Ἐπειδή ὑπῆρξα πάντα καλόπιστος, καί ἐπειδή μοῦ ήταν ἐξαιρετικά δύσκολο νά φανταστῶ, ὅτι κάποιος ἀναλαμβάνει πρωθυπουργός ἤ ὑπουργός ἄμυνας ἤ ὑπουργός ἐξωτερικῶν, μέ σκοπό νά προδώσει τήν πατρίδα του, ἡ πρώτη ἀπάντηση πού θά μποροῦσα νά δώσω ἀβίαστα, χωρίς πολύ σκέψη, θα ήταν κατηγορηματικά «ὄχι»!
Δέν ήθελα νά πιστέψω ὅτι ὁ Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς ἤ ὁ Εὐάγγελος Ἀβέρωφ ἤ ὁ Γεώργιος Μαῦρος, πρόδωσαν ἐνσυνείδητα τήν πατρίδα τους.
Ἐπίσης, ήθελα νά πιστεύω στήν εἰλικρίνεια τοῦ Καραμανλῆ, ὅταν ἔλεγε ὅτι ἤθελε νά στείλει μία μεραρχία στήν Κύπρο, πρίν τόν Ἀττίλα ΙΙ, γιά νά προλάβει τά χειρότερα. Πιστεύα ὅτι τό ἐννοοῦσε, ἄσχετα ἄν τελικά ὑπέκυψε στίς νουθεσίες τοῦ Ἀβέρωφ καί τήν ἄρνηση τῶν Ἀρχηγῶν τῶν Ἐπιτελείων. Ηταν όμως τα πράγματα έτσι;;;;
Ὅπως, σίγουρα πιστεύω ὅτι, ἀπό τούς πολιτικούς μας δέν ἔχει εἰπωθεῖ ὅλη ἡ ἀλήθεια γιά ἐκεῖνες τίς μέρες τῶν διαπραγματεύσεων τῆς Γενεύης, ὅταν Ἐγγλέζοι καί Ἀμερικανοί, συνεπικουρούμενοι ἀπό τόν Ο.Η.Ε., πίεζαν τό θῦμα (τήν Ἑλλάδα μέσω τῆς Κύπρου), νά δεχτεῖ τά τετελεσμένα ἀπό τόν θύτη (Τουρκία).
Αὐτή ἡ πίεση ὑπῆρχε διαχρονικά καί ὑπάρχει ἕως τίς μέρες μας, ὄχι μόνο στό Κυπριακό πρόβλημα, ἀλλά καί στά ὑπόλοιπα μέτωπα πού ἔχει ἡ πατρίδα μας (π.χ. Σκοπιανό, Αἰγαῖο κ.λπ.).
Ὅμως, μέ αὐτήν τήν λογική, ξαναγυρνῶντας τόν χρόνο 94 χρόνια περίπου πρίν, δέν ἔφταιγε οὔτε ὁ Γούναρης, οὔτε ὁ Πρωτοπαπαδάκης, οὔτε ὁ Μπαλτατζῆς, οὔτε ὁ Στράτος, οὔτε ὁ Θεοτόκης γιά τήν Μικρασιατική Καταστροφή. Ούτε βεβαα ο Βασιλιάς ή ο Βενιζέλος που έμειναν αλώβητοι.
Βαθιά μέσα μου πιστεύω, ὅτι ὁ Καραμανλῆς, «ἀφέθηκε» νά ἔλθει στήν Ἑλλάδα, γιά νά μήν πάρει ἀνεξέλεγκτες διαστάσεις ἡ ἀντίδραση τῶν Ἑλλήνων, πού ἐκείνη τήν στιγμή κρεμόταν κυριολεκτικά «σέ μία κλωστή». Οἱ Ἀμερικάνοι θέλησαν νά βάλουν ἕναν «τσοπάνη» πού, ναί μέν εἶχε καί ἐκρηκτικές στιγμές, ἀλλά οὔτε ἀπρόβλεπτος ἦταν, οὔτε ἄγνωστος σέ αὐτούς! Και το ήξερε ο Καραμανλής τον οποίο είχαν ενημερώσει.
Ἀπό τό βιβλίο τοῦ Ἀραπάκη (ἐκδ. Λιβάνη), μέρος τοῦ ὁποῖου δημοσίευσε ἡ ἐφημερίδα “TO BHMA”, παίρνουμε κάποια στοιχεῖα γιά τό πῶς πραγματικά ἦλθε ὁ Καραμανλῆς. Λέει λοιπόν ὁ Ἀραπάκης: «Στίς 21 Ἰουλίου, ὅταν, μετά τήν ἀποχώρηση τῶν ὑπαρχηγῶν, εἴχαμε μείνει μόνοι οἱ ἀρχηγοί τῶν τριῶν ὅπλων, ἐκμεταλλευόμενος τήν κατάσταση ἐκνευρισμοῦ καί ἀπογοήτευσης πού εἶχε δημιουργηθεῖ, βρῆκα ὅτι ἦταν ἡ κατάλληλη εὐκαιρία γιά νά ρίξω τήν ἰδέα νά προχωρήσουμε σέ ἀλλαγή, ἀπό τή στρατιωτική στήν πολιτική ἡγεσία. Πρότεινα τότε νά καλέσουμε τούς πολιτικούς καί νά προχωρήσουμε στή μεταπολίτευση, γεγονός τό ὁποῖο ἀποδείχτηκε καί, στήν κατ' ἀντιπαράσταση μέ τούς ἄλλους ἀρχηγούς, συζήτηση ἐνώπιον τῆς ἐξεταστικῆς ἐπιτροπῆς τῆς Βουλῆς.
Τήν πρότασή μου περί πολιτικῆς ἀλλαγῆς, τεκμηριωμένη μέ ἰσχυρά ἐπιχειρήματα, ἀποδέχτηκαν, μετά ἀπό συζήτηση, καί οἱ ἄλλοι ἀρχηγοί. Συγκεκριμένα, ὁ Μπονάνος μέ ρώτησε: «Τί ἐννοεῖς; Νά καλέσουμε τούς πολιτικούς ἀρχηγούς;». Ἀπάντησα: «Βεβαίως ναί». Στή συνέχεια, συμφωνήσαμε, οἱ ἀποφάσεις πάνω στό θέμα αὐτό νά λαμβάνονται ἰσότιμα, χωρίς νά προσδιορίσουμε πότε καί πῶς. Ἔτσι, τέθηκαν οἱ βάσεις μιᾶς σιωπηρῆς συμφωνίας μας περί πρόσκλησης τῶν πολιτικῶν καί σχηματισμοῦ πολιτικῆς κυβέρνησης, προκειμένου νά ἐπιτευχθεῖ ἡ μεταπολίτευση, τήν ὁποία ἐπιθυμοῦσε ὅλος ὁ Ἑλληνικός λαός, ἐκτός ἀπό τούς ἀκραίους ὁπαδούς τοῦ καθεστῶτος, πού πίστευαν ὅτι μποροῦσαν νά διατηρήσουν τήν ἐξουσία, ἀκόμη καί μετά τά ὅσα ἔγιναν. Οἱ τελευταῖοι αὐτοί στράφηκαν ἐναντίον μου καί δέν ἔλειψαν καί ἐνέργειες γιά τήν ἀνάκτηση τῆς ἐξουσίας, φυσικά χωρίς ἀποτέλεσμα.
Στό σημεῖο αὐτό, πρέπει νά ἐπισημάνω ὅτι, τήν ἐποχή ἐκείνη, εἶχα ἐπιτύχει, τό Πολεμικό Ναυτικό νά ἔχει μία ξεχωριστή, δυναμική παρουσία μέσα στίς Ἔνοπλες Δυνάμεις. Διακρινόταν γιά παραδειγματική σύμπνοια καί ἑνότητα μεταξύ τῶν στελεχῶν του. Καί προσωπικά, πέρα ἀπό τίς πολύ καλές σχέσεις πού διατηροῦσα πάντα μέ τούς ἀξιωματικούς, εἶχα καί τή ζωντανή, σ' ὅλες μου τίς ἐνέργειες καί πρωτοβουλίες, καί ἐνεργό συμπαράσταση τῶν μονίμων ὑπαξιωματικῶν, οἱ ὁποῖοι, ὡς γνωστόν, ἀποτελοῦν τόν κορμό τοῦ Πολεμικοῦ Ναυτικοῦ καί ἰδιαίτερα τῶν πολεμικῶν πλοίων.
Εἶχα λοιπόν, πράγματι, τόν πλήρη καί ἀποκλειστικό ἔλεγχο τοῦ Πολεμικοῦ Ναυτικοῦ, κάτι τό ὁποῖο δέ συνέβαινε μέ τούς ἀρχηγούς τῶν ἄλλων κλάδων τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων. Ἐκεῖ τόν ἔλεγχο διατηροῦσε ὁ Ἰωαννίδης καί, κατά συνέπεια, ὁ Μπονάνος, ἄν καί ἦταν ἀρχηγός τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων, δέ διέθετε οὐσιαστική δύναμη.
