Το επεισόδιο στην Δ΄ Εθνοσυνέλευση μεταξύ του Αλ. Παπαναστασίου και του Ελ. Βενιζέλου για την προληπτική λογοκρισία των αντιπολιτευόμενων εφημερίδων

Τον Δεκέμβριο του 1923 έγιναν στην Ελλάδα εθνικές εκλογές για την ανάδειξη Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης με ξεκάθαρο σκοπό να καταργήσει την Βασιλεία. Οι εκλογές διεξήχθησαν από την επαναστατική κυβέρνηση των Πλαστήρα - Γονατά με έναν εκλογικό νόμο που είχε επινοήσει ο Γεώργιος Παπανδρέου (πολιτικός σύμβουλος της "επανάστασης") που ήταν κατάφορα ευνοϊκός για τους Βενιζελικούς καθώς προέβλεπε στενο-ευρεία περιφέρεια επιλεκτικά για την Πελοπόννησο που ήταν πολιτικό προπύργιο των Βασιλοφρόνων. Παράλληλα προέβλεπε χωριστούς εκλογικούς καταλόγους για την Εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης καθώς αυτή είχε ενισχύσει πολιτικά τους βασιλόφρονες στις εκλογές του1920. Παράλληλα ίσχυε και προληπτική λογοκρισία για τις εφημερίδες της αντιπολίτευσης αναφορικά με τυχόν αναφορές τους στον Βασιλικό θεσμό. Όλα τα κόμματα των Βασιλοφρόνων αποφάσισαν να απόσχουν των εκλογών, καθώς δεν είχαν ουσιαστικές ελπίδες για επιτυχία καθώς το αποτέλεσμα τους φαινόταν προαποφασισμένο.

Η νέα Εθνοσυνέλευση απόλυτης Βενιζελικής σύνθεσης συνεδρίασε για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 1924 με ξεκάθαρες τις διαθέσεις της να καταργήσει την Βασιλεία. Ήδη είχε δωθεί "αναγκαστική" άδεια στον Βασιλιά Γεώργιο ενώ επικεφαλής της "δημοκρατικής" κίνησης ήταν οι Αλέξανδρος Παπαναστασίου και Θεόδωρος Πάγκαλος ενώ μετριοπαθέστερα κινούνταν οι Ανδρέας Μιχαλακόπουλος και Γεώργιος Καφαντάρης. Τότε προέκυψε ένας νέος απρόσμενος παράγοντας στο πολιτικό σκηνικό: Έρχεται ο Ελευθέριος Βενιζέλος και γίνεται δεκτός από τον Ελληνικό λαό ως Μεσσίας. Γίνεται πληρεξούσιος της Εθνοσυνέλευσης αριστείδην και με την υποστήριξη της απόλυτης πλειοψηφίας της Εθνοσυνέλευσης όρκισε Κυβέρνηση με μέλη της κυρίως τους συντηρητικούς Βενιζελικούς.

Η πολιτική του Βενιζέλου αποτέλεσε μια δυσάρεστη έκπληξη τόσο για τους φανατικούς "δημοκράτες" που είχαν συσπειρωθεί γύρω από τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου όσο και για τους στρατοκράτες γύρω από τον Πάγκαλο και τον Κονδύλη. Ο Βενιζέλος λοιπόν προσπάθησε να περισώσει τον θεσμό της Βασιλείας και να πετύχει ένα είδος συμβιβασμού με τους Δεξιούς που είχαν απομονωθεί πλήρως, χάρις το αποτυχημένο κίνημα των Γαργαλίδη - Λεοναρδόπουλου και τις μονομερείς εκλογές. Από τις πρώτες του σημαντικές κυβερνητικές ενέργειες ήταν να καταθέσει ψήφισμα τον Ιανουάριο του 1924 που να απονέμει χάρη στους στασιαστές του κινήματος αυτού. Στο ίδιο ψήφισμα προβλεπόταν να αρθεί και η προληπτική λογοκρισία κατά των αντιπολιτευόμενων εφημερίδων που είχε επιβάλει η "επαναστατική επιτροπή" τον Σεπτέμβριο του 1922 και είχε ανανεωθεί τον Οκτώβριο του 1923 μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα των Γαργαλίδη - Λεοναρδόπουλου.

Η προσπάθεια του Βενιζέλου να αμνηστεύσει τους κινηματίες και να άρει την λογοκρισία των αντιπολιτευόμενων εφημερίδων βρήκε συμπαραστάτη τόσο τον Καφαντάρη όσο και τον Στυλιανό Γονατά (παρά τις τυπικές αντιρρήσεις του τελευταίου για την διατύπωση του ψηφίσματος, όχι για την ουσία του). Σφοδρός πολέμιος τόσο της απονομής αμνηστίας όσο και της άρσης της λογοκρισίας στον αντιβενιζελικό Τύπο, στάθηκε ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου ο ονομαζόμενος από πολλούς βιογράφους του ως ο "πατέρας της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας".

