ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «ANIMALS» ΙΟΥΛΙΟΣ 1943 - Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΕΔΕΣ

Συγχαρητήριο τηλεγράφημα του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής στον Ζέρβα για την δράση του ΕΔΕΣ τον Ιούλιο 1943.

Του Ιωάννη Αθανασόπουλου

Ιστορικού, Πτυχιούχου της Φιλοσοφικής σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων,τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας, κατεύθυνση Ιστορίας.

 

Η επιχείρηση Animals -ελληνιστί «Ζώα»- αποτέλεσε το σχέδιο αποπροσανατολισμού των δυνάμεων του Άξονα ώστε να πεισθούν πως επίκειται απόβαση συμμαχικών δυνάμεων στην Ελλάδα.

Στόχος ωστόσο των συμμάχων ήταν η Σικελία και εκεί πραγματοποιήθηκε η απόβαση στις 10 Ιουλίου 1943. Στην Ελλάδα οι αντιστασιακές οργανώσεις έπρεπε να φέρουν εις πέρας διάφορα σαμποτάζ και καταστροφή τηλεγραφικών και τηλεφωνικών γραμμών.

Στις 29 Μαΐου έφτασε σήμα από το Κάιρο προς τον αρχηγό της Συμμαχικής Αποστολής στην Ελλάδα, Έντυ Μάγιερς, που του ανέφερε πως την δεύτερη βδομάδα του Ιουλίου θα πραγματοποιούνταν η απόβαση στη Σικελία. Μόνο ο Μάγιερς και ο Γουντχάουζ γνώριζαν που θα γινόταν η απόβαση.

Η Αποστολή μαζί με τους αντάρτες έπρεπε να ξεκινήσει εκτεταμένα σαμποτάζ από την τελευταία εβδομάδα του Ιουνίου ώστε να αποπροσανατολίσει τον εχθρό. Ο ΕΔΕΣ συνείσφερε άμεσα και αποφασιστικά στις επιχειρήσεις.

Ο ΕΛΑΣ την ίδια περίοδο είχε στραφεί προς τον αφοπλισμό και την διάλυση άλλων αντιστασιακών οργανώσεων που θεωρούσε εμπόδιο στους μεταπελευθερωτικούς σκοπούς του. Κατά τον Μάγιερς συνείσφερε αξιόπιστα μόνο στην περίπτωση του Σαρανταπόρου. Αν αναλογιστεί κανείς και την ιταμή άρνηση του Στέφανου Σαράφη για την ανατίναξη της γέφυρας του Ασωπού (21 Ιουνίου 1943) από τον ΕΛΑΣ μπορεί να αντιληφθεί πως προτεραιότητα του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ δεν ήταν η συμμετοχή στην επιχείρηση.

Ο οπλαρχηγός του ΕΔΕΣ Γεώργιος Αγόρος (αριστερά) με τον υπεύθυνο Βρετανό σύνδεσμο στην Ήπειρο, Τομ Μπαρνς. 

Ιδιαίτερα στον τομέα Ηπείρου και Αιτωλοακαρνανίας, ο ΕΛΑΣ δεν πρόσφερε τα αναμενόμενα. Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει από τις αναφορές και εκθέσεις των μελών της ΒΣΑ (έκθεση Τομ Μπαρνς για σαμποτάζ στην Ήπειρο, αναφορές Θέμη Μαρίνου για συμμετοχή ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ στην Αιτωλοακαρνανία – Ευρυτανία στο Εφιάλτης της Εθνικής Αντίστασης, τόμος Β’). Είναι γεγονός πως μετά την λήξη της επιχείρησης οι Βρετανοί σύνδεσμοι στην συνάντηση τους για τον απολογισμό της επιχείρησης τόνισαν την πενιχρή συμμετοχή του ΕΛΑΣ.

Αντιθέτως ο ΕΔΕΣ είχε προσφέρει καίριες υπηρεσίες στον κοινό αγώνα. Στην επιχείρηση έλαβαν μέρος 5.000 αντάρτες των ΕΟΕΑ και σε συνεργασία με τους Βρετανούς σαμποτέρ εξετέλεσαν αποτελεσματικά όλες σχεδόν τις επιχειρήσεις. Αποκόπηκαν οι συγκοινωνίες από το Αγρίνιο μέχρι τα Ιωάννινα και από τα Ιωάννινα μέχρι το Μέτσοβο και την Ηγουμενίτσα, δυσκολεύοντας την επικοινωνία των κατακτητών ενώ ανατινάχθηκαν οι γέφυρες Στρεβίνας, Καλογήρου, Παντάνασσας, Αννίνου και στην οδό Ιωαννίνων – Μετσόβου η γέφυρα της Μπαλτούμας.