Μετά ἀπό τήν ἐπίτευξη τῆς συμφωνίας γιά τήν κατάπαυση τοῦ πυρός και, ἐν ὄψει τῶν δυσχερειῶν πού ὄφειλαν νά ἀντιμετωπιστοῦν δραστικά, ἔκρινα ὅτι ἦταν ἡ κατάλληλη στιγμή, νά προχωρήσουμε στήν ὑλοποίηση τῆς συμφωνίας μας γιά μεταπολίτευση.
Πρέπει νά ἀναφέρω ὅτι οἱ Ἀμερικανοί, κατά τή διάρκεια τῶν συνομιλιῶν πού εἶχαν προηγηθεῖ, δέν ἔθεσαν θέμα μεταπολίτευσης. Ἡ πρόταση γιά μεταπολίτευση ἦταν θέμα προσωπικῆς μου πρωτοβουλίας, ἡ ὁποία ἔγινε ἀποδεκτή καί ἀπό τούς ἄλλους ἀρχηγούς. Ἡ κατάσταση πού εἶχε δημιουργηθεῖ μετά τήν ἐπέμβαση τῶν Τούρκων στήν Κύπρο, ἔδωσε τή μεγάλη εὐκαιρία γιά τήν πραγματοποίηση τῆς μεταπολίτευσης.
Ἡ ὥρα ἦταν ἤδη προχωρημένη, Δευτέρα βράδυ. Τήν ἑπομένη, Τρίτη 23 Ἰουλίου, τό πρωί στίς 7.30, πῆγα στόν Μπονάνο καί, ἀφοῦ τοῦ διατύπωσα τίς ἔντονες ἀνησυχίες μου γιά τήν κρισιμότητα τῆς κατάστασης, κατέληξα ὅτι ἀπαιτεῖται ἄμεση ἐνέργεια. Στή σκέψη μου φυσικά, κυριαρχοῦσε ἡ ἰδέα τῆς πρόσκλησης τοῦ Κωνσταντίνου Καραμανλῆ γιά νά ἡγηθεῖ διακομματικῆς κυβέρνησης. Τοῦ εἶπα νά καλέσουμε καί τούς ἄλλους ἀρχηγούς καί νά προχωρήσουμε σέ πολιτική ἀλλαγή. Τότε ὁ στρατηγός Μπονάνος κάλεσε, πράγματι, τούς δύο ἄλλους, Γαλατσάνο καί Παπανικολάου, οἱ ὁποῖοι, μετά ἀπό ἀνταλλαγή ἀπόψεων, συμφώνησαν νά βαδίσουμε ἀπό κοινοῦ πρός αὐτή τήν κατεύθυνση.
Ἀμέσως μετά, πρότεινα νά πάει πρῶτα ὁ Μπονάνος στό στρατηγό Γκιζίκη, ὁ ὁποῖος μέχρι τή στιγμή ἐκείνη δέν εἶχε ἰδέα γιά τήν ἀπόφασή μας αὐτή, γιά νά δοῦμε πῶς θά ἀντιδράσει. Ἐμεῖς θά περιμέναμε στά γραφεῖα μας τηλεφώνημά του, προκειμένου, στή συνέχεια, νά τόν συναντήσουμε στό γραφεῖο, πλέον, τοῦ Γκιζίκη. Ὅλοι οἱ ἀνώτατοι ἀξιωματικοί τοῦ ἀρχηγείου Ναυτικοῦ, τούς ὁποίους εἶχα ἐνημερώσει γιά τίς προθέσεις μου, μέ διαβεβαίωσαν ὅτι συμφωνοῦσαν. Πρός τιμήν τους, ὑποδέχτηκαν μέ ἐνθουσιασμό τήν πρωτοβουλία μου καί μοῦ εἶπαν: «Προχωρῆστε καί νά εἶστε βέβαιος ὅτι εἴμαστε στό πλευρό σας». Συμφωνήσαμε ἀκόμη, νά τηρήσουμε ἀπόλυτη μυστικότητα ὥς τήν τελευταία στιγμή.
Ὁ Μπονάνος, μή γνωρίζοντας ἐπακριβῶς τό σχεδιασμό καί τίς προθέσεις μου, σκέφτηκε νά ἐκμεταλλευτεῖ τήν περίσταση προκειμένου νά σχηματίσει δοτή κυβέρνηση τῆς ἀρεσκείας του, ὑπό τόν Γαρουφαλιᾶ, ἐν ἀγνοία τῶν ἀρχηγῶν καί παρά τή συμφωνία μας. Ὁ Γαρουφαλιᾶς, ἀφοῦ εἰδοποιήθηκε ἀπό τόν Μπονάνο, περίμενε στήν ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Σκέπης, τοῦ οἰκισμοῦ Παπάγου, νά κληθεῖ νά σχηματίσει κυβέρνηση. Ἡ εὐφορία ὅμως τοῦ ΑΕΔ, κράτησε μέχρι νά περάσει τήν πόρτα του γραφείου τοῦ Γκιζίκη. «Δέ συμφωνῶ», τοῦ εἶπε κοφτά ὁ τελευταῖος, ἀναγκάζοντάς τον νά τοῦ ἀποκαλύψει, τελικά, τήν ἀλήθεια, ὅτι οἱ ἀρχηγοί εἴχαμε συμφωνήσει νά καλέσουμε τούς πολιτικούς νά σχηματίσουν κυβέρνηση εὐρείας ἀποδοχῆς, μέ στόχο τήν ἀποκατάσταση τῆς δημοκρατίας στή χώρα.
Ὁ Γκιζίκης ζήτησε τότε νά ἀκούσει καί ὁ ἴδιος τούς ἀρχηγούς. Ὅταν φτάσαμε στό γραφεῖο του, ἀφοῦ μᾶς ἄκουσε, ἔθεσε τήν παραίτησή του στή διάθεσή μας. Τό ἴδιο ἔκανε καί ὁ ἀρχηγός Στρατοῦ Γαλατσάνος, ἐπικαλούμενος τό γεγονός τῆς συμφωνίας του στήν κίνηση κατά τοῦ Μακαρίου. Θά περίμενε κανείς νά κάνει τό ἴδιο καί ὁ Μπονάνος, ὁ ὁποῖος εἶχε συνεργήσει στήν προετοιμασία καί εἶχε δώσει ὁδηγίες γιά τήν ἐκτέλεσή της. Δέν εἶπε λέξη. Ὁ Γαλατσάνος διακρινόταν γιά τό θάρρος τῆς γνώμης του καί τή λεβεντιά του. Ἀμέσως ἀντέδρασα, λέγοντας ὅτι δέν ἦταν ἡ κατάλληλη στιγμή γιά παραιτήσεις. Ἔπρεπε, ὅπως τούς εἶπα, νά ἐμφανιστοῦμε ἀπέναντι στόν Ἑλληνικό λαό ἑνωμένοι καί νά τόν πείσουμε, ὅτι ἡ ἀλλαγή στήν πολιτική ἡγεσία γινόταν μέ πρωτοβουλία τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων στό σύνολό τους, προκειμένου νά μή δημιουργηθεῖ κοινωνική ἀναταραχή. Μέ τήν ἄποψη αὐτή συμφώνησαν τελικά ὅλοι· καί οἱ δύο πού εἶχαν ὑποβάλει παραίτηση, τήν ἀνακάλεσαν. Στή συνέχεια, ὁ Γκιζίκης κάλεσε τόν ταξίαρχο Ἰωαννίδη καί τοῦ ἀνακοίνωσε τίς ἀποφάσεις μας. Μιλήσαμε καί ἐμεῖς οἱ ἀρχηγοί, δηλώνοντας κατηγορηματικά, ὅτι ἤμαστε ἀποφασισμένοι νά προχωρήσουμε σέ πολιτική ἀλλαγή.
