ΟΙ ΔΥΟ ΚΡΙΣΙΜΕΣ ΜΑΧΕΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΜΑΣ ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ (30 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ-21 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1948)

Γράφει ο Γεώργιος Αλεξίου

έφ. Υπολοχαγός ΠΒ 

Η τετραετία 1946 – 1949 υπήρξε, ως γνωστόν, φοβερή για την Ελλάδα. Κατ’ αυτό το χρονικό διάστημα, η μαρτυρική πατρίδα μας υπέστη στην επικράτειά της, αντιμετώπισε και τελικώς κατέστειλε την ξενοκίνητη ανταρσία πολλών κομουνιστών κατοίκων της, που επιδίωκαν την κατάλυση του δημοκρατικού μας πολιτεύματος και την αντικατάστασή του απ’ τη «Δικτατορία του προλεταριάτου».

Η προαναφερόμενη επιτυχής αντιμετώπιση των κομουνιστών ανταρτών επιτεύχθηκε απ’ τους γενναίους άνδρες του Εθνικού μας Στρατού, που συνήψαν προς τούτο πολλές και σκληρές μάχες με αυτούς (τους αντάρτες Κ/Σ). Οι κρισιμότερες απ’ τις εν λόγω μάχες, που συνέβαλαν καθοριστικά στη χρονική διάρκεια και στη νικηφόρα έκβαση του Ανταρτοπολέμου, ήταν δύο και διεξήχθησαν κατά τον Σεπτέμβριο του 1948 στα αιματοβαμμένα βουνά της Καστοριάς, Μάλι – ΜάδιΡαμπατίνα και Μπούτσι. Η πρώτη μάχη ήταν δυστυχώς πλήρως αποτυχημένη και καταστροφική για το Στρατό μας, η δεύτερη όμως, που θεωρείται και η κρισιμότερη ολόκληρου του Αντισυμμοριακού Αγώνα, ήταν επιτυχής και καθόρισε την τελική νίκη της Ελλάδος επί του ερυθρού ολοκληρωτισμού.

Ακολούθως, θα παρουσιαστούν ημερολογιακά κι επιγραμματικά οι κυριότερες φάσεις και τα σημαντικότερα γεγονότα απ’ αυτές τις δύο αλλεπάλληλες και σύνθετες μάχες και θα προβληθεί τεκμηριωμένα η μεγάλη σπουδαιότητα και η καθοριστική συμβολή της δεύτερης στη σωτηρία της Ελλάδος απ’ τα δεσμά του επάρατου Κομμουνισμού.   

I.      Η αποτυχημένη επίθεση του Στρατού μας στα βουνά Μάλι - Μάδι και Μπούτσι. Πανικός, ήττα και διάλυση της 22ας Ταξιαρχίας ΠΖ (30 Αυγούστου – 12 Σεπτεμβρίου 1948). 

a)      Αύγουστος του 1948: Ο Εθνικός μας Στρατός συνέτριψε στο ορεινό συγκρότημα του Γράμμου τους κόκκινους αντάρτες, οι οποίοι την 20^η του ίδιου μήνα διέφυγαν προσωρινά στην Αλβανία. Οι ηττημένοι Κ/Σ ανασυγκροτήθηκαν ταχέως στην όμορη χώρα και μετά από λίγες ημέρες ξαναεισήλθαν στην Ελλάδα απ’ τη διάβαση της Κρυσταλλοπηγής Φλώρινας και οχυρώθηκαν στα εκεί απρόσιτα βουνά, Μάλι-Μάδι, Ραμπατίνα, Μπούτσι και Βίτσι 

b)            Τέλη Αυγούστου: Η Ηγεσία των Ενόπλων μας Δυνάμεων διέταξε επτά Ταξιαρχίες του Στρατού μας να συγκεντρωθούν ταχέως στην περιοχή Καστοριάς – Φλώρινας και την 25η Αυγούστου να επιτεθούν εναντίον των ανταρτών που είχαν οχυρωθεί στα βουνά της προαναφερόμενης περιοχής. Η επίθεση αυτή δυστυχώς αναβλήθηκε για πέντε ημέρες.