Στόχος των ΕΟΕΑ ήταν και η ανατίναξη της γέφυρας του Αχελώου, ωστόσο αν και η επιχείρηση που ξεκίνησε στις 4-5 Ιουλίου 1943 προξένησε απώλειες στους Ιταλούς, το τελικό αποτέλεσμα δεν επετεύχθη καθώς οι Ιταλοί πέντε λεπτά πριν ξεκινήσει η επίθεση των ανταρτών είχαν ξεκινήσει να βάλουν κατά αυτών. Η επιχείρηση είχε προδοθεί. Σύμφωνα με τον Θέμη Μαρίνο η επιχείρηση κρίνεται επιτυχημένη παρά το ότι δεν ανατινάχθηκε η γέφυρα γιατί οι ΕΟΕΑ νίκησαν σε μάχη εκ του συστάδην δυνάμεις του ιταλικού στρατού ενώ παράλληλα διακόπηκε η κίνηση στην όδο Αγρινίου – Αμφιλοχίας, μη επιτρέποντας στους Ιταλούς περαιτέρω ενισχύσεις.

Το ανακοινωθέν των ΕΟΕΑ ανέφερε:

Ελευθέρα Ορεινή Ελλάς

Εθνικαί Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών

Γεν. Αρχηγείον (Γραφείον ΙΙΙ)

Αριθ. Πρωτ. 4925

               Ανακοινωθέν υπ’ αριθ. 27

Την νύκτα της 4^ης προς 5^ης Ιουλίου και ώραν 00:30’ Εθνικαί Ομάδες προσέβαλον την ισχυρώς ωχυρωμένην και φρουρουμένην Γέφυραν Αχελώου επί της δημοσίας οδού Αγρινίου – Αμφιλοχίας. Τα τμήματα επιτιθέντα μετ’ αποφασιστικής ορμής και ταχύτητος κατέλαβον άπαντα τα εκ μπετόν – αρμέ οχυρά της Γέφυρας και λοιπά κωλύματα. Ο αγών υπήρξε σκληρός. Η επιτυχία πλήρης. Μετά την επέλευσιν της ημέρας τα τμήματα απεσύρθησαν. Ο εχθρός απώλεσε το σύνολον της δυνάμεώς του εις νεκρούς τραυματίας και αιχμαλώτους. Η δύναμίς του υπερέβαινε τους 200 άνδρας. Άπαν το πολεμικόν υλικόν περιήλθεν εις χείρας Εθνικών μας Ομάδων. Έσχομεν ένα αξιωματικόν νεκρόν, ένα αξιωματικόν θανασίμως τραυματεσθέντα και 18 αντάρτας τραυματίας.            

9.7.1943, Ν. Ζέρβας

Κομβική ήταν και η μάχη στο Μακρυνόρος που έλαβε χώρα την 14η Ιουλίου και καθήλωσε επί 9 ημέρες την ιταλική επίλεκτη Μεραρχία Μπρένερο, που κατευθυνόταν στην Ιταλία προς ενίσχυση των εκεί επιχειρήσεων. Την διοίκηση της μάχης είχε ο οπλαρχηγός του ΕΔΕΣ Βάλτου, Στυλιανός Χούτας που με 450 αντάρτες καθήλωσε 6.000 – 8.000 άνδρες της Μπρένερο και τους προξένησε σημαντικές απώλειες 100 νεκρούς και 11 αυτοκίνητα ολοσχερώς κατεστραμμένα εκ των οποίων 2 τάνκς.

Μετά την επική αυτή μάχη οι Γερμανοί έστειλαν την μεραρχία Εντελβάις προς ενίσχυση των Ιταλών στην Ήπειρο. Οι μάχες του ΕΔΕΣ με τους Γερμανοιταλούς ήταν καθημερινό φαινόμενο. Αξίζει να σημειωθεί πως από εκείνη την περίοδο – όπως προκύπτει από γερμανικά έγγραφα – ο Χίτλερ και οι επιτελείς του θεωρούσαν πλέον επικίνδυνο εχθρό τον ΕΔΕΣ του Ζέρβα επειδή αποτελούσε ανά πάσα ώρα και στιγμή πρόθυμο να διευκολύνει μια απόβαση των συμμάχων στα εδάφη του στη δυτική Ελλάδα.