Ὁ Ἰωαννίδης, μπροστά στήν ὁμόθυμη ἀπόφασή μας, ἀρκέστηκε νά παρατηρήσει: «Κύριοι, ἐγώ δέ συμφωνῶ, ἔχω διαφορετικές ἀντιλήψεις, ἀφοῦ ὅμως καί οἱ πέντε συμφωνεῖτε, ἐγώ ἀποσύρομαι καί ζητῶ διήμερη ἄδεια ἀπό τόν ἀρχηγό Στρατοῦ»· καί προχώρησε ἀμέσως πρός τήν ἔξοδο. Ἐπειδή ὅμως εἶχε ζητήσει ἄδεια καί ἀπό τόν Παπαδόπουλο, προτοῦ σχεδιάσει τήν ἀνατροπή του, τοῦ ζητήσαμε νά ὑποσχεθεῖ ὅτι δέ θά ἀντιδροῦσε καί ὅτι θά ἀπαιτοῦσε ἀπό τούς ἀξιωματικούς, οἱ ὁποῖοι τόν ἀκολουθοῦσαν, νά πειθαρχήσουν. «Καλά, σᾶς τό ὑπόσχομαι», ἀπάντησε. Ὁ Γκιζίκης τότε πρόσθεσε: «Ξέρω ὅτι εἶσαι ἔντιμος ἄνθρωπος καί ἀξιωματικός καί ἄμα δώσεις τό λόγο σου, θά τόν τηρήσεις». «Ἔχετε τό λόγο μου», ἀπάντησε καί πάλι ὁ Ἰωαννίδης. Στή συνέχεια, κλήθηκαν ἀπό τό γραφεῖο τοῦ Γκιζίκη οἱ ἐκπρόσωποι τοῦ πολιτικοῦ κόσμου, Κανελλόπουλος, Μαῦρος, Ἀβέρωφ, Ἀθανασιάδης-Νόβας, Μαρκεζίνης, Στεφανόπουλος, Γαρουφαλιᾶς καί Ζολώτας. Ἡ ὥρα τῆς σύσκεψης ὁρίστηκε στίς 2 τό μεσημέρι τῆς 23ης Ἰουλίου, ὁπότε οἱ ἀρχηγοί γυρίσαμε στά γραφεῖα μας, μέχρις ὅτου πραγματοποιηθεῖ ἡ συγκέντρωση. Ἐν τῶ μεταξύ, τό ἴδιο πρωί, πρίν κληθοῦν οἱ πολιτικοί σέ σύσκεψη, ὁ Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς, ἀπό τό Παρίσι, εἶχε τηλεφωνήσει στό γραφεῖο τοῦ ἀδελφοῦ του Ἀχιλλέα, στήν ὁδό Βουλῆς, στό ὁποῖο καί βρίσκονταν, μεταξύ ἄλλων, καί ὁ ἀδελφός του Ἀλέκος, ὅπως καί ὁ Μιλτιάδης Ἔβερτ, ὁ ὁποῖος μοῦ περιέγραψε τόν ἀκόλουθο διάλογο:
Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς: «Τί γίνεται ἐκεῖ;»
Ἀπάντηση: «Δέν ξέρουμε τί γίνεται, ἀλλά φοβόμαστε μή χυθεῖ αἷμα».
Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς: «Μή φοβᾶστε, δέν πρόκειται νά χυθεῖ αἷμα, εἶναι ὁ Πέτρος Ἀραπάκης, ὁ ὁποῖος ἐνεργεῖ μέ σύνεση καί ξέρει τί κάνει».
Ἐπαναλάμβάνω τήν φράση: «Μή φοβᾶστε, δέν πρόκειται νά χυθεῖ αἷμα, εἶναι ὁ Πέτρος Ἀραπάκης, ὁ ὁποῖος ἐνεργεῖ μέ σύνεση καί ξέρει τί κάνει».
Πῶς ἐννοοῦσε ὁ Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς τόν ὅρο «σύνεση»; Τί τοῦ εἶχαν πεῖ οἱ Ἀμερικάνοι; Δέν ὑπῆρχε κίνδυνος, ὅταν ὁ Καραμανλῆς καταλάβαινε τί συνέβαινε, νά ἀντιδράσει;
Ἐδῶ φαίνεται ὅτι γιά νά ἐξουδετερώνουν τίς πιθανές ἀντιδράσεις του, «τοῦ πλάσαραν» δίπλα του τόν Εὐάγγελο Ἀβέρωφ. Ὅταν μιλᾶμε γιά τόν Εὐάγγελο Ἀβέρωφ-Τοσίτσα, μιλᾶμε γιά ἕναν «ἰσορροπιστή» πολιτικό, πού πάντα πρωτοστάτησε στά κελεύσματά τους (ἀπό τίς ἐποχές τῶν προδοτικῶν, κατά τήν γνώμη μου, Συμφωνιῶν τῆς Ζυρίχης καί Λονδίνου), καί ὁ ὁποῖος θά μποροῦσε νά παίξει ἄριστα τόν ρόλο τοῦ «γεφυροποιοῦ» μεταξύ τοῦ Καραμανλῆ, τῶν ἀνθρώπων τοῦ Ἰωαννίδη πού ἦταν ἀκόμα στά πράγματα, ἀλλά καί τῶν Ἀμερικάνων.
Ὁ Ἀραπάκης στό βιβλίο του, ἀναφέρει γιά τήν ἡμέρα πού ἔγινε τό Συμβούλιο τῶν Πολιτικῶν, μέ τούς Ἀρχηγούς τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων. Λέει λοιπόν ὁ Ἀραπάκης: «Ἡ συνάντηση πραγματοποιήθηκε τήν καθορισμένη ὥρα, 2 μ.μ. Ὁ Γκιζίκης ἀνακοίνωσε τήν ἀπόφαση τῶν ἀρχηγῶν, νά ἀνατεθεῖ ἡ διακυβέρνηση τῆς χώρας στήν πολιτική ἡγεσία. Ἐφόσον δέ θά ὑπῆρχαν σοβαρές ἀντιρρήσεις ἀπό τήν πλευρά τῶν πολιτικῶν, πρότεινε, κατόπιν εἰσήγησης τοῦ Μπονάνου, ὁ ὁποῖος διατηροῦσε ἐπαφή μέ ἀξιωματικούς-κλειδιά τοῦ καθεστῶτος, νά διατηρήσουν οἱ Ἔνοπλες Δυνάμεις τά ὑπουργεῖα, Ἐθνικῆς Ἀμύνης, Δημοσίας Τάξεως καί Ἐσωτερικῶν. Ἡ διατύπωση αὐτῆς τῆς πρότασης μοῦ ἔκανε ἄσχημη ἐντύπωση, ἐφόσον δέν εἶχε προηγηθεῖ σχετική συμφωνία μεταξύ μας· ἦταν αὐθαίρετη καί ἀσύμβατη μέ τό πνεῦμα τῆς οὐσιαστικῆς ἀλλαγῆς στήν ὁποία ἀπέβλεπα. Ὅπως ἦταν φυσικό, ἡ ἰδέα δέν ἦταν ἀρεστή καί ἀπορρίφθηκε ἀπό τούς ἐκπροσώπους τοῦ πολιτικοῦ κόσμου, μέ ἀποτέλεσμα, ὁ Γκιζίκης νά τήν ἀποσύρει χωρίς ἀντίρρηση. Στό σημεῖο αὐτό, οἱ πολιτικοί ἐξέφρασαν τήν ἐπιθυμία νά δοῦν τούς ἀρχηγούς, οἱ ὁποῖοι, ὥς τή στιγμή ἐκείνη, εἴχαμε παραμείνει στό παρακείμενο γραφεῖο. Μπήκαμε τότε στό γραφεῖο τοῦ Γκιζίκη καί καθίσαμε μεταξύ τῶν πολιτικῶν, τούς ὁποίους καί διαβεβαιώσαμε, ὅτι ἐπιθυμοῦμε νά ἀναλάβουν τή διακυβέρνηση τῆς χώρας, καί ὅτι διατηροῦμε τόν ἀπόλυτο ἔλεγχο τῶν ὅπλων μας, γεγονός πού, πράγματι, δέν ἴσχυε καί γιά τά τρία ὅπλα.
Προσωπικά, εἶχα ἐπιτύχει νά ἔχω τόν πλήρη ἔλεγχο τοῦ Ναυτικοῦ.
Τότε, ὁ Παναγιώτης Κανελλόπουλος ρώτησε ἄν, εἰδικότερα, ὁ Ἰωαννίδης ἦταν ἐνήμερος καί σύμφωνος καί αὐτός. Ὁ Γκιζίκης ἀπάντησε, ὅτι ὁ ταξίαρχος εἶναι ἔντιμος ἀξιωματικός καί εἶναι, πράγματι, καί αὐτός σύμφωνος (αὐτό βεβαίως δέν ἦταν ἀκριβές, ἀλλά ἡ δήλωση αὐτή ἔγινε γιά νά διασκεδαστεῖ ἡ εὔλογη φοβία τῶν πολιτικῶν). Στή συνέχεια, ὁ Γκιζίκης ὑπογράμμισε, ὅτι οἱ περιστάσεις ἐπιβάλλουν τόν ἄμεσο σχηματισμό κυβέρνησης καί ὅτι δέ θά ἔπρεπε νά λήξει ἡ συνεδρίαση, προτοῦ συγκροτηθεῖ ἡ κυβέρνηση αὐτή.
Οἱ πολιτικοί δήλωσαν κατ' ἀρχήν ὅτι εἶναι σύμφωνοι. Ἡ ἐν γένει στάση καί ἡ συμπεριφορά τους ἔδειχνε ὅτι, ἐπιδεικνύοντας θαυμαστή ἀνωτερότητα, ἦταν πρόθυμοι νά ἀναλάβουν τή διακυβέρνηση τῆς χώρας, ἀπαλλαγμένοι ἀπό κάθε μνησικακία. Τελικά ὅμως, δέν ἦταν δυνατή ἡ ἄμεση συγκρότηση κυβέρνησης, γιατί θά ἔπρεπε, προηγουμένως, ὁρισμένοι, ὅπως ὁ Μαῦρος, νά ἔρθουν σέ ἐπαφή μέ τούς βασικούς κομματικούς συνεργάτες τους.
