14 ΜΑΙΟΥ 1920:Η Αλεξανδρούπολη (ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ) κατά την απελευθέρωση.

ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΝΑ ΟΔΗΓΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΤΟΝ ΠΛΗΘΥΣΜΟ, ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ, ΤΙΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ, ΤΟΥΣ ΣΥΛΛΟΓΟΥΣ ΚΛΠ

... «μερικές φορές διαφορετικές πόλεις διαδέχονται η μία την άλλη στον ίδιο χώρο και με το ίδιο όνομα γεννιούνται και πεθαίνουν χωρίς να γνωρίσει η μία την άλλη, χωρίς να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Μερικές μάλιστα φορές, ακόμη και τα ονόματα των κατοίκων παραμένουν ίδια, ακόμη και η προφορά των λέξεων ακόμα και οι γραμμές των προσώπων τους. Αλλά οι θεοί που κατοικούν πίσω από τα ονόματα και πάνω από τους τύπους, έφυγαν χωρίς να πουν τίποτα και στη θέση τους κούρνιασαν ξένοι θεοί» ...

ΙΤΑΛΟ ΚΑΛΒΙΝΟ «Αόρατες πόλεις»

Συμπληρώνονται φέτος 89 χρόνια από την απελευθέρωση της Αλεξ/πολης (DEDEAGATCH) (Εικόνα 1) και την ενσωμάτωση της στον εθνικό κορμό. Με αφορμή λοιπόν την επέτειο αυτή θα επιχειρήσουμε μια γνωριμία με την πόλη την χρονική εκείνη περίοδο, για να κατανοήσουμε την ζωή της, τους ανθρώπους της και την εποχή μέσα από έγγραφα και φωτογραφίες της εποχής.
Ο αναπληρωτής Γεν. Διοικητής Θράκης Κ. Γεραγάς στο βιβλίο του «αναμνήσεις εκ Θράκης 1920-22» περιγράφει την πόλη με μεγάλη γλαφυρότητα κατά την άφιξη του για να αναλάβει καθήκοντα την 1-7-1920... «την 4ην μμ αποβιβαζόμεθα με συγκίνησιν εις το Δεδεαγατς. Εν τη προκυμαία ο Δήμαρχος Μανώλης Αλτιναλμάζης προσεφώνησε τον ύπατον Αρμοστήν της Θράκης και ηυχήθη, ινα ο θεός ευλογή τα βήματά μας εις τη τιμητικήν όσον και επίμοχθον αποστολήν μας... Εκ πρώτης όψεως το Δεδεαγατς μας προξένησεν ευάρεστον έκπληξιν. Πλήν των λίαν ευάριθμων τούρκων ουδέν το πρόδιδον ότι επρόκειτο περι πόλεως Τουρκικής. Ητο η ετέρα πόλις της Τουρκίας προ ημίσεως αιώνος ιδρυθείσα. Την ύπαρξιν της οφείλει εις την κατασκευήν των σιδηροδρόμων Θράκης, των οποίων ως τέρμα πρός την μεσόγειον είχεν ορισθεί η δασώδης ακτή, επί της οποίας εκτείνεται η ωραία πόλις 120 χιλ. νοτιοδυτικώς της Ανδριανουπόλεως επι σχεδίου ευρωπαϊκού, χαραχθέντος υπό Ρώσου μηχανικού κατά την ρωσικήν κατοχήν 1878-1880... Από της ιδρύσεώς της η πόλις έλαβε Ελληνικόν χαρακτήρα διότι οι πρώτοι της κάτοικοι όλοι Έλληνες, προσήλθον εκ των γειτονικών πόλεων Αίνου, Μάκρης, Μαρωνείας και Αδριανουπόλεως. Τούρκοι κάτοικοι ήσαν μόνον οι δημόσιοι υπάλληλοι. Βραδύτερον η σλαβική προπαγάνδα μεθ όλας τα προσπαθείας της μόλις κατώρθωσε να εποικίση εις έν ακρον της πόλεως δεκάδας τινάς οικογενειών, ιδίως κηπουρών... Τη ευγενεί φροντίδι Μητροπόλεως και του