ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΟΝ ΘΡΥΛΟ

Επειδη πολυς λογος εγινε τελευταια για τον Μέγα Αλέξανδρο, και δικαιως, αφου
προκειται για τη μεγαλυτερη προσωπικοτητα των αιωνων, αποφασισα να μπω στον
κοπο να αντιγραψω ενα καταπληκτικο κειμενο, που αξιζει να το διαβασει καθε
Ελληνας (και οχι μονο). Προκειται για τον επιλογο απο το βιβλιο "Ο Μέγας
Αλέξανδρος, από την Ιστορία έως τον θρύλο" του Θεοδώρου Κ.Π. Σαράντη,
συνταγματάρχου Πεζικού ε.α. (Αθήναι 1970, τόμος Β', σελ. 371-379.)
Ως στρατιωτικος που ειναι ο συγγραφεας, δινει ιδιαιτερο βαρος στη μεγαλοφυια
του Αλεξανδρου ως στρατηγου, κατι που συνηθως δεν τονιζεται οσο αξιζει.
Ιδου λοιπον (ο χωρισμος σε ενοτητες και οι τιτλοι ειναι δικα μου):

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
-----------
Πρωτος ο Πλουταρχος, με τους "Παραλληλους Βιους" του, και κατοπιν πολλοι
αλλοι ιστορικοι και συγγραφεις, προσεπαθησαν και προσπαθουν να συγκρινουν, ή
και να εξομοιωσουν τον Αλεξανδρο με διαφορους στρατηλατες και κατακτητας.
Ατοπημα μεγα, που στον μεν Πλουταρχο δικαιολογειται, εν μερει, λογω δομης του
ολου εργου του, το οποιον βασικως στηριζεται σε συγκρισεις και σε
παραλληλισμους, αλλοτε επιτυχεις και αλλοτε οχι, στους αλλους ομως, και ιδιως
στους νεωτερους, μαρτυρει ελλειψι ιστορικης κρισεως και επιστημονικης ευθυνης.
Οχι διοτι ο Καισαρ δεν υπηρξε μεγας στρατηγος και θαυμαστος ηγητωρ. Ουτε
διοτι ο Ναπολεων ή ο Πετρος της Ρωσιας ή ο Φρειδερικος της Πρωσιας ή ο
Αννιβας δεν αξιζουν αναγνωρισεως ως σπανιες στρατιωτικες προσωπικοτητες. Ουτε
ακομη διοτι ο Τζενγκις Χαν ή ο Τιμουρ δεν διηνυσαν αποστασεις ή δεν εκαλυψαν
κατακτηθεντα εδαφη οσα, ή και περισσοτερα απο τον Μεγα Αλεξανδρο. Η αντιρρησις
μας εγκειται αλλου. Στο οτι ολοι οι προαναφερθεντες, και οσοι αλλοι
τοποθετουνται στην αυτη χορεια, εμεγαλουργησαν μεν, κατα τροπον αξιοθαυμαστο,
οι αρετες ομως που επεδειξαν και οι ικανοτητες των περιωρισθησαν σε ωρισμενους
μονον τομεις της ανθρωπινης δρασεως. Ουδεις ειχε τις συνθετικες ικανοτητες του
Αλεξανδρου. Την πληθωρικοτητα και το ευρος της ψυχης του. Το βαθος της σκεψεως
του. Δεν υπηρξε μονον Καισαρ ή Ναπολεων ή Αννιβας, ο Αλεξανδρος. Υπηρξε
ταυτοχρονως και Αχιλλευς, και Ρισελιε και Καβουρ και Βισμαρκ. Στο προσωπο του
συνδυαζεται ο ομηρικος ηρως, με τον πρωτο διδασκαλο της Πολεμικης Τεχνης και
τον μεγιστο πολιτικο. Ειναι το φαινομενο των αιωνων και οχι μονον της εποχης
του, οπως πολλοι τον παρουσιαζουν.
Τα πεδια των μαχων του Καισαρος στην Γαλατια ή στην Ιβηρια ή στην Αφρικη,
δεν ημπορουν κατα κανενα τροπο να συγκριθουν με τα πεδια των μαχων του Μεγαλου
Αλεξανδρου στο Τουραν ή στην "επι ταδε Ινδου" χωραν. Ουτε οι εκτασεις της
στρατιωτικης δρασεως του Ναπολεοντος ή του Αννιβα, και πολυ ολιγωτερο του
Πετρου ή του Φρειδερικου, με το αχανες οπου εκινηθη και εδρασε ο μεγας
Μακεδων. Ημπορει οι Μογγολοι κατακτηται να εκαλυψαν εκτασεις ισες ή και
μεγαλυτερες απο αυτες που εκαλυψε ο Μεγας Αλεξανδρος. Τελικως ομως, οταν
απεσυρθησαν στα ορμητηρια των, δεν αφησαν οπισω τους παρα μονον ταφους και
ερειπια. Ενω ο Αλεξανδρος, κατα τα ολιγα ετη της βασιλειας του, εδημιουργησε
ενα καινουργιο κοσμο και ηλλαξε τον ρουν της Ιστοριας.