Εἰδικότερα, ὁ Μαρκεζίνης ὑποστήριξε ὅτι δέν θά ἔπρεπε νά σχηματιστεῖ πολιτική κυβέρνηση, ἀλλά ὑπηρεσιακή, «ἑνός ἀνδρός», ὑπό τόν Παλαμᾶ, μέ ἐντολή νά προχωρήσει σέ ἐκλογές. Ὁρισμένοι ἄλλοι, ὁ Ἀθανασιάδης-Νόβας, ὁ Στεφανόπουλος καί ὁ Γαρουφαλιᾶς, τόνισαν ὅτι, ἔπρεπε νά συμμετάσχουν στή νέα κυβέρνηση οἱ ἐκπρόσωποι ὅλων τῶν πολιτικῶν παρατάξεων. Ὁ Ζολώτας εἶπε ὅτι ὁ ἴδιος δέν ἦταν πολιτικός, ἀλλά πίστευε ὅτι, πράγματι, ἔπρεπε οἱ πολιτικοί νά ἀναλάβουν τή διακυβέρνηση τῆς χώρας καί ὅτι ἦταν πρόθυμος, ὡς συνήθως, νά προσφέρει τίς ὑπηρεσίες του. Ὁ Κανελλόπουλος ὑποστήριξε, ὅτι δέν ἦταν δυνατόν νά ὁρκιστεῖ κυβέρνηση ἐκείνη τή στιγμή· θά ἔπρεπε νά ἀποσυρθοῦν ὅλοι γιά νά συνεννοηθοῦν μεταξύ τους καί, ἀκόμη, νά συνεκτιμήσουν τό γεγονός ὅτι ὑπῆρχε καί ὁ Καραμανλῆς, μολονότι βρισκόταν στό ἐξωτερικό. Τότε, ὁ Γκιζίκης ἀντέτεινε ὅτι δέν ἦταν σκόπιμη ἡ ἀναμονή τοῦ Καραμανλῆ, ὁ ὁποῖος, ἐξάλλου, βρισκόταν ἐκτός Ἑλλάδας, πολλά χρόνια. Στή συνέχεια, ὁ Μαῦρος ζήτησε πίστωση χρόνου προκειμένου νά ἐπικοινωνήσει μέ τούς παράγοντες τοῦ κόμματός του.
"...Τελευταῖος ἔλαβε τό λόγο ὁ Ἀβέρωφ. Ἀφοῦ ἔπλεξε τό ἐγκώμιο τοῦ Κανελλόπουλου ὡς πνευματικοῦ ἀνδρός, ἐξῆρε τίς ἀρετές τοῦ Κωνσταντίνου Καραμανλῆ ὡς πολιτικοῦ ἡγέτη, πλέον κατάλληλου, γιά νά ἀναλάβει τή διακυβέρνηση τῆς χώρας κατά τίς κρίσιμες ἐκεῖνες ὧρες. Ἐφόσον ὅμως, δέ θά ἦταν τοῦτο ἐφικτό, τότε ἦταν, ἀναμφισβήτητα, ὁ Κανελλόπουλος ἐκεῖνος πού θά ἔπρεπε νά ἀναλάβει τήν πρωθυπουργία. Ὁ Γκιζίκης, ἐπιμένοντας στήν ἄποψή του ὑπέρ τοῦ ἄμεσου σχηματισμοῦ κυβέρνησης, στράφηκε στόν Κανελλόπουλο, ὁ ὁποῖος καί ἀποδέχτηκε τήν πρόταση, μέ τήν προϋπόθεση ὅτι θά συνέπραττε ἡ Ἕνωση Κέντρου. Ἔλαβε, μάλιστα, καί τήν ἐντολή, μέ τήν προοπτική νά παρουσιάσει, ὥς τίς 8 μ.μ., τά μέλη τοῦ νέου ὑπουργικοῦ συμβουλίου. Ἀπό τίς ἀπόψεις πού εἶχαν διατυπωθεῖ, ἐπισήμανα ὅτι, μεταξύ τῶν πολιτικῶν, ὁ Ἀβέρωφ εἶχε ἐκφραστεῖ εὐνοϊκά γιά τόν Καραμανλῆ, τόν ὁποῖο, ὅπως ὑπογράμμισε, θεωροῦσε πλέον κατάλληλο γιά νά ἀναλάβει τή διακυβέρνηση τῆς χώρας, κατά τίς κρίσιμες ἐκεῖνες ὧρες. Ἐπειδή ὅμως βρισκόταν μακριά, εἶχε τελικά συμφωνήσει, καί ἐκεῖνος, μέ τή λύση Κανελλόπουλου-Μαύρου, ὡς μόνη ἐφικτή ὑπό τίς τότε συνθῆκες.
Στό σημεῖο αὐτό, εἶχε σταματήσει ἡ συζήτηση καί οἱ πολιτικοί εἶχαν ἀρχίσει νά ἀποχωροῦν, μέ σκοπό νά ἐπανέλθουν τό βράδυ, ὁπότε ὁ Κανελλόπουλος θά ὁρκιζόταν πρωθυπουργός μέ ἀντιπρόεδρο τόν Μαῦρο, ἐπικεφαλῆς τῆς κυβέρνησης, πού θά εἶχαν, στό ἐνδιάμεσο διάστημα, σχηματίσει.
Πιστεύοντας προσωπικά, μέ ἀπόλυτη εἰλικρίνεια, ὅτι ὁ πλέον κατάλληλος γιά νά ἀναλάβει τήν εὐθύνη τῆς διακυβέρνησης τῆς χώρας, κατεξοχήν τότε, ἦταν ὁ Καραμανλῆς, ἔστω καί μέ καθυστέρηση κάποιων ὡρῶν, σκέφτηκα ὅτι ὁ Ἀβέρωφ, πού γνώριζα ὅτι εἶχε τή δυνατότητα νά ἔρθει ἄμεσα σέ ἐπαφή μαζί του, ἦταν αὐτός πού κυρίως μποροῦσε νά συμβάλει πρός αὐτή τήν κατεύθυνση. Ἔτσι, τήν ὥρα πού ἀποχωροῦσαν οἱ ἄλλοι πολιτικοί, ἔπιασα τόν Ἀβέρωφ ἀπό τό χέρι καί τόν παρακάλεσα νά μείνει μαζί μου, γιά νά μέ βοηθήσει νά φέρω τόν Καραμανλῆ, ὅπως τοῦ εἶπα. Ἡ ἀπάντησή του ἦταν: «Δέν μπορῶ νά μείνω, γιατί ἡ θέση μου εἶναι λεπτή ἔναντι τῶν ἄλλων». Τοῦ ἀπάντησα τότε ἀμέσως: «Ἀφῆστε τίς λεπτότητες, κύριε Ἀβέρωφ. Ἐδῶ τό θέμα εἶναι ἐθνικό. Ξεκινῆστε μαζί τους, κάνετε ὅτι πᾶτε στήν τουαλέτα καί γυρίστε πίσω».
Ἀμέσως, ὁ Ἀβέρωφ ἄρχισε τά τηλεφωνήματα. Ἐπειδή ὅμως τό τηλέφωνο τοῦ ἴδιου τοῦ Καραμανλῆ, χτυποῦσε χωρίς ἀνταπόκριση, κάλεσε τηλεφωνικά μία συγγενή του, πού ἔμενε κοντά στόν Ἕλληνα πολιτικό, καί τῆς ζήτησε νά πάει νά τόν βρεῖ καί νά τοῦ πεῖ, ὅτι εἶναι μεγάλη ἀνάγκη νά ἐπικοινωνήσει μαζί μας στόν ἀριθμό τηλεφώνου τοῦ Γκιζίκη, πού τῆς ὑπαγόρευσε. Ἡ γυναίκα αὐτή ἐξετέλεσε ἀμέσως τίς ὁδηγίες του. Μετά ἀπό λίγο, χτύπησε, πράγματι, τό τηλέφωνο. Ἦταν ὁ Καραμανλῆς. Ὁ Ἀβέρωφ τόν ἐνημέρωσε γιά τήν ἀπόφαση τῆς ἡγεσίας τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων νά τοῦ ἀναθέσει τή διακυβέρνηση τῆς χώρας καί τοῦ ζήτησε νά ἔρθει αὐθημερόν. Ὁ Καραμανλῆς ἀντέδρασε θετικά, ἀλλά τοποθέτησε τήν ἐπιστροφή του κατά τήν ἑπόμενη ἡμέρα. Ἀποβλέποντας στήν ἄμεση ἐπάνοδό του, ὥστε νά δοθεῖ ἀμέσως λύση, μίλησα μαζί του καί τοῦ ἐξήγησα, ὅτι ἦταν ἐπιτακτική ἀνάγκη νά σπεύσει αὐθημερόν. Ἐπειδή μοῦ εἶχε ἐμπιστοσύνη, δέ δυσκολεύτηκε νά ἀντιληφθεῖ τί ἐννοοῦσα. Ὁ Ἀβέρωφ ὑπέδειξε στόν Γκιζίκη νά μιλήσει στό τηλέφω‐νο καί αὐτός. Στή συνέχεια, μίλησαν μέ τόν Καραμανλῆ καί οἱ ἄλλοι ἀρχηγοί, Μπονάνος, Γαλατσάνος καί Παπανικολάου.