Δημάρχου Αλτιναλμάζη ευρε και ο υποφαινόμενος με τον αχώριστον φίλον κ. Φραγκόπουλον στέγην δια την πρώτην νύκτα. Την πρωίαν αι χείρες και τα πρόσωπα μας ήταν ηλλοιωμένα από τα δήγματα των κωνώπων. Από της ιδίας ημέρας οι περισσότεροι εκ της ακολουθίας εδοκίμασαν σοβαράς ενοχλήσεις οφειλομένας και εις την πολλήν άσβεστον την οποία περιέχει το ύδωρ της πόλεως. Και μέχρι σήμερον δεν έχει κατορθωθεί η μεταφορά του ωραίου ύδατος εκ πηγής παρά το χωρίων Ποταμόν την οποίαν και η τουρκική διοίκησης προ πολλών ετών είχε μελετήση.»... «Από της επομένης της αφίξεως μας εύρομεν και ημείς ο υποφαινόμενος με τον αγαπητόν σύντροφον κ.Φραγκοπουλον εν δωμάτιον εις το παρα την θάλασσαν ξενοδοχείον Ακταίον. (Εικόνα 2) Ανακαλύψαμεν εις εν μικρόν καφενείον (Εικόνα 3) παρα το λιμεναρχείον, γλυκύ και δροσερό νερό εκεί μάλιστα κατέφυγε και είς Γάλλος αξιωματικός ο οποίος ηυχαριστείτο να παραγγέλλει το νερό βουλγαριστί «βόντα»...».-
Το 1921 κυκλοφόρησε ένας οδηγός για ολη την Ελλάδα με την υπογραφή του Γ.Ν. Μιχαήλ και τίτλο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ 1920. Εκδόθηκε από την διαφημιστική εταιρία GEO των Κυριέρη-Γιαννόπουλου και ΣΙΑ που είχε έδρα στο Σύνταγμα. Από τον οδηγό αυτό επιλέξαμε το κείμενο που αναφέρονταν στο Δεδεαγατς (Αλεξανδρούπολη) που αποτελεί έναν πλήρη κατάλογο με τους επαγγελματίες της πόλης κατά επάγγελμα, την εποχή της απελευθέρωσης της πόλης και το παραθέτουμε αυτούσιο με την ορθρογραφία του κειμένου χωρίς το πολυτονικό:
Κάτοικοι: 6.800 εξ ων 5.293 Έλληνες 400 Τούρκοι 400 Βούλγαροι 550 Αρμένιοι 230 Εβραίοι.
Η πόλης ελευθερώθη υπό του Ελληνικού Στρατού την 14η Μαίου 1920.
Πρωτεύουσα του Νόμου Έβρου και των ομωνύμων αυτώ Υποδιοικήσεων και Δήμου. Πόλης νέα παράλιος επι του Θρακικού πελάγου δυτικώς των εκβολών του Έβρου. Λιμήν ανοικτός και εκτεθειμένος είς τους νότιους και νοτιοδυτικούς ανέμους. Μέχρι της κατασκευής του σιδηροδρόμου προς Αδριανούπολη η θέσης αυτή ήτο έρημος έκτοτε όμως συνωκίσθη ταχέως συντελέσασα εις την κατάπτωσιν της Αίνου. Είναι κύριο επίνειο της Αδριανουπόλεως και ολοκλήρου της κοιλάδας του Έβρου. Σταθμός των εκ Κων/πόλεως και είς Κων/πολιν πλεόντων ατμόπλοιων. (Εικόνα 4) Σταθμός παρακαταθήκης και διαμετακομίσεως όλων των προϊόντων της Θράκης και των εξ Ευρώπης εισαγομένων.
Είναι αφετηρία της σιδηροδρομικής γραμμής των Ανατολικών Σιδηροδρόμων και ευρίσκεται στο 444 χιλιόμετρο της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσ/νικης Δεδεαγατς
Απέχει της Αίνου ητις κείται ΝΑ του Δεδεαγατς περί τα 10 μίλια και της Μακρης ητις κείται προς Δ του Δεδεαγατς περι τα 10 χιλιόμετρα.
