα, σε όλους… Να δούμε επίσης τα Τουρκικά αρχεία εκείνης της περιόδου, τα οποία επίσης είναι κλειστά και βρίσκονται στην Αγκυρα. Τα αρχεία των υπολοίπων Αγγλων και Γάλλων είναι αρκετά και εχουν μελετηθεί.

Τελος θα ήταν πολύ ενδιαφέρον και μεσα από τα αρχεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου αλλά και άλλα αρχεία ελληνικών κοινοτήτων να μπορέσουμε να διαπιστώσουμε επιτέλους αυτήν την ζύμωση που διεξαγόταν στον ελληνικό Μικρασιατικό και Ποντιακό χώρο και ευρύτερα.

Καθώς πηγαίνουμε στον εικοστό αιώνα δεν έχουμε πια το σχήμα του νεοοθωμανισμού, μέσα από το οποίο πολλοί και στην Ελλάδα, στην Κωνσταντινούπολη και στον ευρύτερο Μικρασιατικό χώρο προσέγγιζαν το ζήτημα. Δεν επρόκειτο πια για μια ελληνοοθωμανική αυτοκρατορία, ούτε για οθωμανούς υπηκόους. Αραγε η Αμυνα της Κωνσταντινούπολης ή η Μικρασιατική  Αμυνα, τι ρόλο μπορούσαν να παίξουν, πως μπορούσαν να οδηγούσαν τα πράγματα και με ποιο τελικό αποτέλεσμα.

Αυτά τα ζητήματα θα πρέπει να απασχολήσουν την έρευνα. Κλείνοντας είναι δεδομένο ότι στη Μικρά Ασία απέτυχε η όποια προσπαθεια της Ελλάδας να εξελιχθεί σε περιφερειακή εστω  δύναμη στο χώρο της Βαλκανικής . Η ήττα στη Μικρά Ασία οδήγησε την Ελλάδα σε μια περιοδο εσωστρέφειας με ολέθριες συνέπειες στον ψυχισμό του έθνους.

http://mikrasiatis.gr/?p=7265