ΣΤΙΣ 13 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1940 : ΣΥΓΚΡΟΤΕΙΤΑΙ ΤΟ "ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΙΩΝ" ΜΕ ΠΡΩΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΗ ΤΟΝ ΛΟΧΑΓΟ ΜΑΡΚΟ ΚΛΑΔΑΚΗ (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ)

Γράφει ο Καλημερίδης Κων/νος - Ταξίαρχος
 
Την 21 Φεβρουαρίου 1941 ξεκινά από την Αθήνα για το μέτωπο το Σύνταγμα Δωδεκανησίων με 1586 εθελοντές Δωδεκανησίους έτοιμους να αντιμετωπίσουν την Ιταλο-Γερμανική εισβολή και να θυσιαστούν για την Ελλάδα! Σήμερα το παράδειγμα των Εθελοντών Δωδεκανησίων μας γεμίζει εθνική υπερηφάνεια, μας δυναμώνει και μας δίνει αισιοδοξία!

"Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των

ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.

Ποτέ από το χρέος μη κινούντες"

Οι παραπάνω στοίχοι του Καβάφη ταιριάζουν απόλυτα στην πράξη των εθελοντών Δωδεκανησίων που αν και προερχόταν από τα Ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα και επίσημα είχαν την Ιταλική υπηκοότητα, χωρίς να έχουν κάποια νομική υποχρέωση απέναντι στην μητέρα Ελλάδα, κατατάχθηκαν στον Ελληνικό Στρατό για να πολεμήσουν από ελεύθερη και συνειδητή επιλογή.

Οι Ιταλοί κατέλαβαν τα Δωδεκάνησα από τους Τούρκους το 1912 και εκμεταλλευόμενοι την αρνητική για τους Έλληνες εξέλιξη της Μικρασιατικής εκστρατείας, προσήρτησαν τα Δωδεκάνησα στην Ιταλική επικράτεια το 1923. Έτσι με την κήρυξη του Ελληνο-Ιταλικού πολέμου την 28η Οκτωβρίου του 1940 τα Δωδεκάνησα ήταν Ιταλικό έδαφος. Η επίθεση της Ιταλίας στην Ελλάδα και η κήρυξη του πολέμου θεωρήθηκε από τους κατοικούντες στην Αθήνα Δωδεκανήσιους ως κατάλληλη ευκαιρία για την απελευθέρωση των νησιών μας. 

Ο ενθουσιασμός των κατοίκων της Αθήνας ενισχύεται από την έκρηξη πατριωτισμού των Δωδεκανησίων κατοίκων της και οι Ελληνικές σημαίες που κυματίζουν ενισχύονται με Δωδεκανησιακά λάβαρα που περιφέρονται επί ημέρες στους δρόμους της Αθήνας, με τους Δωδεκανήσιους να ζητούν να πολεμήσουν για την Ελλάδα. 

Επικεφαλής η Δωδεκανησιακή νεολαία Αθηνών που δυναμικά ζητά να καταταγεί στον Στρατό. Η αποδοχή του αιτήματος αρχικά απορρίπτεται. Κατόπιν ορίσθηκε η Κεντρική Δωδεκανησιακή Επιτροπή υπό τον Ιωάννη Καζούλη και μετά από επιμονή, ο Ιωάννης Μεταξάς κάνει δεκτή την κατάταξη των Ιταλικής υπηκοότητας Δωδεκανησίων και την συγκρότηση "Συντάγματος Δωδεκανησίων" ως τακτικής Μονάδας του Ελληνικού Στρατού παρά τα προβλήματα εξοπλισμού και διοικητικής μέριμνας που υπήρχαν.

Έτσι στις 13 Νοεμβρίου 1940 με την Α.Π. 10234 διαταγή του Γενικού Στρατηγείου, συγκροτείται ως τακτική πολεμική μονάδα του Εθνικού Στρατού, το "Σύνταγμα Εθελοντών Δωδεκανησίων".

Την εκπαίδευση και την προετοιμασία των εθελοντών Δωδεκανησίων καλείται να αναλάβει ο έφεδρος Λοχαγός και μετέπειτα Ταγματάρχης Μάρκος Κλαδάκης από την Σύμη. 