Παράγει δημητριακούς καρπούς και βελανίδια. Οι κάτοικοι επιδίδονται εις την ναυτιλία και το εμπόριο. Συνδέεται σιδηροδρομικώς αφ ενός μεν μετά της Θεσ/νίκης αφ ετέρου δε μετά της Κων/πόλεως Αδριανουπόλεως μετα των πέριξ χωρίων δ΄αμαξιτών οδών, δια θαλάσσης με όλους τους λιμένας του Αιγαίου, της Μεσογείου και άλλων θαλασσών. (Εικόνα 5, 6 & 7)
ΑΡΧΑΙ:
Διοικητικαί: Νομαρχία. Οικονομική Εφορία, Λιμεναρχείο, Τελωνείο, Πρωτοδικείο, Ειρηνοδικείο, Ερμηνευτικό γραφείο.-
Δημογεροντία: Πρόεδρος Επίσκοπος Αργυρουπόλεως Γερμανός, Μέλη: Ζαφειριαδης Αγγ., Κοίδης Δ., Κορδέλλης Κ., Παπασταυρου Νικ.-
Δημοτικαί: Δήμαρχος Εμμανουήλ Αλτιναλμάζης, πρόεδρος Δημ. Συμβουλίου Ν. Παπασταύρου, Σύμβουλοι: Χ#Σαφετ βέης, Κ. Ιωάννου, Μ. Κανετσος, Κ. Ασταρτζιαν, Ν. Ταπάκωφ, Φ. Λεονταρίδης Σ. Συμπάρης, Θ. Παυλίδης, Δημ. Ιατρός, Α. Γιώτας.-
Στρατιωτικαί αρχαί: Φρουραχείον Επιμελητείας βάσεως.-
Αστυνομικαί αρχαί: Μοιραρχία.-
Ιαματικά Λουτρά: Βορείως του Δεδεαγατς και εις το 12ο σιδηροδρομικόν χιλιόμετρον της σιδηροδρομικής γραμμής Αδριανουπόλεως ευρίσκονται τα θειούχα ιαματικά λουτρά των Φερών.-
Λέσχαι: Στρατιωτική λέσχη.-
Σύλλογοι: Σύλλογος κτλ Λαϊκός Πολιτικός «Σύλλογος κυριών και Δεσποινίδων», πρόεδρος Λεονταρίδου Άννα, Σύνδεσμος «Νέων δεδέαγατς» Πρόεδρος Τερζης Αν.-
Τράπεζαι: (Υποκαταστήματα) «Εθνικής» διευθυντής Στεφανίτσης Ιωάννης «Λαικής» ανταποκριτής Γανώσης Γ. «Αθηνών» Ανταποκριτής Ζαφειριαδου Αδελφοί.-
Συγκοινωνία: Σιδηροδρομική σταθμός γραμμής Θεσ/νικης-Κωνσταντινουπόλεως εις το 487ον χιλιόμετρο .Είς Γιουμουλτζίναν 110 χιλ.Β.Δ. Είς Αίνον και Μάκρην οδοί αμαξιταί 30 περίπου χιλ.εκάστη. Προς τα λοιπά κέντρα οδοί βατοί. Προς Αδριανούπολιν και Κωνανταντινούπολιν σιδηροδρομικώς, θαλασσίως προς όλους τους λιμένας Ελλάδος Τουρκίας, Ευρώπης.-
Ταχυδρομείον. Τηλεγραφείον.-
Φάρος εν τω λιμένι στρεφόμενος, εντάσεως ακτινοβολίας 18 ναυτικών μιλίων.-
Προϊόντα: Δημητριακά, δέρματα, αμύγδαλα, βάλανοι, καπνά, οίνοι, ξυλάνθρακες σηροτροφικά ων γίνεται ευρεία εξαγωγή. Μέγα εμπόριο διαμετακομίσεως.-
Ναοί: Ελληνικός «Άγιος Νικόλαος».1 Αρμενικός 1 καθολικός 1 βουλγαρικός .Τζαμιά 2.-
Έφοροι σχολών: Αντύπας Π., Κανετσος Μιχ., Παπαθανασίου Κων.-
Σχολεία: Γυμνάσιον.Μαθηταί 120 και μαθητριαι 50. Μικτή Δημοτική σχολή: Μαθηταί 325. Μαθήτριαι 195. Νηπιαγωγείον. Νήπια 175.-
Αρμενική Κοινότης: Εκκλησία μία ιερεύς 1, σχολείον εν(1)μικτόν. μαθηταί μαθήτριαι 45 διδάσκαλος είς(1) διδασκάλισσα μια(1), πρόεδρος κοινότητος Αγκοπ Ασταρτζιαν, αντιπρόεδρος Γκαρ Ναζαριάν.-
Ισραηλιτική κοινότης: Συναγωγή μια(1) ραβίνος είς(1) Σολομών Αζουζ, σχολείον εν(1)μαθηταί, μαθητριαι περι τους 35 διδάσκαλος είς(1) Πρόεδρος κοινότητος Γιακό Μπαζούλ, αντιπρόεδρος Γιονταφ Ματαζόν, Ταμίας Ιακωβ Μαγκρισιο, Γραμματεύς Μωις Χατεμ, Σύμβουλοι Ραφαελ Λεβι και Μιχαελ Ρειτάν. Αναπληρωματικός σύμβουλος Ηλίας Καρασσο.-