Ὁ τελευταῖος μάλιστα, προσπάθησε νά συνεννοηθεῖ γιά τήν ἐξεύρεση ἀεροσκάφους. Ὅταν τελικά, ὁ Καραμανλῆς συγκατένευσε νά ταξιδέψει ἀμέσως, ὁ Ἀβέρωφ, μετά ἀπό ὑπόδειξη τοῦ Γκιζίκη, τηλεφώνησε στόν Κανελλόπουλο καί τόν ἐνημέρωσε, περί ὥραν 18.30, γιά τήν ἐξέλιξη αὐτή καί τήν ἄρση, οὐσιαστικά, τῆς ἐντολῆς πού τοῦ εἶχε δοθεῖ. Ὁ Κανελλόπουλος δέχτηκε τό γεγονός μέ τήν ἀνωτερότητα, ἡὁποία τόν διέκρινε πάντοτε.
Ὁ,τιδήποτε ἄλλο λέγεται, ὅτι δῆθεν συνετέλεσε ἤ ὅτι ἐπέβαλε τήν ἀλλαγή στήν Ἑλλάδα, π.χ. γιά δῆθεν κινήσεις μονάδων ἀπό τή Βόρεια Ἑλλάδα ἤ ἄλλες φῆμες γιά ξένες ἐπιρροές, εἶναι φανταστικά.
Τίς ἐνέργειές μου γιά τήν ἐπαναφορά τοῦ Καραμανλῆ, τίς ὁποῖες ἐδῶ ἀναφέρω λεπτομερῶς, δέν τίς ἐξιστόρησα νωρίτερα, γιά νά μήν πικράνω τόν Παναγιώτη Κανελλόπουλο, ὅσο ζοῦσε, διατηρῶντας μακρούς καί πολύ στενούς δεσμούς μαζί του. Τή σιωπή μου ὅμως ἐκμεταλλεύτηκε ὁ Ἀβέρωφ, ἐπιχειρῶντας νά ἀλλοιώσει τά πραγματικά περιστατικά, στό μέτρο πού δέν τόν κολάκευαν. Ὅπως προανέφερα, τόν ἔπεισα νά παραμείνει μαζί μου γιά νά μέ βοηθήσει νά φέρω τόν Καραμανλῆ, παρά τήν ὥς τότε πρόθεσή του νά ἀποχωρήσει, μαζί μέ τούς ἄλλους πολιτικούς.
Τήν ἀρχική ἄρνηση τοῦ Ἀβέρωφ νά παραμείνει μαζί μας, ἐπικαλούμενος τή λεπτή θέση του ἔναντι τῶν ἄλλων πολιτικῶν, ἀνέφερα σέ ἔκθεσή μου πρός τόν πρωθυπουργό Κωνσταντῖνο Καραμανλῆ, τόν Ἀπρίλιο τοῦ 1975. Ὁ Ἀβέρωφ, ὅταν διάβασε τήν ἔκθεση αὐτή, καί εἰδικότερα τή συγκεκριμένη περιγραφή, ἡ ὁποία, γιά λόγους λεπτότητας, ἦταν προσεκτικά διατυπωμένη ἀλλά ἐπακριβής, τήν ἀποδέχτηκε τότε πλήρως. Στήν προσπάθειά του, ὅμως, νά δημιουργήσει καλές ἐντυπώσεις γι' αὐτόν, ἐπιχείρησε, μεταγενέστερα, νά ἀλλοιώσει τήν πραγματικότητα.
Συγκεκριμένα, ἰσχυρίστηκε ὅτι γύρισε στό γραφεῖο τοῦ Γκιζίκη διότι στό διπλανό γραφεῖο, πού πῆγε νά πιεῖ νερό (ἐνῶ οἱ κανάτες μέ τό νερό καί τά ποτήρια ἦταν δίπλα του, ἐπάνω στό τραπέζι, καί μποροῦσε ἐπιπλέον νά παραγγείλει ὅ,τι ἄλλο ἤθελε, εὐκολίες πού, ὅπως ἦταν φυσικό, στό διπλανό γραφεῖο δέν ὑπῆρχαν), συνάντησε τόν ἀντισυνταγματάρχη Θωμᾶ Νίκα καί τόν ταγματάρχη Χαράλαμπο Παλαΐνη, οἱ ὁποῖοι τοῦ εἶπαν ὅτι τά ὑπουργεῖα Ἐθνικῆς Ἀμύνης, Δημοσίας Τάξεως καί Ἐσωτερικῶν, πρέπει νά παραμείνουν στίς Ἔνοπλες Δυνάμεις. Ἀλλά ἡ ἀπαίτηση αὐτή εἶχε ἤδη συζητηθεῖ στή μεγάλη σύσκεψη, παρουσία τῶν πολιτικῶν, καί δέν εἶχε γίνει δεκτή. Συνεπῶς, οὔτε θέμα πλέον ὑπῆρχε, ἀλλ' οὔτε καί ἐπιχειρήθηκε ἡ ἐπαναφορά του, ὅταν ἐπέστρεψε στό γραφεῖο καί παρέ‐μεινε μαζί μας, ἐφόσον, μετά τήν ἀναχώρηση τῶν πολιτικῶν, τό θέμα εἶχε ὁριστικά λήξει.
Πέραν αὐτοῦ ὅμως, ὁ ἰσχυρισμός δέν εἶναι ἀληθής, καί διότι δέ βγῆκε οὔτε στιγμή ἀπό τό γραφεῖο τοῦ Γκιζίκη, προτοῦ καλέσουμε τόν Καραμανλῆ, οὔτε, κατά συνέπεια, συνάντησε ὁποιονδήποτε τρίτο.
Ὁμολογῶ, ὅτι ἡ παραποίηση αὐτῆς τῆς πραγματικότητας μοῦ προκάλεσε αἰσθήματα ἀπογοήτευσης καί λύπης, λόγω καί τῆς συ‐μπάθειας πού ἔτρεφα γιά τόν Εὐάγγελο Ἀβέρωφ. Μολοντοῦτο, ἔχοντας ἀντιμετωπίσει μαζί του, ὅταν ἦταν ὑπουργός Ἐθνικῆς Ἀμύνης, μείζονος σημασίας ἐθνικά ζητήματα, φρόντισα, ὥστε νά μή διαταραχθοῦν οἱ σχέσεις μας, ἐφόσον, ἰδίως, τά γεγονότα ἦταν ἀκόμα νωπά. Ὁ ἴδιος μάλιστα, ὅταν μετά τίς ἐκλογές τοῦ 1981, θέλησε νά ἀναλάβει τήν ἀρχηγία τῆς Νέας Δημοκρατίας, μέ ἐπισκέφθηκε στήν κατοικία μου καί ἐπιζήτησε τή βοήθειά μου. Ἐπισκέφθηκα τότε τόν Κωνσταντῖνο Καραμανλῆ, ὁ ὁποῖος ἔτρεφε πάντοτε, ἀπέναντί μου, αἰσθήματα συμπάθειας καί ἐκτίμησης, καί συνηγόρησα ὑπέρ τῆς ἐκλογῆς του ὡς διαδόχου τοῦ Γεωργίου Ράλλη.
Στίς 8 μ.μ. ἐπέστρεψαν οἱ πολιτικοί, οἱ ὁποῖοι, μετά τή σχετική ἐνημέρωση, ἀποφάσισαν νά περιμένουν τήν ἄφιξη τοῦ Καραμανλῆ. Στό μεταξύ, ὁ Καβαλιεράτος, ὁ ὁποῖος ἦταν ὁ πρέσβης μας στό Παρίσι, μᾶς πληροφόρησε, ὅτι ὁ Γάλλος πρόεδρος Ζισκάρ Ντ’ Ἐσταίν διέθεσε τό προσωπικό του ἀεροσκάφος γιά τήν ταχεῖα καί ἄνετη ἐπιστροφή τοῦ Ἕλληνα πολιτικοῦ, σέ ἔνδειξη φιλίας καί ἐκτίμησης ἀπέναντί του.
Στό μεταξύ, ἐπειδή ἐντείνονταν οἱ φῆμες γιά κατάληψη τοῦ ἀεροδρομίου τῆς Λευκωσίας καί γιά προσπάθειες τῶν Τούρκων νά βελτιώσουν τίς θέσεις τους, οἱ πολιτικοί κάλεσαν τούς πρέσβεις τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν, τῆς Ἀγγλίας καί τῆς Γερμανίας, τῶν ὁποίων, ὅταν ἔφτασαν στό γραφεῖο τοῦ Γκιζίκη, ζήτησαν τήν παρέμβαση. Μέ τή βοήθεια τοῦ Τάσκα, ὁ Κανελλόπουλος καί ὁ Μαῦρος ἐπικοινώνησαν τηλεφωνικά μέ τόν Κίσινγκερ. Ὁ Κανελλόπουλος τοῦ εἶπε ὅτι, ἄν οἱ Τοῦρκοι προήλαυναν πρός τό ἀεροδρόμιο τῆς Λευκωσίας, ἦταν ἐπίφοβο νά ἔχουμε δυσάρεστα γεγονότα στήν περιοχή· μέ τό ἴδιο πνεῦμα μίλησε καί ὁ Μαῦρος. Ὁ Ἀμερικανός ὑπουργός Ἐξωτερικῶν τηλεφώνησε τότε στόν Ἐτζεβίτ, ἀπό τόν ὁποῖο ἔλαβε τή διαβεβαίωση ὅτι θά σταματήσει κάθε ἐπιθετική κίνηση (σ.σ. βεβαια αν εδωσε τετοια διαβεβαιωση ο Ετσεβίτ δεν την τήρησε). Ἀμέσως, ἐνημέρωσε σχετικά τόν Κανελλόπουλο καί τόν Μαῦρο.