Η κατάταξη διήρκεσε από τις 20 Νοεμβρίου μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου και παρουσιάστηκαν συνολικά 1.924 εθελοντές κάθε ηλικίας, επαγγέλματος και μορφωτικού επιπέδου, εκ των οποίων κρίθηκαν ικανοί οι 1.665 ενώ αργότερα ο αριθμός αυτός μειώθηκε στους 1586 άνδρες. Ο αριθμός αυτός δεν αρκούσε για την πολεμική συγκρότηση ενός Συντάγματος, έτσι η υπόλοιπη δύναμη συμπληρώθηκε από άλλους στρατιώτες που κυρίως κατάγονταν από τα άλλα νησιά του Αιγαίου και από εφέδρους του πολεμικού Ναυτικού. Η σύνθεση του Συντάγματος Δωδεκανησίων ανά νησί προέλευσης των εθελοντών καταγράφεται από τον Μάρκο Κλαδάκη ως εξής: 

Αστυπάλαια 12

Κάλυμνος 433 

Κάρπαθος 309 

Κάσος 25 

Καστελλόριζο 48 

Κως 109 

Λειψοί 3 

Λέρος 98 

Νίσυρος 67 

Πάτμος 20 

Ρόδος 126 

Σύμη 262 

Τήλος 8 

Χάλκη 9 

κάτοικοι εξωτερικού 57. 

Επιπλέον αυτών στο Σύνταγμα εντάχθηκαν και ορισμένοι Δωδεκανήσιοι, που είχαν την Ελληνική υπηκοότητα και ήδη υπηρετούσαν στον τακτικό Ελληνικό Στρατό.

Η συγκρότηση «Συντάγματος Δωδεκανησίων» δημιούργησε στους καταταγέντες εθελοντές την πεποίθηση ότι αποστολή τους θα ήταν η απελευθέρωση των Δωδεκανήσων, όμως τους έγινε σαφές ότι δεν υπήρχε σχεδιασμός για επιχειρήσεις στα Δωδεκάνησα. 

Με την επιμονή του Κλαδάκη και την αμέριστη βοήθεια όλων των εμπλεκομένων Αξιωματικών ξεπεράστηκαν σε ικανοποιητικό βαθμό οι ελλείψεις σε οπλισμό, ιματισμό, εκπαιδευτές και στελέχη. Όλος ο οπλισμός και τα υλικά των ανδρών διατέθηκαν από τον Ελληνικό Στρατό, η δε υποσχεθείσα βοήθεια σε ατομικό και ομαδικό οπλισμό από τους Άγγλους δεν ήρθε ποτέ! Αντίθετα οι Άγγλοι ζήτησαν την απομάκρυνση του Συντάγματος από την Αθήνα, διότι η παρουσία του εκεί και η φημολογούμενη αποστολή του στα Δωδεκάνησα, ανησυχούσαν και δυσαρεστούσαν την Τουρκία, πράγμα που έβλαπτε τα συμμαχικά συμφέροντα. 

Εκείνη την περίοδο κυκλοφορούσαν πληροφορίες ότι η Αγγλία, προκειμένου να πείσει την φιλογερμανικά ουδέτερη Τουρκία να μπει στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων, παζάρευε να της παραχωρήσει όχι μόνο τα ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα, αλλά και νησιά εντός της Ελληνικής επικράτειας, όπως η Σάμος, η Χίος και η Λέσβος.

Η αρχική εγκατάσταση και συγκρότηση του Συντάγματος έγινε στο Στρατόπεδο στο Γουδί. Η πρώτη ημέρα της κατάταξης ήταν για τους Δωδεκανησίους ημέρα γιορτής και ο χώρος έξω από το Στρατόπεδο θύμιζε πανηγύρι!

Η Ημερησία Διαταγή που εξέδωσε ο Κλαδάκης την πρώτη ημέρα της κατάταξης είναι μνημείο πατριωτισμού και προξενεί ρίγη συγκίνησης σε όποιον την διαβάζει ακόμη και τώρα. 

«Εθελονταί της τυραννούμενης Δωδεκανήσου, 

Προσέρχεσθε σήμερον εις τας τάξεις του Εθνικού Στρατού, εθελουσίως κατατασσόμενοι, ίνα προσφέρητε το αίμα σας εις τον βωμόν της φιλτάτης πατρίδος. Περιβαλλόμενοι το τιμημένον ένδυμα του Έλληνος Στρατιώτου, εισέρχεσθε εις την μεγάλην οικογένειαν του Εθνικού μας Στρατού. Εις την νέαν οικογένειάν σας αυτήν θα εύρητε όλην την στοργήν, όλην την αγάπην, όλον το ενδιαφέρον.