Μουσουλμανική Κοινότης: Υπήρχαν δύο(2)τεμένοι ατινα εκάησαν επι Βουλγάρων. Εντός του ενός εσυνάχθησαν προς σωτηρίαν των οικογένειαι Τούρκων, οι δε Βούλγαροι το πυρπόλησαν ομού με τας καταφυγούσας οικογενείας εντός αυτού. Ηδη τη αρωγή της Ελληνικής Κυβερνήσεως επανακτιζεται.Υπάρχει είς Μουφτης και είς Χοτζας. Πρόεδρος κοινότητος Χατζη Σαφετ Ζαδε Σαιτ., Μουφτής Χαφουλ Ισμαηλ, Ιμάμης Χατζη Χαλιλ.-
Επαγγελματίαι:
Άλατος έμποροι: Υιοι Φωτιαδη και Σια.-
Αλευρόμυλοι: Κλεανθίδης Γ.-
Αλευρων έμποροι: Γανωσης Γ. Γιορτζης και Καρακώστας, Κλεανθίδης Γ., Κριτου Π., Μπατζακα Αδελφοί, Υιοι Φωτιαδη και Σια, Χατζηκώστα Αδελφοί.-
Αλιπαστων ιχθύων έμποροι: Υιοι Α.Παπαθανασίου και Σια, Χαμπούρης Μ.-Αντιπροσωπείαι: «ΑΒΕΖΑΠ» και "Οινάνθης" αντιπρόσωποι Υιοι Φωτιάδη και Σια.-
Οινοπνευματοποιίας: «Καμπά» αντ/πος Γιαννόπουλος Γ. "Νεστλε" διευθυντής Φριντζ Λανδις «Ανώνυμος Γαλλική Εταιρεία Pariς-Maroc» διευθυντής Μιχαηλίδης Αστ. Χρηστίδης Γ.-«Εταιρίας Οίνων και Οινοπνευμάτων - χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων» αντ/πος Κανέτσος Χ.και Υιοί.-
Αποικιακά: (Εισαγωγείς και Εξαγωγείς)-Γανωσης Γ.Ζαφειριαδου Αδελφοί Καρακώτσος και Γκιώρτζης Νικολαίδης Π. και Α.Μαντσιδη Δ και Σια, Μπατζακα Αδελφοί, Πρωτοσυγγελου Κ και Σια, Υιοι Φωτιάδη και Σια, Χατζηκώστα Αδελφοί, Τερζης Α. Παπαθανασίου Α. και Υιοί & Σια.-
Αργυραμοιβεία:Αβραάμ Χατεμ και Υιοί, Α.Οχανεσιαν, Σολομών Μπρονσταιν.-
Αρχιτέκτονες: Δαδανης Ν. Καλογήρου Ι., Μαδυτινός, Μπομποτσης Αν. Χατζέλας Ν.-
Ασφαλιστικαί Εταιρείαι: «Γαλλικός Φοίνιξ», «Αλκυών», «Αγγλικόν Λουδ» Πράκτωρ Χαμπουρης Α. και Υιοί «Ανατολή Ζωής» πράκτωρ Κανέτσος Χ.και Υιοί «Ουνιόν» πράκτωρ Κορτέλης και Υιοί, Χατεμ, «Φονσιέ» πράκτωρ Κουκουσέλης Κ.& Σια «Γενικαί Ασφάλειαι Γαλλίας» πράκτωρ Φημερέλης Μ. «Γενικαί Ασφάλειαι Τεργέστης», «Εθνική Ενωσις Κωνσταντινουπόλεως» πράκτωρ Ματαλόν Μιτρανι και Γκερόν, «Κυκλαδική» πράκτωρ Γκιωρτζης και Καρακώτσος, Αρβανιτιδης Σωτ. και Κ.Ιβάνωφ.-
Ατμοπλοικαί Εταιρείαι: «Εθνική Ατμοπλοία» πράκτωρ Φημερέλης Μ. «Ελληνική Εταιρεία Θαλασσίων Επιχειρήσεων» πράκτωρ Δαλαβέρα Αδελφοί, «Ιονική Ατμοπλοΐα» πράκτωρ Χαμπούρης Α.και Υιοι «Κατράκης Γ.» πράκτωρ Φωτιάδης Υιοι και Σια «Κρητική Ατμοπλοΐα» Π.Δαμουλακη, πράκτωρ Χαμπουρης Α. και Υιοι «Πανταλέων» πράκτωρ Εφημερέλης Κ. «Ατμοπλοΐα Σταματοπούλου» πράκτωρ Κανέτσος Χ. και υιοί, Αντιπρόσωποι των εν Κωνσταντινουπόλει και Θεσσαλονίκη «Fratelli Rossi & Co» Ματαλόν Μιτράκ και Γκερόν.-
Βαλανιδίων έμποροι: Γανώσης Γ., Λεονταρίδης Χ.-
Βιβλιοδετεία: Σακελλαρίδου Αδελφοί.-
Βιβλιοπωλεία και Χαρτοπωλεία: Αθανασόπουλος Ιωάννης, Σακελλαρίδου Αδελφοί, Μιχράν Σισακιάν.-
Δερμάτων ακατέργαστων έμποροι: Ιωαννιδης Κ. και Λεονταρίδης Φ.-