Ὅσοι ἦταν παρόντες, παρέμειναν στήν αἴθουσα τῆς συνεδρίασης ὥς τήν ἄφιξη τοῦ Καραμανλῆ. Στίς 2 π.μ. μᾶς εἰδοποίησαν ἀπό τό ἀεροδρόμιο, ὅτι προσγειώθηκε τό προεδρικό ἀεροσκάφος καί ὅτι ἡ ὑποδοχή, πού τοῦ ἐπιφύλαξε ὁ λαός, ἦταν πρωτοφανής. Μία ὥρα ἀργότερα, ἔφτασε στό γραφεῖο τοῦ Γκιζίκη. Καθίσαμε ὅλοι γύρω ἀπό τό μεγάλο τραπέζι καί ἀρχίσαμε τή σύσκεψη. Μετά ἀπό σύντομη ἐνημέρωση, ὁ Καραμανλῆς ζήτησε χρόνο προκειμένου νά ἐνημερωθεῖ πληρέστερα καί νά ὁρκιστεῖ πρωθυπουργός, στίς 10 τό πρωί. Ἐπειδή ὅμως ἡ χώρα ἦταν χωρίς κυβέρνηση, καί ὁ Ἑλληνικός λαός περίμενε νά ἀκούσει ὅτι ὁ Καραμανλῆς ἀνέλαβε τίς τύχες τοῦ ἔθνους, ἀποδέχτηκε, μετά ἀπό ἐπίμονη προτροπή ὅλων τῶν παρισταμένων, νά ὁρκιστεῖ πρωθυπουργός. Ὁ ἀρχιεπίσκοπος Σεραφείμ εἶχε ἤδη κληθεῖ καί ἀνέμενε στή διπλανή αἴθουσα. Ἀμέσως ἔγινε ἡ ὁρκωμοσία καί ὁ Καραμανλῆς ἀνέλαβε πρωθυπουργός στίς 4 τό πρωί τῆς 24ης Ἰουλίου 1974. Ἡ πρώτη ὁρκωμοσία μελῶν τῆς νέας κυβέρνησης ἐθνικῆς ἑνότητας, ἔγινε τό μεσημέρι τῆς ἴδιας ἡμέρας.
Τό ἀρχικό κλιμάκιο ἀποτελοῦσαν οἱ, Γεώργιος Μαῦρος, ἀντιπρόεδρος τῆς κυβέρνησης καί ὑπουργός Ἐξωτερικῶν, Εὐάγγελος Ἀβέρωφ, ὑπουργός Ἐθνικῆς Ἀμύνης, στρατηγός Σόλων Γκίκας, ὑπουργός Δημοσίας Τάξεως καί Ξενοφῶν Ζολώτας, ὑπουργός Συντονισμοῦ. Χωρίς μεγάλη καθυστέρηση, ἀκολούθησε ἡ ὁρκωμοσία καί ἄλλων ὑπουργῶν, ὅπως τῶν, Ἀθ. Κανελλόπουλου, Δ. Παπασπύρου, Δ. Τσάτσου, Χρ. Στράτου, Κ. Λάσκαρη, Ι. Μπούτου, Ι. Βαρβιτσιώτη, Ἐμ. Κεφαλογιάννη κ.ἄ.
Ὁπωσδήποτε, ἦταν λυπηρό ὅτι ἀνακλήθηκε ἡ ἐντολή σχηματισμοῦ κυβέρνησης πού εἶχε δοθεῖ στόν Κανελλόπουλο, τοῦ ὁποίου, ὡς γνωστόν, ἡ κυβέρνηση εἶχε ἀνατραπεῖ τό 1967 ἀπό τούς πραξικοπηματίες καί, ἑπομένως, μετά τήν ἀποκατάσταση τῶν δημοκρατικῶν θεσμῶν, θά ἦταν εὔλογο νά ἀναλάβει αὐτός τήν πρωθυπουργία.
Οἱ ἴδιες ὅμως στρατιωτικές μονάδες πού τόν ἀπομάκρυναν τότε, ἦταν ἀκόμη ἐκεῖ, στίς ἴδιες θέσεις, ἕτοιμες νά ἀνατρέψουν καί τή νέα κυβέρνηση. Ἑπομένως, ἐκείνη τήν κρίσιμη στιγμή, ὅταν οἱ μονάδες αὐτές, ἀνέπαφες, ἀγκάλιαζαν ἀσφυκτικά τήν Ἀθήνα καί ὁλόκληρο τό Λεκανοπέδιο τῆς Ἀττικῆς, χρειαζόταν μία πολύ ἰσχυρή πολιτική φυσιογνωμία, ἱκανή νά ἀνταποκριθεῖ στίς ἔκτακτες περιστάσεις. Ἡ ἰσχυρή προσωπικότητα τοῦ Καραμανλῆ ἀνταποκρινόταν, τίς στιγμές ἐκεῖνες, στίς ἐπιταγές τῆς τότε πραγματικότητας.
Ἀκόμη καί πολύ ἀργότερα, μετά τή μεταπολίτευση, ὅταν πέρασε ὁ πρῶτος ἐνθουσιασμός, ὑπῆρξαν ὁρισμένοι, πού μοῦ εἶπαν ὅτι θά ἔπρεπε, ἀντί νά κληθεῖ ὁ Καραμανλῆς ἀπό τό Παρίσι, νά εἶχε γίνει πρωθυπουργός ὁ Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Παρά τή βαθιά ἐκτίμηση ἀλλά καί τά θερμά προσωπικά αἰσθήματα πού ἔτρεφα γιά τόν τελευταῖο, πίστευα ἐντούτοις καί ἐξακολουθῶ νά πιστεύω, ὅτι ἡ δυναμική καί στιβαρή προσωπικότητα τοῦ Καραμανλῆ ἦταν ἀπαραίτητη. Ἡ κατάσταση ἦταν ἀσταθής, εὔθραυστη καί ἐπικίνδυνη. Χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια, μέχρις ὅτου σταθεροποιηθεῖ καί ἑδραιωθεῖ ἡ μεταπολιτευτική κυβέρνηση. Ἡ παρουσία τοῦ Καραμανλῆ ὑπῆρξε καθοριστική γιά τήν εὐόδωσή της.»
Ἔτσι εἶδε τίς κρίσιμες ἐκεῖνες στιγμές, ὅπως λέει, ὁ Ἀραπάκης, τήν ἐπάνοδο τοῦ Καραμανλῆ. Τοῦ ἦλθε σάν ἰδέα! Χωρίς, ὅπως λέει, νά τόν «ὑποχρεώσει» κανένας Ἀμερικανικός παράγο-ντας…
Ἀπό ντοκουμέντα πού ἦλθαν στήν δημοσιότητα σχετικά πρόσφατα, εἶναι καταφανής ἡ προσπάθεια τοῦ Ε. Ἀβέρωφ νά συνταχθεῖ μέ τούς Ἀρχηγούς τῶν Ἐπιτελείων καί νά ἀποπρο-σανατολίσει μέ τίς συμβουλές του τόν Κ. Καραμανλῆ, ὥστε αὐτός νά μήν ἀντιδράσει στρατιωτικά, στήν ὑπόθεση τῆς Κύπρου.