Ο Παπαναστασίου εναντιώθηκε στην "καθολικήν κατάργησιν της επαναστατικής αποφάσεως" "δια λόγους ηθικής διαπεδαγώγησης του Τόπου" καθώς είναι πλέον καιρός και ο τύπος ολόκληρος να συναισθανθεί ότι δεν δύναται να καταχράται της ελευθερίας του. "Η απόφασις της Επαναστάσεως έχει μόνον την έννοια ότι απαγορεύει να εκδώσει τις εφημερίδα υπό ωρισμένον τίτλον". "Άλλωστε" λέει ο Παπαναστασίου "υπάρχει μόνον μια απόφασιν που στρέφεται εναντίον ορισμένων εφημερίδων και σήμερον έχει μόνον ειδική αξίαν".

Τελειώνοντας προεξοφλεί την μορφή της ελευθερίας του Τύπου στην νέα κατάσταση που πάει να δημιουργηθεί (αβασίλευτος Δημοκρατία), λέγοντας πως η απαγόρευση αυτή θα ισχύει και αφού θα ψηφιστεί το νέο Σύνταγμα και θα "είνε παράδειγμα και δίδαγμα για το μέλλον". Σε αυτό το σημείο διεξήχθει έντονη λογομαχία μεταξύ Βενιζέλου - Παπαναστασίου με τον πρώτο να απευθύνει τα εξής προφητικά λόγια "...εάν ενεργήτε να εγκαθιδρύσετε Δημοκρατίαν κατα τον τρόπον αυτόν κ. Παπαναστασίου, δεν κάμνετε καλά. Λυπούμαι με τας αντιλήψεις τας οποίας έχετε, αι οποίαι μας οδηγούν εις μίαν Στρατοκρατίαν αντί να μας οδηγούν εις την Δημοκρατίαν!!!"

Μετά την οξύτατη αυτή αντιπαράθεση, ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε ένα σοβαρό καρδιακό επεισόδιο. Απομακρύνθηκε από την αίθουσα της Εθνοσυνέλευσης για να μην επιστρέψει ξανά, καθώς παραιτήθηκε για λόγους υγείας. Ο δρόμος πλέον ήταν ανοιχτός για τον Παπαναστασίου....

Συμπέρασματα

Όποιος γνωρίζει στοιχειωδώς την Ελληνική Ιστορία του Μεσοπολέμου, ξέρει πως οι λεγόμενοι "Δημοκρατικοί" της εποχής δεν είχαν Φιλελεύθερες αντιλήψεις, δεν πίστευαν στην Δημοκρατία με την σημερινή της μορφή, αλλά πίστευαν στην βίαιη κατάλυση της βασιλείας ως απαραίτητη προϋπόθεση για την απόλυτη πολιτική επικράτηση της παράταξης τους εις βάρος των βασιλοφρόνων. Για να επιτύχουν τον σκοπό αυτό χρησιμοποίησαν κάθε πιθανή αυταρχική μέθοδο που είχαν στην διάθεση τους όπως στρατιωτικά πραξικοπήματα, νόθευση εκλογικών νόμων, λογοκρισία αντιπολιτευόμενου Τύπου, δημιουργία ένστολων επίλεκτων στρατιωτικών τμημάτων πιστών στην νέα κατάσταση ("Δημοκρατικά τάγματα") κτλ

Στον κανόνα αυτόν δεν αποτέλεσε εξαίρεση ούτε ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου. Χωρίς να μπορεί κανείς να αμφισβητήσει την ατομική του ακεραιότητα, και την επιστημονική του αξία και κατάρτιση διεθνούς αναγνώρισης και εμβέλειας, το πάθος του για να καταργήσει το πολίτευμα που μισούσε τον οδήγησε τελικώς να χρησιμοποιήσει αυταρχικές μεθόδους και λύσεις συνεργαζόμενος με τους πλέον αυταρχικούς στρατοκράτες της εποχής (Πάγκαλος, Γονατάς, Κονδύλης).

Η περίπτωση ένδειξης αυταρχισμού του Παπαναστασίου που περιγράψαμε δεν ήταν η μοναδική και σίγουρα δεν ήταν η τελευταία. Θα ακολουθούσε μια ακόμη χειρότερη: με τις ψήφους της παράταξης του Παπαναστασίου (Δημοκρατικής Ένωσης) στην Εθνοσυνέλευση απέκτησε κοινοβουλευτικό μανδύα ο δικτάτωρ Πάγκαλος, αφού του υποσχέθηκε ψευδώς ότι θα ψηφίσει νέο Σύνταγμα, Γερουσία κτλ Αυτό που δεν έδειχνε να καταλαβαίνει ο Παπαναστασίου είναι πως η αβασίλευτη Δημοκρατία που ονειρευόταν δεν ήταν δυνατόν να φτιαχτεί από αυταρχικά υλικά και να είναι Δημοκρατία. Το βασικό μας συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι η αβασίλευτος δημοκρατία του Μεσοπολέμου δεν ήταν μια πολιτειακή επιλογή του λαού η μερίδας του, αλλά μια καιροσκοπική πολιτική επιδίωξη με ιδιοτελή κίνητρα που συσπείρωσε τα πλέον ετερογενή πολιτικά, στοιχεία της εποχής.

ΠΗΓΕΣ

-Πρακτικά της Δ΄ Εν Αθήναις Συντακτικής Εθνοσυνελεύσεως

-Φοίβου Γρηγοριάδη, Ελληνική Δημοκρατία

-Γρηγορίου Δαφνή, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων, εκδόσεις Κάκτος

I. B. Δ.
http://istorikathemata.blogspot.com/2010/05/blog-post_15.html