Δερμάτων κατεργασμένων: έμποροι (εισαγωγείς): Λίρος Νικ.Νικολαιδης Π. και Α.Παπουτσάκης Χαράλαμπος.-
Δημητριακών έμποροι: Γανώσης Γ., Κλεανθίδης Γ. Λεονταρίδης Χαρ.
Δικηγόροι: Βασιλειάδης Αλ. Κόντος Αριστ., Λεφάκης Ζ., Λιανουδάκης, Μανατός και Σαραβελάκης, Μητσόπουλος Βασίλειος.-
Έτοιμα ενδύματα: Χατέμ Αβραάμ και Υιοί.-
Ελαίων και σαπώνων έμποροι: Γανώσης Γεώργιος, Μαρτίνη Αδελφοί και Π.Ανδρέου Παπουτσάκης Χαράλαμπος, Σιταράς Ευστ. & Υιοί, Χρηστίδης Γεώργιος (Σάπωνες καπνά ξηροί καρποί).-
Εφημερίδων πρακτορεία: Αθανασόπουλος Ιωάννης.-
Επιπλοποιεία: Βλαχόπουλος Α Γεωργαντά Αδελφοί, Δημητρακόπουλος Σταύρος, Γρηγορίου Ευστ.Κιόρογλου Σ. Κοτζίδης Μ.-
Ζαχαροπλαστεία: Αποστολίδης Γεωρ., Γκιρτζης Ελευθ., Καραστελόπουλου Αδελφοί, Χρυσοχοίδης Γ.-
Ζυθοποιίας Αντιπρόσωποι: «Όλυμπος Νάουσα» αντιπρόσωποι Γεωργιάδου Αδελφοί και Σια ( διαρκής παρακαταθήκη ζύθου «Ναούσης»).-
Ζυθοπωλεία: Γκιρτζής Ελευθ., Παυλίδης Κ., Σοφιανόπουλου Αδελφοί.-
Ζύθου εισαγωγείς: Γεωργιάδης και Σια αντιπρ. εργοστάσιου Ναούσης- Θεσ/νικης.-
Ιατροί: Αποστολίδης Ι., Γιώτας Α.Δουλμάς Γ. Καλούδης Ι. Καλπακτσιαν Αρτίν, Λεφάκης Π., Μαστραφίδης Δημ.-
Καπνοπωλεία: Αλμπερ Μπεχαρι, Αμπαλαφιαν Βατάλης Μπαλουλ, Ματαλόν Σαδι Οβανεσιαν Αλκ. Ταβανιώτης Αθ. και Ζαν Δεμερτζιαν, Χρηστίδης Γεώργιος.-
Καπνεμπόρων αντιπρόσωποι: «Βάρκα» Γιαννόπουλος Γεώργιος.-
Καφενεία: Καραμανλής Αν. Καψάλης Αποστολος, Μαυρόπουλος Νικ., Νικήτας Γ. Κλίμης Αν. Σοφιανόπουλου Αδελφοί, Φραντζη Κριτού και Σια.-
Κυτίων χάρτινων: (κατασκευασταί): Σακελαρίδου Αδελφοί.-
Μαίαι: Μαίρη Ηλίεβα, Σμαράγδα Κουρμπέτη, Πολίτου Κατίνα.-
Μοδίσται: Ζαχαρίου Ευαγ., Κοκκίνη Μαριάνθη, Στρογγυλού Ελένη Μακαρατζή Λ., Μπάκα Χρ., Φωκιανού Αναστασία, Χαραλαμπούλη Ελπινίκη.-
Μεσίται Γενικού Εμπορίου: Αρβανιτίδης Σωτ. και Κ.Ιβάνωφ, Ζωίδης και Σια, Μελιτζάνης Ι., Ματαλόν Μιτρανί και Γκερόν, Παπαδοπουλος Αθ. Προέδρου Δ. και Δ.Αθανασίου.-
Ναυτικών ειδών έμποροι: Πομάκης Γεώργιος Σιναχειρης Βασ.-