Ὁ Κ. Καραμανλῆς, ὅμως, ἀποπροσανατολίστηκε ἀπό λάθος πληροφορίες ἤ τελικά, ἐκουσίως, ἤθελε νά μήν ἐμπλακεῖ στά συμβαίνοντα στήν Μεγαλόνησο;
Ὅμως, ὅσο καλόπιστος καί νά εἶμαι, δέν μπορῶ νά ἐξηγήσω τά ἑξῆς:
Γιατί ὁ Καραμανλῆς ἀποφάσισε τελικά, νά μήν βοηθήσει στρατιωτικά τήν Κύπρο; Ἀκόμα καί ὅταν οἱ Στρατηγοί τοῦ εἶπαν ὅτι χρειάζεται μία ὁλόκληρη ἑβδομάδα (προφανῶς γιά νά τόν ἀπογοητεύσουν καί νά τόν ἀποθαρρύνουν σέ αὐτό τό ἐγχείρημα), γιά νά ἑτοιμάσουν μία πλήρους σύνθεσης μεραρχία, μέ σκοπό νά σταλεῖ στήν Κύπρο πρός ἐνίσχυση τῶν μαχόμενων Ἑλληνικῶν Δυνάμεων, δέν τούς εἶπε «ἐντάξει, ἑτοιμάστε την». Ἦταν ἀκόμα 3η Αὐγούστου, καί ὁ «Ἀττίλας ΙΙ» ξεκίνησε στά μέσα Αὐγούστου! Ὑπῆρχε χρόνος! Καί ὁ ναυτικός ἀποκλεισμός τοῦ νησιοῦ, τόν ὁποῖο ἐπικαλοῦνται πολλοί, μποροῦσε νά παρακαμφθεῖ, ἄν πραγματικά ἤμασταν ἀποφασισμένοι γιά αὐτό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα κάποιων «Μότορσιπ» πού, χωρίς νά ἐνοχληθοῦν, ἔπλευσαν στήν Κύπρο καί ἀποβίβασαν στήν Λεμεσσό, καύσιμα καί πυρομαχικά. Ἀπό τήν ἄλλη, γίνεται κατανοητό ὅτι κανείς πλοίαρχος, κανενός στόλου, δέν ἀποφασίζει νά βάλει ἐναντίον πλοίου, πάνω στό ὁποῖο πιθανολογεῖται ὅτι ταξιδεύει ὁ «ἀρχηγός ἑνός κράτους», ἔστω καί ἀντιπάλου! Ἄλλωστε, τό ἴδιο χρονικό διάστημα καί οἱ Τοῦρκοι ἐνίσχυαν τίς δυνάμεις τους γιά νά ξεκινήσουν τόν Ἀττίλα ΙΙ…
Ø Γιατί ξεστόμισε τήν φράση: «ἡ Κύπρος κεῖται μακράν»! Αὐτό δέν ἔδωσε «τό σύνθημα», πού περίμεναν οἱ Τοῦρκοι στρατηγοί γιά νά ξεκινήσουν τόν «Ἀττίλα ΙΙ»; Δέν τούς «ἔκλεισε μέ νόημα τό μάτι», ἀποκαλύπτοντας, μέ τόν πλέον κατηγορηματικό τρόπο, ὅτι ἡ Ἑλλάδα δέν ἦταν διατεθειμένη νά ἐπέμβει καί νά ἐμπλακεῖ ἄμεσα στίς ἐχθροπραξίες στήν Κύπρο; Ἕνας πολιτικός μέ τήν δική του πεῖρα, ποιά περίμενε νά ἦταν ἡ ἀντίδραση τῶν Τούρκων, ἀκούγοντας αὐτήν τήν φράση;
Ø Γιατί κράτησε, μετά τήν Μεταπολίτευση, στίς θέσεις τους, τούς Παπανικολάου καί Ἀραπάκη, μέ δεδομένη τήν προδοτική συμπεριφορά τους καθ’ ὅλο τό διάστημα τῆς εἰσβολῆς; Ποιός ἦταν αὐτός πού τοῦ τό ἐπέβαλε; Θά μάθουμε ποτέ;
Ø Γιατί συνέχισε τίς διαπραγματεύσεις, ὅταν ἔφταναν καθημερινά οἱ πληροφορίες, ὅτι οἱ Τοῦρκοι συνεχίζουν νά προχωροῦν, παρά τήν συμφωνηθείσα κατάπαυση τοῦ πυρός; Ἀπό πληροφορίες πού ἦλθαν στό φῶς τῆς δημοσιότητας πολύ ἀργότερα, φαίνεται ὅτι οἱ Τοῦρκοι, στίς διαπραγματεύσεις ἁπλά "εἶχαν στηλώσει τά πόδια" καί ἀπαιτοῦσαν ἤ τό 34% τοῦ ἐδάφους ἤ διακοπή τῶν συνομιλιῶν, δίνοντας τελεσίγραφα στήν Ἑλληνοκυπριακή καί Ἑλλαδική πλευρά. Ὁ Καραμανλῆς γνώριζε τί παιζόταν στό "τραπέζι τῶν διαπραγματεύσεων" καί μέ τήν ἐμπειρία τῆς στάσης τῆς Ἀγγλίας καί τῆς Τουρκίας, στίς συνομιλίες καί συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, ἤξερε ὅτι δέν μποροῦσε νά περιμένει τίποτα ἀπό αὐτές. Εἶναι χαρακτηριστική ἡ στιχομυθία μεταξύ Κάλλαχαν, Μαύρου, Κληρίδη καί Γκιουνές, λίγο πρίν τόν Ἀττίλα ΙΙ, ὅπου ὁ Γκιουνές ἔδινε προθεσμία 24 ὡρῶν στούς Μαῦρο καί Κληρίδη, νά ἀποδεχθοῦν τήν δημιουργία δύο καντονιῶν στό νησί, ὑπό τήν μορφή συνομοσπονδίας, ὅπου τό Τουρκοκυπριακό καντόνι, θά ἀποτελοῦσε τό 34% τῆς συνολικῆς ἔκτασης τοῦ νησιοῦ. Ὅταν ὁ Μαῦρος καί ὁ Κληρίδης, συνεπικουρούμενοι ἀπό τόν Κάλλαχαν, συμφώνησαν νά διακόψουν τήν συζήτηση, ἐκείνη τήν στιγμή, διότι ἦταν 02.00 μετά τά μεσάνυχτα, καί νά τήν συνεχίσουν τήν ἑπόμενη μέρα τό μεσημέρι, ὁ Γκιουνές δέν ἀπάντησε, ἀλλά ἁπλά βγῆκε ἀπό τήν αἴθουσα καί τηλεφώνησε στήν Ἄγκυρα, ὅπου μέ τήν κωδικοποιημένη φράση "Ἡ Ἀϊσέ μπορεῖ νά ἀρχίσει τίς διακοπές της", ἔδινε τό σύνθημα γιά τήν ἔναρξη τοῦ Ἀττίλα ΙΙ. Δέν εἶχαν περάσει οὔτε 10 λεπτά, ἀπό τήν στιγμή πού ἔδινε προθεσμία 24 ὡρῶν σέ Ἕλληνες καί Ἑλληνοκύπριους νά ἀπαντήσουν ἐπί τῶν ἀπαιτήσεων του, καί ταυτόχρονα, αὐτός ὁ ἴδιος, ἔδινε τό ΟΚ γιά τήν ἔναρξη τῆς νέας καί πλέον ἐπιτυχοῦς πολεμικῆς ἐπιχείρησης τῶν Τούρκων στό νησί, πού εἶχε τό ὄνομα "Zafer (Νίκη)" καί ἔμεινε γνωστή μέ τήν κωδική ὀνομασία "Ἀττίλας ΙΙ". Ἔτσι ἔβλεπαν οἱ Τοῦρκοι ἀξιωματοῦχοι, τίς διαπραγματεύσεις πού ἡ Ἑλληνική Κυβέρνηση εὐελπιστοῦσε, ὅτι θά ἔδιναν λύση στό πρόβλημα καί τήν κρίση πού εἶχε δημιουργηθεῖ!
Ø Γιατί δέν ἔπαιξε τό «γερό χαρτί» τῆς ἀπειλῆς τοῦ Ἑλληνο-Τουρκικοῦ Πολέμου, καθ’ ἥν στιγμή, ἦταν ξεκάθαρο ὅτι οἱ Ἀμερικάνοι δέν ἤθελαν οὔτε νά τό σκέφτονται; Οἱ Τοῦρκοι ἐκβίαζαν καθημερινά καί οἱ δικοί μας διπλωμάτες ἐμφάνιζαν τήν εἰκόνα «κάποιου πού εἶναι κολλημένος στόν τοῖχο», παρότι ὁ Ο.Η.Ε. ἐξέδιδε, καθημερινά, καταδικαστικές γιά τήν εἰσβολή ἀποφάσεις.
Ø Γιατί δέν τήρησε τόν λόγο του, ὅταν αὐτός καί ὁ Μαῦρος, εἶπαν στούς Τούρκους: « Ἄν ἡ Ἑλλάς κληθεῖ νά διαλέξει, ἤ νά πολεμήσει ἤ νά ταπεινωθεῖ, τότε θά προτιμήσει νά πολεμήσει»; Γιατί ἄφησε τήν Ἑλλάδα νά ταπεινωθεῖ, μέ τόν πιό εἰδεχθῆ τρόπο;
Ø Γιατί είπε στον Κληρίδη "κε Πρόεδρε είστε μόνοι σας" και σε αντίδραση του Κληρίδη του απάντησε "Δεν θα σύρω την Ελλάδα σε πόλεμο με την Τουρκία, για την Κύπρο";;;; (!!!)
Ø Γιατί, ἀπό τά ἀποχαρακτηρισμένα πλέον ἔγγραφα τοῦ State Department, πού ἦλθαν στό φῶς τῆς δημοσιότητας, φαίνεται ὅτι στίς συζητήσεις του, ὁ Κ. Καραμανλῆς μέ τόν Η. Kissinger, ἀποδεχόταν τόσο εὔκολα τῆς νουθεσίες τοῦ δεύτερου, γιά μή ἀντίδραση μέ στρατιωτικά μέσα, ἀπέναντι στήν Τουρκία;
Ø Καί τέλος. ἄν δέν ὑπάρχουν ἐνδείξεις εὐθυνῶν οἱ ὁποῖες νά φτάνουν καί νά ὑπερβαίνουν τά ὅρια τῆς ἐσχάτης προδοσίας καί σέ πολιτικούς, τότε, γιατί αὐτοί δέν ΤΟΛΜΗΣΑΝ ΠΟΤΕ στήν ΟΥΣΙΑ, ΝΑ ΑΝΟΙΞΟΥΝ ΤΟΝ ΦΑΚΕΛΛΟ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ, καί μέχρι σήμερα μέ ἀνυπόστατες καί παιδαριώδεις δικαιολογίες, τόν κρατοῦν καταχωνιασμένο στά ὑπόγεια τῆς Βουλῆς τῶν Ἑλλήνων;
Ὅσο καλόπιστος καί νά εἶμαι, δέν μπορῶ νά θεωρήσω ὅλα αὐτά σάν συμπτώσεις!