............................

Εθελονταί Δωδεκανήσιοι,

Αφ' ής στιγμής ο απεχθής τύραννος της ιδιαιτέρας ημών Πατρίδος, δολοφονικώς έπληξε και την μητέρα Ελλάδα, η οικουμένη ολόκληρος στρέφει μετά συμπαθείας και θαυμασμού τα βλέμματά της προς αυτήν και από τα στόματα του κόσμου ολοκλήρου μία ευχή εκπέμπεται: «Να ελευθερωθούν τα Δωδεκάνησα!» 

Και καταλήγει...

Δωδεκανήσιοι Στρατιώται,…

Αποδείξατε εις τον κόσμον ολόκληρον, ότι η Δωδεκανησιακή ψυχή δεν κατεβλήθη από την επί αιώνας δουλείαν, αλλά ζη! Ζη και πάλλεται από τα αυτά εκείνα αισθήματα, από τα οποία επάλλετο η ψυχή των Ελλήνων ηρώων των περιαγαγόντων νικηφόρως τας σημαίας μας εις τα αιματοβαφή πεδία της Ηπείρου, της Μακεδονίας, της Θράκης και της Μικρασίας». 

Στον Κλαδάκη ανακοινώνεται ότι έχει διορία μόνο έξι εβδομάδων για να τους εκπαιδεύσει. Η προετοιμασία είναι εξαντλητική και διαρκεί μέχρι την νύχτα. Τις Κυριακές, εκπρόσωποι των Δωδεκανησιακών συλλόγων επισκέπτονται τους εθελοντές για να προσφέρουν γλυκίσματα, τσιγάρα και πλεκτά. Την 19η Ιανουαρίου σε επίσημη τελετή, γίνεται η ορκωμοσία των εθελοντών και η παράδοση της Πολεμικής Σημαίας του Συντάγματος, που κατασκευάσθηκε από Δωδεκανήσιες κοπέλες. Στα μέσα Ιανουαρίου το Σύνταγμα μετασταθμεύει σε νέες εγκαταστάσεις στο Χαϊδάρι ενώ την 31η Ιανουαρίου 1941, ολόκληρο το Σύνταγμα Δωδεκανησίων επελέγει ως τιμητική συνοδεία στην κηδεία του Ιωάννη Μεταξά!

Στις 18 Φεβρουαρίου του 1941 φτάνει η πολυπόθητη κλήση για το Μέτωπο. Την 21η μέχρι και 23η Φεβρουαρίου το Σύνταγμα αναχωρεί σιδηροδρομικώς. Το Σύνταγμα υπάγεται στην 20ή Μεραρχία και Διοικητής ορίζεται ο Αντισυνταγματάρχης Ιωάννης Νικολάου. Συγκροτείται σε τρία τάγματα. 

Ο Μάρκος Κλαδάκης αναλαμβάνει Διοικητής του πρώτου τάγματος ενώ στο 2ο και στο 3ο αναλαμβάνουν οι Παναγιώτης Γεωργαντόπουλος και Κωνσταντίνος Δανδάκης, όλοι με πολεμική εμπειρία. Η κατεύθυνση μετακίνησης δεν είναι τα Δωδεκάνησα, όπως πιστεύουν όλοι, αλλά το αλβανικό Μέτωπο! Οι άντρες που ονειρεύονταν να γυρίσουν ελευθερωτές στα νησιά τους απογοητεύονται. Για να διατηρήσει ακμαίο το ηθικό τους ο Κλαδάκης, δίνει διαταγή στους Διοικητές να καλλιεργήσουν την ιδέα ότι η απελευθέρωση της Δωδεκανήσου εξαρτάται από την επιτυχή έκβαση του αγώνα στην Αλβανία. 

Πριν φύγουν για το Μέτωπο, συγκεντρώνει τους άντρες και τους λέει: "Μόλις νικήσουμε στην Αλβανία, θα κατευθυνθούμε στα νησιά μας. Τότε η σημαία του δικού μας Συντάγματος, υπερήφανη και τιμημένη, θα κυματίζει στο φρούριο της Ρόδου!".