2. Ο ΟΜΗΡΙΚΟΣ ΗΡΩΑΣ
-------------------
Ποθος ενδομυχος του Αλεξανδρου, κατα τα πρωτα ετη της εφηβειας του, ητο να
ομοιαση με τον προπατορα του, τον Αχιλλεα. Και το κατορθωσε. Οι παιδαγωγοι του,
και ιδιαιτερως ο σκληρος Λεωνιδας, εγυμνασαν το σωμα του και το κατεστησαν
ατρωτο απο καθε ειδους δοκιμασια. Τιποτε δεν ητο ικανο να καμψει την αντοχη
του. Ουτε οι συνεχεις, επι ημερες και νυκτες, πορειες, ουτε οι καιρικες
συνθηκες, ουτε οποιαδηποτε απο τις αλλες αιτιες, που στους κοινους ανθρωπους
προκαλουν κοπωσι και εξαντλησι. Το βαδισμα του, λεγει ο Πλουταρχος, ητο πολυ
ταχυ, οταν δε κατελαμβανετο απο την μανια της καταδιωξεως, εγινετο αφθαστος.
Και ολα αυτα, οταν η τροφη του ητο ακρως λιτη και η ενδυμασια του απλη και
ελαφρα, οπως ηρμοζε σε Μακεδονα στρατιωτη. Το αλογο, που για τους ευγενεις
Μακεδονες αποτελουσε μακρα παραδοσι, για τον Αλεξανδρο απεβη παθος. Ιππευε με
τον ιδιο τροπο που ανεπνεε. Ητο δε ικανος να εξαντληση τον κελητα του, εως τον
θανατο, χωρις ο ιδιος να φανη κουρασμενος.
Τα ατομικα του οπλα, απο παιδι, τα εχειριζετο ως εμπειρος πολεμιστης.
Εγνωριζε καλως την χρησι του ξυστου και του ξιφους, ωστε να καταφερη θανασιμα
πληγματα στον αντιπαλο του. Στην μονομαχια κανεις δεν εσταθη ικανος να τον
αντιμετωπιση. Ακομη και σε αναμετρησεις με πολλους συγχρονως εχθρους, κατορθωνε
να εξερχεται νικητης.

Εκτος απο ολα αυτα, μεσα στο αδρο σωμα του Αλεξανδρου ητο κρυμμενη μια
ακαταμαχητη ψυχικη δυναμις. Αυτη ητο αλλωστε που του επετρεπε να υπερπηδα με
θαρρος καθε εμποδιο και να αψηφα τους κινδυνους, οσονδηποτε δεινοι και αν ησαν.
Η υψηλοφροσυνη που τον διεκρινε, αποτοκος της ιδεας οτι κατηγετο απο τους
θεους, ο μεγας σεβασμος του προς τους θεσμους και οι υψηλες περι του ρολου του
θεωριες που του ενεπνευσαν η Ολυμπιας και ο Αριστοτελης, δεν τον αφησαν σε
καμμια περιπτωσι να ενεργησει κατα τροπο που θα τον εξεθετε στα ομματα των
κοινων ανθρωπων. Στην συνειδησι και του πλεον υπεροπτου συνανθρωπου του δεν
επαυσε ουτε στιγμη να αποτελη το προτυπο του στρατιωτου, του ηγετη, του
βασιλεως.
Και ειχε τοσην εμπιστοσυνη σε αυτες τις ικανοτητες του, ωστε εφθανε στο
σημειο να αποτολμα το καθε τι, μεχρι παραλογισμου. Ολα αυτα, σε συηδυασμο με
την ωραια εμφανισι του, την μεγαλοφρονα συμπεριφορα και την ακαμπτη θελησι του
για την νικη, συνεθεταν την εικονα ενος μυθικου ηρωος, οπως την διατηρουσε στην
φαντασια του και οπως την ηθελε τοτε ολοκληρος ο Ελληνικος κοσμος. Και με την
απαραμιλλη παλληκαρια του εγοητευε και παρεσυρε προς την μεγαλουργια και την
αυτοθυσια ολους τους συμπολεμιστας του.
Κανεις λοιπον, απο οσους οι ιστορικοι αντιπαραθετουν ως ομοιους του, δεν
ειχε συγκεντρωμενες τοσες πολλες αρετες. Κανεις δεν ητο προικισμενος με τοσα
σπανια, θεικα προσοντα. Αν η Ιστορια δεν επροφθαινε να συλλαβη την μορφη του
και δεν κατεγραφε, με σχετικη αντικειμενικοτητα, τις πραξεις του, δεν πρεπει να
μας μενη καμμια αμφιβολια οτι ο λαικος θρυλος θα εξυμνουσε σημερα, μαζι με τους
αθλους των μυθικων ηρωων Ηρακλη, θησεα και Περσεα, τους ακομη μεγαλυτερους
αθλους του Αλεξανδρου.

3. Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ
--------------
Διπλα ομως στον μυθικο ηρωα, εστεκετο και ο απαραμιλλος ηγητωρ, ο οδηγητης
ανθρωπινων ψυχων. Ειναι πραγματι εκπληκτικο το ποσον ευκολα ο Αλεξανδρος εθετε
εν αχρηστια το ενστικτο αυτοσυντηρησεως των ανδρων του και τους υπεβαλλε σε
δοκιμασιες, προ των οποιων και ενας υποψηφιος αυτοχειρ θα ησθανετο ριγος.
Ειναι αληθεια οτι εδιδε ο ιδιος παντοτε το παραδειγμα, και οτι εγνωριζε να
επιτυγχανη τον σκοπο του με τις μικροτερες δυνατες απωλειες. Εκει οπου αλλοι θα
εθρηνουσαν εκατομβες απωλειων για να επιτυχουν τον σκοπο τους, εκεινος νικουσε
με ελαχιστες. Αυτο οι ανδρες του το αντελαμβανοντο, οπως το αντιλαμβανονται και
σημερα, στους συγχρονους στρατους.