Εν τέλει οι απώλειες που προξένησε ο ΕΔΕΣ στους δύο εχθρούς ήταν σημαντικές στην Ήπειρο και στην Αιτωλοακαρνανία. Στην πρώτη έδρασαν αποφασιστικά οι δυνάμεις του Αγόρου και του Αλέκου Παπαδόπουλου και στην δεύτερη του Χούτα και του Μενέλαου Παντελίδη. Το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής απέστειλε συγχαρητήρια τηλεγραφήματα τόσο στον Ζέρβα όσο και στους προαναφερθέντες αξιωματικούς για την συμβολή τους στην επιχείρηση Animals.

Τέλος το επίσημο ανακοινωθέν των ΕΟΕΑ για την επιχείρηση από 24 Ιουνίου μέχρι 29 Ιουλίου 1943 ανέφερε:

ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗ ΕΛΛΑΣ

ΕΟΕΑ

ΓΕΝΙΚΟΝ ΑΡΧΗΓΕΙΟΝ

ΕΚΤΑΚΤΟΝ ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ

4^ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1943

   Με συγκίνησιν – διά τας θυσίας μας – και με υπερηφάνειαν διά τα επιτευχθέντα αποτελέσματα – ανακοινωθέντα τον απολογισμόν των από της 24^ης Ιουνίου μέχρι 29^ης Ιουλίου συνεχών σκληρών συγκρούσεων μετά του εχθρού. Αι Ιταλικαί απώλειαι εξακριβωμένως ανήλθον εις οκτακοσίους περίπου νεκρούς και τραυματίας. Οι ανορυχθέντες τάφοι, και οι θάλαμοι των νοσοκομείων μαρτυρούν την φονικότητα των όπλων μας. Συνελάβομεν 34 αιχμαλώτους και 11 στρατιώται Ιταλικών αποσπασμάτων ηυτομόλησαν προς ημάς. Περιήλθον εις χείρας μας 3 πυροβόλα με 650 βλήματα, 4 βαρέα όπλα, 7 οπλοπολυβόλα, 12 αυτόματα, 163 τυφέκια, 10 όλμοι, άφθονα πυρομαχικά, είδη ιματισμού, υγειονομικόν υλικόν, και 41 κτήνη. Κατεστρέψαμεν μεγάλην ποσότητα πολεμικού υλικού του εχθρού.

   Μας εδόθη προσέτι η επιζητούμενη από μακρού χρόνου ευκαιρία να πολεμήσωμεν σημαντικάς δυνάμεις Γερμανικού στρατού τας οποίας παντού νικηφόρως αντιμετωπίσαμεν. Αι απώλειαί των ανέρχονται εις 310 νεκρούς και τραυματίας. Συνελάβομεν 7 αιχμαλώτους. Περιήλθον εις χείρας μας 3 μοτοσυκλέτται, 10 πολυβόλα, πολλά όπλα και μεγάλη ποσότης φυσιγγίων. Εκ των ημετέρων απουσίαζον από το προσκλητήριον της 30^ης Ιουλίου, παρόντες αιωνίως εις μνήμην μας 13 οπλίται και είς αξιωματικός πεσόντες υπέρ πατρίδος και ελευθερίας. Εξ άλλου ετραυματίσθησαν 77 οπλίται και 4 αξιωματικοί. Παρ’ όλην την αριθμητικήν και τεχνικήν του υπεροχήν ο εχθρός επλήρωσε βαρύν τον φόρον του αίματος και της στρατιωτικής του υπερηφανείας αποπειραθείς να διέλθη πλησίον των θέσεών μας ή να μας εκτοπίση εξ αυτών.

   Εκφράζωμεν προς όλους τους αντάρτας μας εν τη βαθεία συναισθήσει της αυτοθυσίας και της καρτερικής των γενναιότητος, τα θερμά μας συγχαρητήρια και ερμηνεύομεν προς αυτούς την ευγνωμοσύνην της πατρίδος διότι πιστοί συνεχισταί των Ελληνικών παραδόσεων λαμπρύνουν την ιστορίαν μας με νέας σελίδας δόξης και μεγαλείου.

Εν Σ.Δ. 4 Αυγούστου 1943

Ο Γενικός Αρχηγός των Εθνικών Ομάδων

Ελλήνων Ανταρτών

Στρατηγός ΝΑΠ. ΖΕΡΒΑΣ

ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ
ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