Μονοπωλίων Αποθήκη: (καπνών-σιγαρέτων) Δανιήλ Κωνσ.-

Νεωτερισμών και Υφασματοπωλεία: Αποστόλου Αδελφοί, Αντύπας Θ., Π. Αβραάμ Χατέμ και Υιοί, Ζακ Μακρισιο, Μπιλμετζογλου Ευαγ. «Καμέλια» Σταθόπουλος Μιχ., Τουντζής Χρ.-
Ξενοδοχεία ύπνου: «Αμερική» Γκιρτζής Ελευθ. «Αβέρωφ» Ποάλας και Παπαϊωάννου «Ανατολική Ρωμυλία» Κουγκουσακος Ι. Γ, «Κωνσταντινούπολις» Μπουμποπουλος Δημ.-

Ξενοδοχεία φαγητού: «Αμερική» Καραμανλής Αντ. «Γαλλία» Τζιβανάκη Αν. «Θεσσαλονίκη» Καπράνης Γεώργιος «Πανελλήνιον» Μαγκριτιτς Τασιαν.-
Ξυλείας οικοδ. έμποροι: Υιοι Παπαθανασίου και Σια, Σαρβαλής Αντώνιος.-
Οδοντίατροι: Χατζηβασιλείου Σμαρ.-
Οινοπνευματοποιίας εργοστάσια: Ηλία Χρ. και Υιοί, Μαντούδης Δημ.& Σια Μαλαματίνας Κ., Παπατζελουδάκης Ευστρ., Τριανταφύλλου Τρ.-
Οίνων φυσικών: (εισαγωγείς ) Ηλίας Χρ. & Υιοί, Παπαδάκης Κ. Γεωργ., Κριτού Π., Τριανταφύλλου Τριαντάφυλλος.-
Οινοπνευματοπωλεία: Γκαρμουνη Κ., Ζωγράφος Αρ., Μαλαματίνας Κ., Τριανταφύλλου Τρ., Τζιμας Ιωάννης.-
Παγοποιίας εργοστάσια: Γεωργιάδου Αδελφοί και Σια.-
Παντοπωλεία: Αθανασίου Π.Ανθρακιδης και Κεχαγιας,Βιτάλης Μπαλονα, Βασιλικού Π., Γραμματικού Θ. και Δουκιδου Ζ., Κανανής Μ., Καραμπετσιαν Μ. Κωνος, Γεωργ. Λαλέτας και Σια, Μανωλίκα Ι και Σια, Μπατζάκα Αδελφοί, Μπεριγιαννάκης Ι., Γ. Μπόμπης, Σ.Τ., Παταβαλής και Πλακίδης, Παντελέων Σ.Π. Πουμάκης Ελευθέριος, Πολυμένη Αδελφοί, Πρωτόπαπας Α.Θ., Ταπάκης Νικ., Σιναχείρης Βασ., Τσαγκαραδιώτης Π., Χριστοφή Αδελφοί.-
Παραγγελιοδόχοι: (αντιπροσωπείαι Γενικού Εμπορίου) Αστρίδης Κ., Αρβανιτίδης Σωτ. και Ιβανωφ Κ., Γανώσης Γεώργιος, Ζωίδης και Σια Κανέτσος Χρ. & Υιοί, Ματαλόν Μιτρανι και Γκερον, Νικολαιδης Α. και Π. Παπαδάκης Γεωργ. Φωτιάδης Κ & Υιοί και Σια, Χρηστίδης Γ., Προέδρου Δ., Δ. Αθανασίου.-
Ραπτομηχαναί: Εταιρεία «Σιγγερ» Αντ/πος Μπορν και Σια.-
Ραφεία: Γιουβαλάκης Λάμπρος, Βουτσάς Π., Ιωαννίδης Α., Κυριακίδης Ιακ. Κουβάτσος και Υιός.-