Ως στρατηγος, ο Αλεξανδρος υπηρξεν ο πρωτος που εδιδαξε τις Αρχες του
Πολεμου, Αρχες που απο τοτε παραμενουν αναλλοιωτες. Στην Στρατηγικη και στην
Τακτικη τιποτε σχεδον ουσιωδες δεν εχει απο τοτε προστεθη. Αλλ' ουτε και κανεις
ανεδειχθη καλλιτερος του Αλεξανδρου στην εφαρμογη τους. Παντου και παντοτε
διεθετε δυναμεις κατα πολυ μικροτερες του αντιπαλου του, με τους ελιγμους ομως
που εφηρμοζε, νικουσε. Οι ελιγμοι εκεινοι ησαν παντοτε συμφωνοι με τις Αρχες
του Πολεμου, τις οποιες εθεσπισε, δεν εφηρμοζοντο ομως ποτε κατα τον ιδιο
τροπο. Ο Αλεξανδρος ηξευρε να προσαρμοζη τα σχεδια του αναλογως των εκαστοτε
συνθηκων και να αιφνιδιαζη τον αντιπαλο του, με νεες καθε φορα επινοησεις, που
θα παραμεινουν μοναδικες στην Στρατιωτικη Ιστορια.

Εφηρμοζε παντοτε ο Αλεξανδρος με μεγαλη προσοχη την αρχη της ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ. Στις
σταθμευσεις, στις πορειες και στις μαχες, εφροντιζε να ειναι ασφαλης, για να
διατηρη την πρωτοβουλια ενεργειας. Τοσο για την στρατηγικη, οσο και για την
τακτικη ασφαλεια, ελαμβανε σχολαστικα μετρα.
Ενοσω ευρισκετο μακραν του εχθρου, εφροντιζε να συγκροτη συμμαχιες και να
συλλεγη πασης φυσεως χρησιμες πληροφοριες, ενω οταν τον επλησιαζε, προχωρουσε
και σε απτα μετρα ασφαλειας. Εδιδε την καταλληλη διαταξι στις μοναδες του, στις
δε σταθμευσεις δεν παρελειπε να συγκροτη προφυλακες και να αποστελλη περιπολους
και ενεδρες. Κατα την κινησι, εκαλυπτετο με τα αποσπασματα ασφαλειας,
εμπροσθοφυλακες, πλαγιοφυλακες και οπισθοφυλακες.

Εντυπωσιακος ητο και ο τροπος με τον οποιον ο Αλεξανδρος εφηρμοσε την αρχη
της ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ. Την αρχη αυτην την ειχαν και αλλοι, πριν απο
αυτον, τηρησει. Πρωτος ο Μιλτιαδης, στον Μαραθωνα, εσκεφθη να εξασθενηση το
κεντρον και να ενισχυσει τα δυο κερατα. Ενεργεια, με την οποιαν κατωρθωσε να
συντριψη τελικως την περσικη παραταξι. Ο Επαμεινωνδας, στα Λευκτρα και στην
Μαντινεια, εκαμε ενα ακομη βημα. Οχι μονον ενισχυσε κατα πολυ την δεξια του
πτερυγα, εξασθενωντας ολοκληρη την αλλη παραταξι του, αλλα και αυτη, την
αδυνατη παραταξι, την ανεπτυξε κλιμακωτα, αριστερα και οπισω, εφαρμοζοντας για
πρωτη φορα την "λοξη φαλαγγα". Ετσι επετυχε η εμπλοκη της αδυνατου αυτης
παραταξεως του να πραγματοποιηθη, οταν πλεον η ισχυρα δεξια ειχε ανατρεψει τον
εχθρο.
Τον υποτυπωδη ομως αυτον τροπο εφαρμογης της αρχης της οικονομιας των
δυναμεων, ο Αλεξανδρος τον ανηγαγε στην υπερτατη μορφη του. Και αυτο υπο
συνθηκας απειρως δυσχερεστερας στρατιωτικως, απο εκεινες που αντιμετωπισαν ο
Μιλτιαδης ή ο Επαμεινωνδας. Διοτι η υπεροχη τοτε του εχθρου αριθμητικως ητο
περιπου 1:2 ή 1:3. Δεν ητο 1:20, οπως επι Αλεξανδρου.
Ο Ναπολεων, το 1799, ελεγε στον στρατηγο Μορεαυ: "Οταν με μικρες δυναμεις
ημουν αντιμετωπος μεγαλου στρατου, συνεκεντρωνα γρηγορα τις ιδικες μου,
επεπιπτα ως κεραυνος στην μια πτερυγα του, και τον ανετρεπα. Επωφελουμην
κατοπιν της αταξιας, την οποιαν ο ελιγμος αυτος προκαλουσε στο εχθρικο
στρατοπεδο, για να επιτεθω σε αλλο μερος, με ολες μου παλιν τις δυναμεις. Τον
καταπολεμουσα ετσι, ολιγο κατ' ολιγο, και η Νικη, που ητο το αποτελεσμα,
αποτελουσε τον θριαμβο του μεγαλου αριθμου εναντιον του μικροτερου."
Σε αυτες τις ολιγες λεξεις, ο μεγαλος Κορσικανος συνοψιζει την αριστοτεχνικη
εφαρμογη της οικονομιας των δυναμεων, για να δειξη οτι η στρατηγικη μεγαλοφυια
του εγκειτο, οχι στο πως να νικηση ασθενεστερον του, αλλα στο πως να βρεθη
ισχυροτερος στο κρισιμο σημειο του πεδιου της μαχης, χωρις να κινδυνευσει να
συντριβη το υπολοιπο μετωπο του.
Ποσον προωθημενη υπηρξε, και στο κεφαλαιο αυτο, η στρατιωτικη σκεψις του
Αλεξανδρου! Δυο χιλιαδες ετη προ του Ναπολεοντος, ο ιδιος αυτος ελιγμος ειχε
φθασει στην ακρα τελειωσι του. Αν και διεθετε δυναμεις κατα πολυ μικροτερες,
στο συνολο τους, απο του εχθρου, ο Αλεξανδρος κατωρθωνε να ειναι ισχυροτερος
απο τον αντιπαλο στο κρισιμο σημειο της μαχης. Και να επιτιθεται απο του
"ισχυρου" προς το "ασθενες", οπως λεγεται σημερα στην στρατιωτικη γλωσσα, και
να νικα.