Ὁ Εὐάγγελος Ἀβέρωφ, μετά ἀπό 14 χρόνια, ἀπό τό βῆμα τῆς Ἑλληνικῆς Βουλῆς, «θά δικαιολογήσει» τήν μή ἀποστολή βοήθειας, ἀπό Ἑλλαδικῆς πλευρᾶς πρός τήν Κύπρο, ὅπως αὐτή ἐκφράστηκε μέ τήν χαρακτηριστική ἀδράνεια «τοῦ ἀφεντικοῦ του καί τότε πρωθυπουργοῦ» Κ. Καραμανλῆ, ὡς ἑξῆς:
Εὐάγγελος Ἀβέρωφ: "Μᾶς κατηγόρησαν τότε, γιατί δέν ἐστείλαμε στήν Κύπρο τά "Φάντομς". "Φάντομ" εἴχαμε παραλάβει 18 ἐν συνόλω. Μέ διαταγή τοῦ Καραμανλῆ ἐστάθμευαν στήν Κρήτη, διά νά εἶναι ἕτοιμα νά πᾶνε στήν Κύπρο. Τό ἕνα ἐχάλασε κατά τήν προσγείωση, διότι δέν εἶχαν ἐκπαιδευτεῖ ἀκόμη οἱ ἀεροπόροι τους, στό νέο αὐτό ὅπλο. Καί τόσο πολύ δέν εἶχαν ἐκπαιδευθεῖ, ὥστε, κατά τήν συντηρητική προσγείωση, τό ἕνα ἀχρηστεύθη.
Ἀλλά καί πέραν αὐτοῦ: Ἐάν ἐπήγαιναν, διά νά ἔχουν καύσιμα καί νά μποροῦν νά γυρίσουν, θά ἔπρεπε νά μείνουν ὑπεράνω τῆς Κύπρου, μόνο πέντε ἕως ὀκτώ λεπτά. Ποιός τρελός θά ἔστελνε αὐτά τά ἀεροπλάνα, τά τόσο χρήσιμα γιά τό μέλλον, νά κινδυνεύσουν νά ριχθοῦν ἀπό τούς Τούρκους; Διότι οἱ Τοῦρκοι, στά νότια παράλια εἶχαν τρία ραντάρ καί διάφορα ἀεροδρόμια, ἀπό τά ὁποῖα μποροῦσαν νά σηκώσουν πενῆντα δικά τους ἀεροπλάνα καί νά τά ρίξουν. Ἡ Χούντα ἔστειλε ἀεροπλάνα, καί ἀπό κακή συνεννόηση, τό ἕνα κατερρίφθη ἀπό τήν Ἐθνοφρουρά καί σκοτώθηκαν τόσα παιδιά.
Ἐλέχθη διά τά ὑποβρύχια, γιά τόν στόλο ὁ ὁποῖος ἔπρεπε νά πάει στήν Κύπρο. Ὁ ὑπερπατριωτισμός μᾶς κάνει νά διαστρέφουμε τά πράγματα. Λησμονεῖτε, ὅτι οἱ Τοῦρκοι εἴχανε ἐκλάβει τρία ἀντιτορπιλλικά τους γιά δικά μας, καί μέ τρία ἀεροπλάνα ἐβούλιαξαν τό ἕνα καί ἔβλαψαν πολύ σοβαρά τό ἄλλο;
Θέλατε, μέ τέτοιαν ἔλλειψη ἀεροπορικῆς καλύψεως δικῆς μας, μέ πλήρη καί συνεχή κάλυψη δική τους, νά στείλουμε τόν Στόλο μας στήν Κύπρο, νά μήν μποροῦμε νά ὑπερασπιστοῦμε, ἔπειτα τά ἄλλα νησιά;
Ὁμιλήσατε γιά τά ὑποβρύχια. Σᾶς πληροφορῶ, ὅτι οἱ Τοῦρκοι, ἐκείνη τήν ἐποχή, εἶχαν, μπροστά στήν Κύπρο, τρία ὑποβρύχια ἐν ἀκινησία, τά ὁποῖα, μέ τά μηχανήματα Sonar, συνελάμβαναν πᾶν ὑποβρύχιο πού θά συναντοῦσαν. Καί θά στέλναμε τά καινούργια μας ὑποβρύχια, τά ὁποῖα ἴσως θά ἐκαλοῦντο νά ὑπερασπιστοῦν τά νησιά μας, νά πέσουν ὡς πρόβατα ἐπί σφαγή;»!
Αὐτά εἶχε πεῖ τήν ἄνοιξη τοῦ 1988, μέσα στήν Ἑλληνική Βουλή ὁ ὑπουργός Ἐθνικῆς Ἀμύνης, ἐπί "Ἀττίλα ΙΙ", Εὐάγγελος ἈβέρωφΤοσίτσας, γιά νά δικαιολογήσει τήν μειοδοτική φράση τοῦ πάτρωνά του " Ἐθνάρχη" Καραμανλῆ: "Ἡ Κύπρος κεῖται μακράν". Ἄν, ὄντως ἔτσι ἔχουν τά πράγματα, ἄν ὁ Ἑλληνικός Στρατός ἦταν καί εἶναι ἀνίκανος νά ὑπερασπιστεῖ τήν Κύπρο καί νά ἀντεπεξέλθει σέ μία πολεμική σύγκρουση μέ τούς Τούρκους, ἄς μᾶς τό ποῦν νά τό ξέρουμε. Γιά νά πάψουμε νά πληρώνουμε τόσα δισεκατομμύρια, προκειμένου νά συντηροῦμε Στρατό, Ναυτικό καί Ἀεροπορία. Τά χρήματα πού θά ἐξοικονομήσουμε, ἄς τά δώσουμε γιά τήν ἀνακούφιση τῶν πεινώντων καί διψώντων ξένων Μεταναστῶν καί ἄς κηρύξουμε τήν Ἑλλάδα, χώρα Εἰρήνης καί Συναδέλφωσης τῶν Λαῶν. Μέ λίγα λόγια: "Τί τά θέλουμε τά ὅπλα. Τά κανόνια, τά σπαθιά; Ἄς τά κάνουμε ἐργαλεῖα, νά δουλεύει ἡ ἐργατιά", ὅπως ἔλεγε καί τό περίφημο τραγουδάκι τῶν κομμουνιστῶν, τήν δεκαετία τοῦ 1940.
Ἡ παραπάνω ὁμιλία τοῦ Ε. Ἀβέρωφ-Τοσίτσα στήν Ἑλληνική Βουλή, τήν ἄνοιξη τοῦ 1988, ἀποτελεῖ μία φαιδρή δικαιολογία, γιά τήν ἀποτίναξη τῶν εὐθυνῶν του, ἀπό τούς ὤμους του καί ἀπό τούς ὤμους …τοῦ «Ἐθνάρχη»!!!
Δέν μπορῶ νά πιστέψω ὅτι, ἔμπειροι πολιτικοί πού κυβέρνησαν ἤ ἔπαιξαν σημαντικότατο πολιτικό ρόλο στήν Ἑλληνική Πολιτική σκηνή ἐπί δεκαετίες, δέν ἀντιλαμβάνονταν ποῦ ὁδηγοῦσαν τήν Ἑλλάδα καί τήν Κύπρο, οἱ ἀποφάσεις τους καί συνάμα οἱ πράξεις τους!
Καί ὅταν τελικά ἀντελήφθησαν τί συνέβη, δέν ἔκαναν ΤΙΠΟΤΑ γιά νά ἀποτρέψουν, οὔτε τήν ἀπώλεια Ἐθνικοῦ Ἐδάφους, οὔτε τήν Ἐθνική Ταπείνωση!
Ἀρκέστηκαν στήν ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ τῆς λεγόμενης «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ» στά ἀποκαΐδια τοῦ Στρατοπέδου τῆς ΕΛΔΥΚ…
Ἀνέχθηκαν, σάν νά ἀποδέχθηκαν ἀνεπιφύλακτα, τήν αἰσχρή γιά αὐτούς μομφή, ὅτι ἡ Κυπριακή Τραγωδία ὑπῆρξε τό ἐφαλτήριο, γιά τήν ἐπαναφορά τῆς Δημοκρατίας στήν Ἑλλάδα!
Αὐτό, τί διαφορά ἔχει ἀπό τίς πράξεις τοῦ Δημητρίου Γούναρη καί τῶν Ὑπουργῶν του, πενῆντα χρόνια περίπου πρίν τό 1974, πράξεις πού τούς στοίχισαν τήν ἀξιοπρέπεια καί τήν ζωή τους;
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ
ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου