ΚΥΠΡΟΣ : Η ΜΑΧΗ ΣΤΟΝ ΑΧΥΡΩΝΑ ΤΟΥ ΛΙΟΠΕΤΡΙΟΥ (2 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1958)

Μέσα απο τα Απομνημονεύματα Γεωργίου Γρίβα Διγενή

 

2 Σεπτεμβρίου 1958, σε έναν Αχυρώνα στο χωριό Λιοπέτρι, μάχονται ηρωικά κατά των Άγγλων και περνούν στο Πάνθεον των Ηρώων τέσσερις γενναίοι αγωνιστές της ΕΟΚΑ, ο Ανδρέας Κάρυος, ο Φώτης Πίττας, ο Ηλίας Παπακυριακού και ο Χρίστος Σαμάρας.

"Είναι πολύ δύσκολο εις εμέ να ξεχωρίσω μεταξύ των τεσσάρων αυτών παλικαριών ποίος ήταν ο γενναίος των γενναίων, διότι και οι τέσσαρες συνηγωνίσθησαν την στιγμήν εκείνη ποίος θα πέθαινε γενναιότερος. Ο ηρωικός θάνατος των με συνεκίνησε βαθύτατα υφ΄ ας συνθήκας συνετελέσθη, αλλά και με υπερηφάνειαν, ως αρχηγός, τον κατεχώρησα εις τας σελίδας της ιστορίας της ηρωικής ΕΟΚΑ, διότι έδειξε ποία στοιχεία περικλείει η Οργάνωσις... «των τρομοκρατών»!! και από ποιά υψηλά ιδεώδη ενεφορούντο οι αγωνιστές της. Και ενταύθα όπως και εις την μάχη του Μαχαιρά κατά Αυξεντίου, οι Άγγλοι στρατιώται μολονότι πολυάριθμοι και διαθέτοντες όλα τα σύγχρονα μέσα δεν κατόρθωσαν να καταβάλουν τους ελαχίστους υπερασπιστάς του αχυρώνος και εχρησιμοποίησαν βενζίνην δια να πυρπολήσουν τον αχυρώνα και εξοντώσουν απάνθρωπως τους εντος αυτού αγωνιζομένους [...] Ο Κυπριακός και ο ξένος τύπος εξήρε την γενναιότητα των τεσσάρων αγωνιστών, βρεττανός δε λοχαγός εδήλωσεν ότι «κατεπλάγησαν όλοι από την μάχη που έδωσε η ΕΟΚΑ στο Λιοπέτρι».

Απομνημονεύματα Γεωργίου Γρίβα Διγενή

Τη νύχτα της 30^ης Αυγούστου, οι τέσσερις ήρωες πήγαν στο χωριό Λιοπέτρι με σκοπό να εκπαιδεύσουν τα μέλη της ΕΟΚΑ που βρίσκονταν εκεί, σε θέματα που αφορούσαν τις ενέδρες.

Μετά από προδοσία, οι Άγγλοι κατέφθασαν στο χωριό τα ξημερώματα της 1^ης Σεπτεμβρίου προκειμένου να βρουν τους τέσσερις καταζητούμενους. Οι Άγγλοι θα απέκλειαν το χωριό, οπότε έπρεπε άμεσα να διαφύγουν.

Επιβιβάστηκαν σε αυτοκίνητο ντόπιου συναγωνιστή και προχώρησαν προς την έξοδο του χωριού. Συνάντησαν Άγγλους στρατιώτες και αντάλλαξαν πυροβολισμούς. Αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στο Λιοπέτρι και κατέληξαν στο σπίτι του Παναγιώτη Καλλή, ιδιοκτήτη του μοιραίου αχυρώνα που αργότερα έμελλε να γίνει βωμός θυσίας και δόξας.

Το Λιοπέτρι, κηρυσσόταν σε κατάσταση αποκλεισμού και κατ’ οίκον περιορισμού. Κανείς δε μπορούσε να κινηθεί στους δρόμους εκτός των Άγγλων στρατιωτών.