Αλλη θεμελιωδης αρχη του πολεμου, την οποιαν εφηρμοζε ο Αλεξανδρος, ητο η
αρχη του ΑΙΦΝΙΔΙΑΣΜΟΥ. Τοσον του "στρατηγικου", οσον και του "τακτικου". Τους
αιφνιδιασμους αυτους τους επετυγχανε με μοναδικους σε επιδεξιοτητα ελιγμους, οι
οποιοι απο τοτε παραμενουν κλασικοι στην Πολεμικη Τεχνη. Ή "δια προχωρησεως
απο απροβλεπτον κατευθυνσιν" ή "δι' επιθεσεως δι' απροβλεπτων δυναμεων" ή
"δι' επιθεσεως δι' απροβλεπτων οπλων και μεσων καταστροφης". Αυτο το τελευταιο
ειχε μεγαλη εφαρμογη στους δυο τελευταιους μεγαλους πολεμους.
Στον Γρανικο, ο Αλέξανδρος αιφνιδιασε τον εχθρο, διοτι του επετεθη λοξως,
απο απροβλεπτη κατευθυνσι, εναντιον του κεντρου του, ενω αυτος τον ανεμενε στο
αριστερο του, οπου ειχε συσσωρευσει δυναμεις, αδυνατωντας το κεντρον του. Και
στην Ισσο, κατι παρομοιο εγινε, με κατευθυνσι το ακαλυπτο αριστερο των Περσων.
Στα Γαυγαμηλα, αιφνιδιασε τον Δαρειο και στρατηγικως και τακτικως.
Στρατηγικως, διοτι με τον ελιγμο του Τιγρητος ευρεθη να κινηται εναντιον του
απο βορειοδυτικη κατευθυνσι, ενω ο Δαρειος τον ανεμενε απο νοτιοδυτικη, για να
του απαγορευση την διαβασι του Τιγρητος. Και τακτικως, διοτι ενω ο Δαρειος
ανεμενε την επιθεσι επι ολοκληρου του μετωπου, ο Αλεξανδρος προσεβαλε μονον το
αριστερο του, και μαλιστα με ελιγμο τον οποιον μολις την τελευταια στιγμη, οταν
πλεον ητο αργα, αντεληφθη.
Εκει ομως οπου η αρχη του αιφνιδιασμου εθριαμβευσε, ητο η μαχη του Υδασπη.
Αφου εξηπατησε τον Πωρο και τον επεισε να μη μετακινηται πλεον απο το
στρατοπεδο του, ο Αλεξανδρος διεπλευσε τον ποταμο απο απροβλεπτα σημεια, και
ενηργησε επιθεσι, απο μια κατευθυνσι την οποιαν ο εχθρος ητο αδυνατον να
προβλεψη.
Αλλα και σε αλλες, μικροτερας σημασιας, μαχες, ο Αλεξανδρος εβασισε τις
κινησεις του στο στοιχειο του αιφνιδιασμου.

Η ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΙΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ, ως αρχη πολεμου, εφηρμοσθη για πρωτη φορα απο
τον Φιλιππο. Εως τοτε, ο αγων διεξηγετο για το ποιος θα καταστη κυριος του
πεδιου της μαχης. Ετσι, ο νικητης περιωριζετο στο να εκδιωκη τον αντιπαλο του
απο τον χωρο της εμπλοκης. Αλλωστε, εως τοτε, ητο ανυπαρκτη η εννοια της
εφεδρειας, οπως και της καταδιωξεως. Ο βαρυς οπλιτικος στρατος των Νοτιων
Ελληνων ητο δυσκινητος και δυσκαμπτος, και δεν ειχε καμμια δυνατοτητα ευελιξιας
για να καταδιωξη τον αντιπαλο, μετα την ανατροπη του.
Την αρχη της εκμεταλλευσεως της επιτυχιας, ο Αλεξανδρος την ετελειοποιησε
και την ανηγαγε σε κανονα. Σε ολες τις μαχες, γενικως, μετα την διασπασι της
εχθρικης παραταξεως, επακολουθουσε απηνης καταδιωξις του εχθρου, που εφθανε εως
την πληρη εξαντλησι των δυναμεων καταδιωξεως και την ολοκληρωτικη διασπασι των
οργανικων δεσμων του αντιπαλου. Ετσι, ο τελευταιος, επι πολυ χρονικο διαστημα
αδυνατουσε να ανασυγκροτηθη και να αντιπαραταχθη εκ νεου.

4. Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ
---------------
Αλλα και ως βασιλευς και ως κυβερνητης, ο Αλεξανδρος απεδειχθη πραγματι
μοναδικος. Σε στιγμες κρισιμες για τον θρονο της Μακεδονιας, κατωρθωσε να
επιβληθη δυναμικως των ισχυρων αντιπαλων του, να τους εξουδετερωση, και μετα
απο δυο μολις ετων βασιλεια, να ηγηθη εκστρατειας εναντιον των Περσων, στην
Ασια. Οι μεγαλες του, εν τουτοις, ικανοτητες, ως βασιλεως και ως κυβερνητου
απεδειχθησαν κατα την συγκροτησι και την διακυβερνησι του απεραντου ασιατικου
κρατους του.

Το προβλημα για τον Αλεξανδρο δεν ητο μονον το πως θα κατανικηση ενα γιγαντα
εχθρο, ουτε το πως να διατηρηση τις τεραστιες εκτασεις τις οποιες κατεκτησε.
Ητο, κυριως, το πως, απο τους ποικιλοχρωμους και ποικιλωνυμους εκεινους λαους,
που εθεσε υπο την εξουσια του, να δημιουργηση ενα ενιαιο και αδιασπαστο κρατος,
μιαν επικρατεια που να υπακουη στην θελησι του. Και θα παραμεινη ανεπαναληπτο
κατωρθωμα ανα τους αιωνας το οτι, μεσα σε τοσο συντομο χρονικο διαστημα,
κατωρθωσε, απο την Μεσογειο εως τους παγετωνες των Ιμαλαιων, και απο τις
στεππες της Κεντρικης Ασιας εως την Σαχαρα, να συγκροτηση ενα αχανες κρατος,
στου οποιου και την πλεον απομεμακρυσμενη γωνια να κυριαρχη η θελησις του, ετσι
ωστε, και μετα τον θανατο του, να λεγουν ολοι οτι "ο Αλεξανδρος ζη και
βασιλευει".
Για να συσταθη η Ρωμαικη Αυτοκρατορια εχρειασθησαν αιωνες. Οπως και για την
Βρεταννικη και την Ρωσικη, και για τις Ηνωμενες Πολιτειες, τους τελευταιους
αιωνες. Γενεες επι γενεων συνεβαλαν στο τεραστιο εργο της δημιουργιας των. Ο
Αλεξανδρος, εν τουτοις, δεν εχρειασθη παρα 13 μολις χρονια για να δημιουργηση
την αυτοκρατορια του, μιαν αυτοκρατορια η οποια, παρα την προωρη αποχωρησι του
δημιουργου της και τον κατακερματισμο της απο τους διαδοχους του, επεζησε επι
αιωνες, με βασι παντοτε την οργανωσι, την οποιαν εκεινος εκληροδοτησε. Χαρις
στην διοικητικη της οργανωσι, και την πολιτιστικη της συγκροτησι, η ελληνικη
εκεινη αυτοκρατορια του Μεγαλου Αλεξανδρου δεν εσβησε, οπως λεγουν μερικοι,
ουτε με την υποταγη των διαδοχων στους Ρωμαιους. Αντιθετως, κατωρθωσε να
υποταξη και αυτην την Ρωμαικη Αυτοκρατορια και να αναγεννηθη υπο την μορφη της
Βυζαντινης Αυτοκρατοριας, που δεν ητο τιποτε αλλο, απο μια μεταμορφωμενη
ελληνικη επικρατεια, η οποια διετηρηθη επι αλλα 1000 χρονια. Εχρειασθη να
κτυπηθη απο θεους και δαιμονες, απο Ανατολη και Δυσι, απο τους βαρβαρους της
Ασιας και απο τους σταυροφορους της Δυσεως, εχρειασθη να ριφθη επανω της ολος ο
κοσμος, για να πεση αυτο το δημιουργημα, του οποιου αρχικη και βασικη
γενεσιουργος αιτια ητο το περασμα του Μεγαλου Αλεξανδρου.