Σιδηρικών έμποροι: Γκαραμπεζ Σιζιαν.-
Σιδηρουργεία: Κιρκοριαν Μανουκ, Μαυροειδής Ε και Χαμηλάκης Ι., Τοτέλας Αθ.-
Τυπογραφεία: Σακελλαρίδου Αδελφοί.-
Τυρέμποροι: Παπαθανασίου Α και Υιοί & Σια, Παπουτσάκης Χαρ.-
Υποδηματοποιεία: Βεκίδης Δ., Γκαραμπετ Ναζαριαν & Σια, Ζαχαρίου Στ., Καραμπουγιούκας Π., Κατσώνης Κ Μανταφούνης Χαρ., Μινογκιαν Μ., Μπαχτσιβανογλου Γ.Χ, Πλιάουζερ Δημ.-
Φαρμακεία: Αποστολίδης Στ., Ανδρόνικος Π.-
Φωτογραφεία: Κοκκινέλης Ιωάν., Παναγιωτου Α.και Κ.-
Ψιλικών ειδών: Ανδρεάδου Αδελφοί, Αβραάμ Μεβραχ, Σισακιάν Μιχ.-
Ψυγεία: Γεωργιάδου Αδελφοί και Σια.-
Η εμποροεπαγγελματική δραστηριότητα της εποχής διαγράφεται ανάγλυφα στον ανωτέρω οδηγό του 1921 όταν στην πόλη κατοικούσαν 6.800 κάτοικοι. Το διαμετακομιστικό εμπόριο του Δεδεαγατς εξυπηρετούσαν 3 τράπεζες και 3 αργυραμοιβοί 25 αντιπροσωπείες και 10 ασφαλιστικές εταιρίες, 7 Εμπορομεσίτες και εκτελωνιστές .Υπήρχαν 5 έμποροι οικοδομών και ναυτικών ειδών 10 έμποροι αποικιακών και εγχωρίων προϊόντων 19 παντοπώλες 7 υφασματέμποροι λειτουργούσαν 8 ξενοδοχεία και πανδοχεία, 14 εστιατόρια καφενεία και ζαχαροπλαστεία, 4 Σιδηρουργοί και 14 ραφτάδες και υποδηματοποιοί, και κοντά σ΄αυτά δούλευε πλήθος τεχνιτών αλλά και επιστήμονες 5 αρχιτέκτονες 7 Δικηγόροι 7 γιατροί και 2 φαρμακοποιοί.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ - ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ Π. ΑΛΕΠΑΚΟΣ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ

Πηγές:

1. Εφημερίδες Μακεδονία

2. Αναμνήσεις εκ Θράκης - 1920 - 22 Κ. Γεραγά

3. Θρακική Στοά - Λεύκωμα Θράκης - Μακεδονίας έτος 1932

4. ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΚΥΡΙΕΡΗ - ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ & ΣΙΑ (έκδοση 1921-Αθήναι)

4. Φωτογραφική Συλλογή: Γεωργίου Π. Αλεπάκου

http://alepakos.blogspot.com/2009/05/blog-post_04.html