Οι Άγγλοι, θα έφταναν και στον αχυρώνα για έρευνα. Τότε, οι αγωνιστές χωρίς να χάσουν το θάρρος και τη ψυχραιμία τους, κρύφτηκαν και έριξαν στα ρούχα τους αρτύματα, προκειμένου να παραπλανήσουν τα ανιχνευτικά σκυλιά. Οι Άγγλοι, έκαναν έρευνες στο σπίτι και στον αχυρώνα και τελικά δε βρήκαν τίποτα.

Συγκέντρωσαν τους κατοίκους και τους ανέκριναν, ζήτησαν πληροφορίες αλλά μέχρι και εκείνη τη στιγμή οι προσπάθειές τους ήταν άκαρπες.

Στις 1:00 μετά τα μεσάνυχτα της 2ας Σεπτεμβρίου, οι Άγγλοι ύστερα από πληροφορίες επανήλθαν και περικύκλωσαν τον Αχυρώνα. Ο ιδιοκτήτης και η οικογένειά του, παρά τη πίεση και τα βασανιστήρια που δέχτηκαν από τους στρατιώτες , δε πρόδωσαν τους 4 αγωνιστές. Οι Άγγλοι τους καλούσαν να παραδοθούν αλλά δεν έπαιρναν καμιά απάντηση, πυροβόλησαν εντός του Αχυρώνα και ομοίως πάλι, καμία απάντηση.

Το πρωί της 2ας Σεπτεμβρίου, έγινε νέος κατ’ οίκον περιορισμός και ο ιδιοκτήτης του Αχυρώνα υποβλήθηκε σε νέα βασανιστήρια. Όταν ο Παναγιώτης Καλλής επέστρεψε, μπήκε προσεκτικά στον Αχυρώνα και ενημέρωσε σχετικά τα παλικάρια με το τι συνέβαινε.

- Αν μας ανακαλύψουν εμείς θα σκοτωθούμε, είπε ο Ανδρέας Κάρυος. Οι τέσσερις ήρωες ήταν αγνοί ιδεολόγοι . Αγκάλιασαν τον Καλλή και τον αποχαιρέτησαν. Είχαν αποφασίσει να δώσουν τη μάχη.

Ομάδα στρατιωτών, που έφτασε κοντά στον Αχυρώνα δέχτηκε πυροβολισμούς από τους τέσσερις αγωνιστές. Οι Άγγλοι τότε ζήτησαν ενισχύσεις, όπου και ήρθαν αμέσως.

Ένας ελληνομαθής δεκανέας, φώναξε στα ελληνικά κατά διαταγή του Άγγλου ταγματάρχη:
- Παραδοθείτε κι βγείτε έξω, αλλιώς οι στρατιώτες θα ανοίξουν πυρ εναντίον σας. Ο δεκανέας επανέλαβε τρεις φορές τα ίδια λόγια και κάθε φορά η απάντηση ήταν μια ριπή. Υπάρχει όμως και η πληροφορία ότι ο δεκανέας φώναξε:
"Αν θέλετε τη ζωή σας, παραδοθείτε" αλλά και πάλι δεν δόθηκε απάντηση. Σιγή απόλυτη επικράτησε στον Αχυρώνα. Ο προμαχώνας ήταν ήδη περικυκλωμένος κι ο κλοιός του θανάτου αδιαπέραστος. Το ένδοξο τέλος των 4 αγωνιστών προδιαγραφόταν..Γύρω από τον Αχυρώνα επικράτησε νεκρική σιγή εκείνες τις στιγμές. Οι Εγγλέζοι ταμπουρώθηκαν πίσω από τοίχους. Πήραν θέσεις σε μπαλκόνια, βεράντες, στέγες. Ξάπλωσαν στα χαντάκια. Την απόλυτη σιωπή, έσπασε μια φωνή :

- Παραδοθείτε.

- Μολών Λαβέ, απάντησαν τα κλείστρα των πολυβόλων των αγωνιστών και η μάχη ξεκίνησε.

Ριπές αυτομάτων, εκρήξεις από χειροβομβίδες, πολυβολισμοί, κραυγές πόνου, διαταγές Άγγλων, η εικόνα που επικρατούσε. Τα 4 παλικάρια έτρεχαν, εναλλάσσονταν, έριχναν με τα όπλα, έριχναν χειροβομβίδες, σκορπούσαν το θάνατο. Αρκετοί στρατιώτες τραυματίστηκαν και κάποιοι σκοτώθηκαν.

Ένας από τους αγωνιστές βγήκε από τον αχυρώνα πυροβολώντας, αλλά φονεύθηκε από Άγγλο στρατιώτη. Οι άλλοι αγωνιστές συνέχισαν να πυροβολούν και τραυμάτισαν ένα στρατιώτη και ένα λοχαγό. Στην ανταλλαγή νέων πυροβολισμών φονεύτηκε νέος αγωνιστής

Οι στρατιώτες, άνοιξαν τρύπα στον Αχυρώνα και πέταξαν ρούχα λουσμένα με βενζίνη, έβαλαν φωτιά, μα έσβησε. Έφεραν ελικόπτερο, πέταξε πάνω απ' τον Αχυρώνα, έριξε εμπρηστικά, φούντωσαν φλόγες, ‘‘το Χάνι της Γραβιάς’’ καιγόταν. Οι αγωνιστές όμως συνέχιζαν τη μάχη. Ώσπου το ελικόπτερο έβρεξε με βενζίνη τον Αχυρώνα. Τα φλογοβόλα μετέτρεψαν τον προμαχώνα σε πυρακτωμένη κόλαση και οι αντάρτες άρχισαν ο καθένας με τη σειρά του την έξοδο πυροβολώντας, μέχρι που διάτρητοι έπεφταν στην αυλή του θυσιαστηρίου νεκροί. Ποιος έπεσε πρώτος, ποιος τελευταίος, κανείς δεν έμαθε ποτέ. Μόνο ισχυρισμοί των Εγγλέζων υπάρχουν για τη σειρά των σκυταλοδρόμων του Θανάτου. Στην ανάκριση λέχθηκε ότι πρώτος έπεσε ο Ανδρέας Κάρυος και σε λίγο ο Χρίστος Σαμάρας. Ακολούθησε ο Φώτης Πίττας και τελευταίος ο Ηλίας Παπακυριακού. 'Οταν οι καπνοί διαλύθηκαν, οι πυροβολισμοί σταμάτησαν, οι Εγγλέζοι προχώρησαν δειλά και λόγχισαν τους ήρωες. Λόγχισαν τα νεκρά κορμιά με λύσσα και πυροβόλησαν τους ήρωες με περίστροφα. Δεν κινδύνευαν πια! Ο Ανδρέας Κάρυος κι ο Χρίστος Σαμάρας έπεσαν ο ένας κοντά στον άλλο κατά το νότο. O Φώτης Πίττας προς την ανατολή. Κι ο Ηλίας Παπακυριακού βρέθηκε προς το βορρά.

Οι τέσσερις αγωνιστές της ΕΟΚΑ με τον ηρωικό τους θάνατο συγκίνησαν και προκάλεσαν παγκόσμιο θαυμασμό. Ο τόπος της θυσίας τους, στον οποίο στήθηκαν οι ανδριάντες τους, έγινε εθνικό προσκύνημα. Σήμερα ο αχυρώνας και η πέριξ αυλή διαμορφώθηκαν σ' ένα ενιαίο Μνημειακό Χώρο για να διαιωνίζει το μεγαλείο του ηρωισμού και της αυτοθυσίας τους. 

ΟΙ ΗΡΩΕΣ
                     
ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΡΥΟΣ

Γεννήθηκε στο χωριό Αυγόρου της επαρχίας Αμμοχώστου στις 16 Ιουλίου1926. Φοίτησε στο δημοτικό σχολείο του χωριού του και αργότερα καταρτίστηκε μελετώντας θέματα θεολογίας, λογιστικής, αγγλικών και ελληνικής λογοτεχνίας. Ήταν στέλεχος της ΠΕΚ και πρωτοστάτησε στην ίδρυση της ΣΕΚ, της ΠΕΟΝ και του θρησκευτικού συλλόγου του χωριού του. Τον Ιανουάριο του 1955 συνδέθηκε με τον Γρηγόρη Αυξεντίου. Υπήρξε ο διοργανωτής και ο πρώτος υπεύθυνος του αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. στο Αυγόρου.

Πήρε μέρος την 1η Απριλίου 1955 στην επιχείρηση αποκοπής των ηλεκτρικών καλωδίων παρά το Αυγόρου και έπαθε σοβαρά εγκαύματα. Συνελήφθη αρκετές φορές για τη δράση του και μετά την επίθεση της ομάδας του κατά του αστυνομικού σταθμού Άχνας καταζητήθηκε. Συνελήφθη τον Νοέμβριο του 1956 και κλείστηκε στα κρατητήρια Πύλας, απ' όπου απέδρασε στις 12 Μαρτίου 1958. Συνέχισε τη δράση του ως υποτομεάρχης στην περιοχή Κοκκινοχωριών. Διακρίθηκε για την πίστη του στο Θεό και στην Πατρίδα.

ΦΩΤΗΣ ΠΙΤΤΑΣ

Γεννήθηκε στο χωριό Φρέναρος της επαρχίας Αμμοχώστου στις 28 Φεβρουαρίου 1935. Αποφοίτησε από το δημοτικό σχολείο του χωριού του, το Γυμνάσιο Αμμοχώστου και το διδασκαλικό Κολέγιο Μόρφου. Έγινε μέλος της Ε.Ο.Κ.Α., όταν ήταν σπουδαστής στο Κολέγιο. Υπηρέτησε ως δάσκαλος στο δημοτικό σχολείο Άχνας και ανέπτυξε πλούσια δράση στον μαχητικό, στον οργανωτικό και στο διαφωτιστικό τομέα. Καταζητήθηκε από τους Άγγλους στις 18 Οκτωβρίου 1956.Ως καταζητούμενος πρόσφερε πολλά στον αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. στα χωριά Λύση, Βατυλή και Άσσια. Συνελήφθη στις 10 Ιανουαρίου 1957 και βασανίστηκε ανελέητα για 20 μέρες στις φυλακές της Αμμοχώστου. Με το αίμα που έφτυσε από τα βασανιστήρια ζωγράφισε στον τοίχο του κελιού του τη μορφή της ελευθερίας. Για τα φρικτά βασανιστήρια μας μιλά πολύ εύγλωττα το προσωπικό του ημερολόγιο, στο οποίο κατέγραψε τις εμπειρίες του. Κλείστηκε στα κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς και αργότερα της Πύλας, απ' όπου δραπέτευσε με άλλους συναγωνιστές του στις 12 Μαρτίου 1958. Συνέχισε τη δράση του ως υποτομεάρχης στην περιοχή Λύσης. Είχε πλούσια και αποτελεσματική δράση. Οι Άγγλοι ενοχλημένοι επέβαλαν δεκαπενθήμερο κατ' οίκον περιορισμό και επιδόθηκαν σε έρευνες, χωρίς αποτέλεσμα. Στις 2 Σεπτεμβρίου 1958 έπεσε μαχόμενος για την ελευθερία της πατρίδας του στην ένδοξη μάχη του Αχυρώνα του Λιοπετρίου.

ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑΚΥΡΙΑΚΟΥ

Γεννήθηκε στο χωριό Λυθράγκωμη της επαρχίας Αμμοχώστου στις 25 Ιανουαρίου 1938. Μετά την αποφοίτηση του από το δημοτικό σχολείο του χωριού του φοίτησε στο Γυμνάσιο Αμμοχώστου. Μαθητής ακόμη της Ε΄ Γυμνασίου εντάχθηκε στην Ε.Ο.Κ.Α. και έδρασε ως μέλος των ομάδων κρούσεως. Πήρε μέρος σε βομβιστικές επιθέσεις. Καταζητήθηκε από τους Άγγλους προτού τελειώσει το Γυμνάσιο.Τον Μάρτιο του 1957 ανέλαβε την ευθύνη του υποτομέα Άσσιας και των γύρω χωριών. Ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα. Μια από τις ενέργειές του ήταν η αρπαγή γαλλικών αυτομάτων όπλων από άνδρες του γαλλικού αποσπάσματος, που είχαν κάνει επέμβαση στο Σουέζ. Όταν το καλοκαίρι του 1958 οι Τούρκοι εξαπέλυσαν συστηματικές επιθέσεις εναντίων ελληνικών περιουσιών, οργάνωσε πολιτοφυλακή των Ελλήνων στα χωριά της περιοχής του και αντέκοψε τις τουρκικές επιθέσεις.Στις 13 Ιουλίου 1958 με προσωπική του καθοδήγηση οι αγωνιστές της Άσσιας ανατίναξαν την υδραντλία, τα υποστατικά και τις υδατοδεξαμενές, από τις οποίες υδρεύονταν οι στρατοπεδευμένες αγγλικές δυνάμεις στον αστυνομικό σταθμό της Βατυλής. Στις 31 Ιουλίου 1958 ενέπεσε σε αγγλική περίπολο και πληγώθηκε στο πόδι. Αν και πληγωμένος κατόρθωσε να διαφύγει. Η δράση του συνεχίστηκε μέχρι τις 2 Σεπτεμβρίου 1958, μέρα του θανάτου του, όταν επιχείρησε ηρωική έξοδο από τον Αχυρώνα του Λιοπετρίου.

ΧΡΙΣΤΟΣ ΣΑΜΑΡΑΣ

Γεννήθηκε στο χωριό Λιοπέτρι της επαρχίας Αμμοχώστου στις 12 Φεβρουαρίου 1925. Φοίτησε στο δημοτικό σχολείο του χωριού του μέχρι την Τετάρτη τάξη. Επειδή ήταν φιλομαθής, θρήσκος και αγνός πατριώτης, έμαθε πολλά διαβάζοντας θρησκευτικά βιβλία και ελληνική ιστορία. Έψαλλε στην εκκλησία του χωριού του. Υπήρξε ο ιδρυτής της ΟΧΕΝ Λιοπετρίου και ο καθοδηγητής της χριστιανικής κίνησης των γύρω χωριών.Από το 1954 εντάχθηκε σε μυστική οργάνωση, που προπαρασκεύαζε ένοπλη εξέγερση για την απελευθέρωση της Κύπρου. Τον Ιανουάριο του 1955 συνδέθηκε με τον Γρηγόρη Αυξεντίου. Εργάστηκε για τη στρατολόγηση μελών της Ε.Ο.Κ.Α. Στις αρχές Μαρτίου του 1955 ορκίστηκαν στο σπίτι του τα πρώτα μέλη της Ε.Ο.Κ.Α. Λιοπετρίου.Πήρε μέρος την 1η Απριλίου 1955 στην επίθεση που έγινε στη Δεκέλεια με υπεύθυνο τον Γρηγόρη Αυξεντίου. Την ίδια μέρα καταζητήθηκε και μέχρι τον θάνατό του έμεινε επικηρυγμένος για 5.000 λίρες. Σ' όλο αυτό το διάστημα ανέπτυξε δράση στα χωριά Λιοπέτρι, Λιμνιά, Άγ. Σέργιο, Αυγόρου, Ορμήδεια, Περιστερωνοπηγή, Γαϊδουρά, Πυρκά και Πραστειό. Έπεσε μαχόμενος στον Αχυρώνα Λιοπετρίου για τα ιδανικά, που πίστευε από την παιδική του ηλικία.

ΑΘΑΝΑΤΟΙ

ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ
Ε.ΛΑ.Μ.