Ικανωτερος παντος αλλου στο να αξιοποιη το εμψυχο υλικο του κατα την μαχη, ο
Αλεξανδρος απεδειχθη εξ ισου δεινος στο να επιλεγη τους καταλληλους ανθρωπους
για την διοικησι των χωρων, τις οποιες κατακτουσε, και να τοποθετη τους
καταλληλους ανθρωπους στις καταλληλες θεσεις.
Η πυραμις της διοικητικης μηχανης του κρατους του ητο αριστοτεχνικως
ωργανωμενη, με τον υπεροχο Ιερωνυμο τον Καρδιανο, επικεφαλης. Οι σατραπες, οι
κατα τοπους και επαρχιες διοικηται, επισκοποι και φρουραρχοι, ησαν οι πλεον
ενδεδειγμενοι. Οταν εβλεπε οτι απετυγχαναν, ή οτι εκαμναν κατάχρησι της
εξουσιας των, τους αντικαθιστουσε, οταν δεν τους τιμωρουσε παραδειγματικως. Ο
Αλεξανδρος ηξευρε να απονεμη τιτλους και αξιωματα, οπως ηξευρε και να αναθετη
αποστολες, σε εκεινους που θα ειχαν την καλλιτερα αποδοσι.
Η νομοθεσια του ητο τοσον σοφα προσηρμοσμενη στις τοτε συνθηκες, ωστε, μετα
2ΘΘΘ χρονια, ο Μεγας Ναπολεων να τον αναγνωριση και ως "μεγα νομοθετη".
Σψνελαμβανε αμεσως την υφη και τον χαρακτηρα των λαων που κατακτουσε, και
εθεσπιζε τους πλεον προσηρμοσμενους στην ιδιοσυγκρασια τους, νομους. Αλλες
διαταξεις ισχυαν στην Ελλαδα, αλλες στην Μικρα Ασια, αλλες στην Αιγυπτο και
αλλες στην Ινδια. Παρ' ολα ταυτα, οι καθε ειδους προελευσεως και εθνοτητος
σατραπες και διοικηται (αλλου Ελληνες και αλλου Περσες ή Βακτριανοι), ησαν
κατα τετοιον τροπο διαρθρωμενοι διοικητικως μεταξυ τους, ωστε η συνισταμενη
τους να παρουσιαζη το ενιαιο κρατος του Μεγαλου Αλεξανδρου. Τρανη αποδειξις του
γεγονοτος οτι οι λαοι εκεινοι ειχαν οργανικως συνδεθη μεταξυ τους και
αποτελουσαν ηδη μιαν ενοτητα, ειναι και το οτι, οταν ηλθε η μοιραια 1ξη
Ιουνιου, εθρηνησαν τον Αλεξανδρο, τον χθεσινο κατακτητη τους, περισσοτερο ισως
και απο οσο τον εθρηνησαν οι Ελληνες.

5. Ο ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΗΣ
-----------------
Ανεγνωρισθη απο ολους ο Μεγας Αλεξανδρος ως ομηρικος ηρως, ως ο μεγαλυτερος
στρατηλατης, ως ο καλλιτερος κυβερνητης. Εκει ομως οπου ολη η ανθρωποτης και
ολες οι μελλουσες γενεες θα στεκουν εκστατικες, ειναι το πρωτοφανες
εκπολιτιστικο του εργο, το εργο που ανετρεψε ενα κοσμο για να δημιουργηση ενα
αλλον, καινουργιο. Στα 1ξ χρονια που εκυβερνησε, ο Αλεξανδρος ωθησε την
ανθρωποτητα προς τα εμπρος, σε ενα αλμα τεραστιο, αλμα αιωνων. Αν δεν διεβαινε
απο τον κοσμο τουτο, οπως προσφυεστατα παρετηρησε καποιος, δεν γνωριζομε σε
ποιον αιωνα προοδου θα ευρισκετο σημερα η ανθρωποτης. Ισως να μη ειχε ενωθη
ακομη το ανατολικο με το δυτικο ημισφαιριο...
Ο Αλεξανδρος αφησε την φαντασια του να πεταξη σε οριζοντες μακρυνους. Ο
κοσμος τον οποιον ωραματισθη, ητο ενας κοσμος λυτρωμενος απο προκαταληψεις,
φυλετικες, δογματικες, κοινωνικες.
Οι ανθρωποι, τα ατομα, ημπορει να ειχαν κακοτητες, ημπορει να ειχαν διαφορες
μεταξυ τους, οι λαοι ομως επρεπε να παυσουν να εχουν. Και επειδη οι ανθρωποι,
εξ ιδιας πρωτοβουλιας, δεν θα ημπορουσαν ποτε να σβησουν τις αντιθεσεις των, να
ανυψωθουν εκει που επρεπε, και να αντιληφθουν το μεγαλειο της ενοτητος,
απεφασισε να περαση ως οδοστρωτηρ απο ολο τον κοσμο και με την δυναμι του να
ισοπεδωση τις ευτελεις τασεις και τις εγωιστικες επιδιωξεις, και να δημιουργηση
την μια του οικουμενη, με τον ενα της βασιλεα-θεο, αναμεσα στους ανθρωπους.

Παρ' ολη την προοδο της ιστορικης ερευνης και τα τεραστια επιτευγματα της
επιστημης, πολλοι ειναι εκεινοι που εξακολουθουν και σημερα να ισχυριζωνται οτι
ο Αλεξανδρος εξωρμησε απο την Πελλα ως κατακτητης, και οτι το εργο του, ητο
αποτελεσμα συμπτωματικο αυτης της επιθυμιας του για την κατακτησι.
Αφηνομε τους ξενους, για τους οποιους το ενδιαφερον μας ειναι μικροτερο, και
ερχομεθα σε αυτα τα οποια γραφει ο ιδικος μας, καθηγητης Π. Καρολιδης, ο
επιστημων ιστορικος που ανελαβε να... συμπληρωση και να... διορθωση τον αφθαστο
Κ. Παπαρρηγοπουλο.
"Αυτος δ' ο Αλεξανδρος ην εμπεφορημενος της ιδεας του εκδικητικου κατα των
Περσων πολεμου και της ανταποδοσεως των υπο τουτων τη Ελλαδι πεπραγμενων. Αλλα
τοιουτων ιδεων ενεφορειτο ο Αλεξανδρος ως Ελλην ηρως και κρατερος αιχμητης
προτυπον μιμησεως στησαμενος εαυτω τους ομηρικους ηρωας, ουχι ως ηγεμων
αναμορφωτης βουλευομενος ν' αναμορφωση τον κοσμον δια της τουτου
εξελληνισεως".
Και να σκεφθη κανεις οτι κατ' αυτον τον τροπο... συμπληρωμενη και...
διαμορφωμενη, η Ιστορια του Κ. Παπαρρηγοπουλου αποτελει σημερα την Βιβλο της
Εθνικης μας Ιστοριας, ενω θα επρεπε, και μονον γι' αυτη την περικοπη, να
εξοστρακισθη, για να μη νοθευη και βεβηλωνη την εθνικη μας παρακαταθηκη.
Και ενας μη ειδικος στο θεμα, ενας οιοσδηποτε Ελλην, θα ημπορουσε να θεση
ορισμενα αμειλικτα ερωτηματα στον "σοφο" καθηγητη, εαν ητο εν ζωη. Γιατι, μαζι
με την στρατια του, ο Μεγας Αλεξανδρος παρελαβε την χορειαν εκεινην των
ανθρωπων της Επιστημης και του Πνευματος, τους γεωγραφους, τους γεωλογους, τους
φιλοσοφους, τους ποιητας, τους καλλιτεχνας; Γιατι, παντου και παντοτε, στα
περατα του κοσμου, ωργανωνε αγωνες και θρησκευτικες εορτες κατα τα ελληνικα
προτυπα; Γιατι ηκολουθειτο απο τις χιλιαδες εκεινες των Ελληνων μεταναστων,
τους οποιους εγκαθιστουσε στις νεοκτιζομενες ελληνικες πολεις, τις οποιες
ωργανωνε ως κεντρα ελληνικου πολιτισμου, με το ελληνικο πολιτικο συστημα;
Γιατι, αφου μονον τους Περσες ειχε σκοπο να εκδικηθη για "τα οσα κατα της
Ελλαδος διεπραξαν" προχωρησε περαν της Εκατομπυλου, οταν πλεον Περσικη
Αυτοκρατορια και "Μεγαλος Βασιλευς" δεν υπηραχαν; Γιατι, μετα τον θανατο του
Βησσου, εφθασε εως τον Υφασι; Γιατι, αφου μετεβη στην Ασια ως κατακτητης,
απησχολειτο με την αξιοποιησι των μεταλλειων, με την ανακαλυψι των πηγων του
Νειλου, με την βελτιωσι των αρδευτικων εργων και, τελος, γιατι διακινδυνευσε
τον περιπλουν του Ινδικου Ωκεανου; Γιατι δεν μετεχειρισθη τους λαους που
κατεκτησε ως δορυαλωτους, αλλα τους αφησε, ελευθερους, να ζουν, με την θρησκεια
τους, τα ηθη και τα εθιμα τους, και γιατι κατεδικαζε και εκτελουσε τους
διοικητας ή τους σατραπες, και μαλιστα σημαινοντες Ελληνες, οταν καταπιεζαν
τους καινουργιους λαους ή ανοσιουργουσαν στα ιερα τους; Γιατι εμοιρασθη την
εξουσια με τους ηγεμονες που ενικησε; Και γιατι συγκροτησε μικτο στρατο; Γιατι,
τελος, ετελεσε τους μικτους γαμους των Σουσων;

Ειναι αληθεια οτι ο εξελληνισμος της Ανατολης συνεπληρωθη κατα την εποχη των
διαδοχων του Αλεξανδρου. Μια αλλωστε κοσμογονια αυτου του επιπεδου δεν
πραγματοποιειται εντος μιας γενεας και πολυ ολιγωτερο, μεσα σε δεκα χρονια.
Βεβαιον ειναι, εν τουτοις, οτι αν δεν υπηρχε Μεγας Αλεξανδρος, δεν θα
υπηρχαν και οι διαδοχοι του στην Ανατολη, στην Ασια και στην Αιγυπτο. Και οτι
το εργο του Αλεξανδρου συνεπληρωθη και ωλοκληρωθη, διοτι οι διαδοχοι του
εβαδισαν πανω στα πολιτικα βηματα, τα οποια εκεινος εχαραξε. Αν, μαλιστα, οι
διαδοχοι του δεν παρεξεκλιναν, σε πολλα σημεια, απο τις κατευθυντηριες γραμμες
του Αλεξανδρου, το εργο θα ητο ακομη μεγαλυτερο και ακομη πληρεστερο.