ΕΦΕΔΡΟΣ ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΜΑΡΚΟΣ ΚΛΑΔΑΚΗΣ: ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΡΟΣ ΜΙΜΗΣΗ...

Το τρένο σταματά στον σταθμό της Βεύης, 20 χιλιόμετρα από την Φλώρινα. Οι εθελοντές στρατοπεδεύουν για ένα μήνα εκεί, ανοίγοντας χαρακώματα. Η 20η Μεραρχία θα υπαχθεί στο Τμήμα Στρατιάς Κεντρικής Μακεδονίας που αργότερα θα συνεργαστεί με το Βρετανικό εκστρατευτικό Σώμα που αποβιβάσθηκε στην Ελλάδα αποτελώντας το Συγκρότημα W. 

Πρώτη αποστολή του Συντάγματος ήταν η κατασκευή οχυρωματικών έργων σε ένα μέτωπο 20 χιλιομέτρων από το όρος Καϊμακτσαλάν στα Ελληνογιουγκοσλαβικά σύνορα μέχρι την λίμνη Βεγορίτιδα. Το Σύνταγμα βρισκόταν στην πιο προωθημένη θέση του Μετώπου, καλύπτοντας την στενωπό Βεύη-Κέλλη και τους Βρετανούς. Με την έναρξη, όμως, της γερμανικής επίθεσης στις 6 Απριλίου 1941, οι εθελοντές διατάσσονται να εγκαταλείψουν τα οχυρά, όπου με τόσο κόπο είχαν οργανώσει την άμυνα τους και να μετακινηθούν σε μια δύσβατη, ορεινή περιοχή, εντελώς ακάλυπτη. Όλο αυτό το διάστημα οι εθελοντές αναμένουν με αγωνία να πολεμήσουν...

Ακολούθησαν ατυχή γεγονότα κυριότερα των οποίων ήταν η κατάρρευση του Γιουγκοσλαβικού μετώπου και ιδίως οι κακές εκτιμήσεις του Άγγλου Στρατηγού Ουίλσον που ήταν ο Διοικητής του Συγκροτήματος W. Η υπεροψία του Άγγλου Στρατηγού και η αδιαφορία του για τις εκτιμήσεις και τις προτάσεις των Ελλήνων Διοικητών που γνώριζαν άριστα το έδαφος, οδήγησε τελικά στην οπισθοχώρηση! Οι διαταγές του Ουίλσον δεν είχαν καμία σχέση με την διατήρηση του Ελληνικού εδάφους, αλλά με την σωτηρία και την ασφαλή αποχώρηση των Βρετανικών δυνάμεων θυσιάζοντας Έλληνες στρατιώτες! Παρά την δυσμενή εξέλιξη του αγώνα οι Δωδεκανήσιοι με υψηλό ηθικό υπόκεινται στα πυρά του γερμανικού πυροβολικού!

Όρθιος ο Μάρκος Κλαδάκης παρακολουθεί τις εχθρικές κινήσεις. Η στάση του προκαλεί ενθουσιασμό στους άνδρες του που ζητωκραύγαζαν και έψαλαν τον Δωδεκανησιακό ύμνο. Τελικά το Σύνταγμα απαγκιστρώθηκε με επιτυχία και κατευθύνθηκε προς Πέτρα και Αμύνταιο. Οι Άγγλοι όχι μόνο δεν υποστηρίζουν το Σύνταγμα αλλά αδιαφορώντας για την ζωή των Ελλήνων εμποδίζουν την κίνησή του με ανατινάξεις γεφυρών και με έκδοση διαταγών, που δεν έχουν καμία σχέση με την διατήρηση του Ελλαδικού χώρου. 

Την 12η Απριλίου το Σύνταγμα έχει σχεδόν διαλυθεί, πλην του 1ου Τάγματος που με διαταγή την 22α Απριλίου παραδίδει τον οπλισμό του και την 26η Απριλίου, με διαταγή, διαλύεται!

Οι Δωδεκανήσιοι σε ομάδες παίρνουν τον δρόμο της επιστροφής, ενώ ο Μάρκος Κλαδάκης συντετριμμένος για το άδοξο τέλος, φεύγει μετά και την αποχώρηση και του τελευταίου στρατιώτου, δίνοντας παράδειγμα Άξιου Διοικητή και Ηγήτορα.

ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ
ΠΕΡΙ ΠΑΤΡΙΣ

rodiaki.gr

agiameteora.net