6. ΕΠΙΛΟΓΟΣ
-----------
Και για να τελειωσωμε την απαριθμησι των διαπιστωσεων επανω στο εργο του
Μεγαλου Μακεδονος, πρεπει να πουμε οτι αυτος, και μονον αυτος, εδημιουργησε τις
προυποθεσεις, και προπαρεσκευασε το κλιμα, για την εξαπλωσι του Χριστιανισμου
και για την δημιουργια, εν συνεχεια, της Βυζαντινης Αυτοκρατοριας, η οποια, επι
χιλιετηριδα, εσταθη ο κυματοθραυστης κατα των βαρβαρων της Ασιας και της
βορειοανατολικης Ευρωπης, για να δωση την ασφαλεια του χωρου και την επαρκεια
του χρονου στους Δυτικους να αναπτυχθουν, οπως ανεπτυχθησαν, και να
δημιουργησουν το θαυμα της Αναγεννησεως και τους αιωνες του φωτος, των
ανακαλυψεων και της προοδου. [σ.σ. Θα ελεγα εδω οτι ο συγγραφεας μαλλον υποτιμα
την ελληνοχριστιανικη Ρωμαικη Αυτοκρατορια, παρουσιαζοντας την σαν η μονη
προσφορα της να ειναι η προστασια των... δυτικων απο τους βαρβαρους,
χαρακτηριζοντας την εποχη ως εποχη του... σκοτους που εφωτισθη αργοτερα απο
το... δυτικο φως, παραγνωριζοντας τον αυτοφωτο λαμπρο πολιτισμο της.]
Με την ανεξιθρησκεια του, την οποιαν επεδειξε προς ολους τους λαους, με την
αναγνωρισι ολων των θεοτητων, προ παντων δε με την παρομοιωσι αυτων των
θεοτητων προς τις ελληνικες, ο Αλεξανδρος εδημιουργησε την ατμοσφαιρα της
ενιαιας θρησκειας και του ενιαιου θεου. Προετοιμασε, ετσι, το εδαφος, για τον
ερχομο του Ιησου Χριστου, που οταν κατηλθε στην Γη, ευρηκε ολους τους λαους
προετοιμασμενους, τους ευρηκε ετοιμους να δεχθουν τον Ενα θεο.
Και δεν προετοιμασε μονον τους λαους για να δεχθουν τον θειο Λογο. Εδωσε
στην διδασκαλια του Χριστου και την γλωσσα, το μεσον για να γινη κατανοητη απο
τον ανθρωπο. Γιατι, οσο τελεια και αν ητο αυτη η θρησκεια, αν δεν ειχε το μεσον
να διαδοθη, θα περιωριζετο μεσα στον στενο χωρο της Παλαιστινης, για να μεινη,
ποιος ξευρει επι ποσον ακομη χρονο, η ανθρωποτης, μεσα στο σκοταδι της αγνοιας
και της βαρβαροτητος. Τα Ιερα Γραμματα εγραφησαν, απο τους πρωτους διδαξαντες,
στην ελληνικη γλωσσα, εκτος απο το Κατα Ματθαιον Ευαγγελιον, που εγραφη αρχικως
στην αραμαικη, αλλα αμεσως μετεφρασθη στην ελληνικη, την γλωσσα που ωμιλειτο
απο την μια ακρη του κοσμου εως την αλλη.
Ετσι, ο Αλεξανδρος κατωρθωσε να βαλη στο στομα των Αποστολων της θειας
Διδασκαλιας του Χριστου, την τελειοτερα απο τις γλωσσες που διεμορφωθησαν επι
της Γης. Και δεν εδιδαχθη μονον η Χριστιανικη θρησκεια με την θεια γλωσσα του
Πλατωνος και του Αριστοτελη. Με αυτην διεμορφωθη, με αυτην εδραιωθη, με αυτην
επολεμησε ολες τις αιρεσεις και ολους τους εχθρους της. Το Συμβολον της Πιστεως
στην ελληνικη γλωσσα το εγραψαν οι Πατερες της Εκκλησιας και με την γλωσσα
αυτην διαβαζεται προς ολους τους Χριστιανους, γιατι στην γλωσσα αυτην αποτελει
το Σωμα και το Αιμα του Χριστου.
Το ονειρο του για την δημιουργια ενος κρατους με ενα βασιλεα, ο Αλεξανδρος
το εκαμε πραγματικοτητα, ασχετως εαν δεν εσταθη ο ιδιος βασιλευς αυτου του
κρατους. Χαρις στο εργο που εθεμελιωσε, εδημιουργηθη, υστερα βεβαια απο αιωνες,
το θειο Βασιλειο, που ηπλωθη σε ολον τον κοσμο, χωρις οπλα, χωρις φρουρια, ενα
βασιλειο που κατεσιγασε τις κακοτητες των ανθρωπων, για να τους ανυψωση στην
παγκοσμια Αρετη.
Αυτο ητο το εργο του εκ Μακεδονιας Ελληνος, στον οποιον η Ιστορια εδωσε την
προσωνυμια του Μεγαλου. Προσωνυμια, την οποια εδωσε αργοτερα και σε αλλους,
αλλα που στεκεται πολυ μικρα για εκεινον. Γι' αυτο και η ανθρωποτης, που εχει
διαισθησι ανωτερα απο την λογικη, εις πεισμα της ιστορικης επιστημης, θα
διερωταται εσαει εαν εκεινος "Ητο ανθρωπος ή ητο θεος;".

Θεόδωρος Κ.Π. Σαράντης

Για την αντιγραφή,
Φειδίας Μπουρλάς, 1995