c)      30 Αυγούστου: Ο Στρατός μας επιτέθηκε κατά των ανταρτών που ήταν οχυρωμένοι στα βουνά Μάλι – Μάδι, Ραμπατίνα και Μπούτσι και πέτυχε την ευρεία κατάληψη του Μπούτσι. Οι Κατσαπλιάδες αμύνθηκαν σθεναρά και το βράδυ της ίδιας ημέρας εξαπέλυσαν σφοδρή αντεπίθεση 

d)     5 Σεπτεμβρίου: Οι γενναίοι στρατιώτες μας κατέλαβαν μετά από σκληρές και πολύνεκρες μάχες με τους Συμμορίτες το ύψωμα Ραμπατίνα, που βρίσκεται ανάμεσα στα βουνά Μάλι – Μάδι και Μπούτσι .

e)      10 Σεπτεμβρίου: Το πρωί της ημέρας αυτής οι αντάρτες Κ/Σ προσέβαλαν με μικρή δύναμη πυρός τα Τάγματα 508 και 509 της 22ας Ταξιαρχίας μας που κατείχαν τη Ραμπατίνα. Οι αριστερόφρονες οπλίτες του 508 Τάγματος τράπηκαν εσκεμμένα σε άτακτη φυγή κι ενέσπειραν τον πανικό στους Αξιωματικούς και τους λοιπούς άνδρες της Μονάδας τους, που έπραξαν δυστυχώς το ίδιο. Ο πανικός των στρατιωτών του 508 Τάγματος μεταδόθηκε αμέσως και στους άνδρες του πλησίστιου 509 Τάγματος, οι οποίοι εγκατέλειψαν τάχιστα και χωρίς λόγο το πεδίο της μάχης. Το βράδυ της ίδιας ημέρας οι Κ/Σ επιτέθηκαν  αιφνιδιαστικά σε δύο Διμοιρίες του 502 Τάγματος της 3^ης Ορεινής Ταξιαρχίας κι αιχμαλώτισαν σχεδόν όλους τους άνδρες τους.

f)       11 Σεπτεμβρίου: Τη νύχτα της 11^ης προς τη 12^η Σεπτεμβρίου οι Κατσαπλιάδες προσέβαλαν κεραυνοβόλα τον Σταθμό Διοίκησης της 22ας Ταξιαρχίας μας. Ο Διοικητής και οι Αξιωματικοί της εν λόγω μεγάλης Μονάδας αιφνιδιάστηκαν, πανικοβλήθηκαν, εγκατέλειψαν τη θέση τους και τράπηκαν σε φυγή. Όλοι οι πανικόβλητοι φυγάδες συνελήφθησαν απ’ τη Στρατιωτική Αστυνομία έξω απ’ την πόλη της Καστοριάς, οδηγήθηκαν πάραυτα στο Στρατοδικείο και αρκετοί καταδικάστηκαν σε θάνατο κι εκτελέστηκαν.

g)      12 Σεπτεμβρίου: Το βράδυ της ημέρας αυτής οι Στρατιώτες μας αποχώρησαν  απ’ τις θέσεις που κατείχαν στα βουνά Μπούτσι και Τσούτσερα και συμπτύχτηκαν στη νοητή γραμμή που ορίζουν τα υψώματα, Φλατσάτα - Γκράβιτς – Παπάσκοβο – Μπίκοβικ 

 

I.       Η μάχη της Καστοριάς και η περιφανής νίκη του Εθνικού μας Στρατού (20 Σεπτεμβρίου 1948).

Μετά την τραγική ήττα και διάλυση της 22ας Ταξιαρχίας του Στρατού μας και την άτακτη σύμπτυξη των λοιπών Δυνάμεών του, η Ηγεσία των ανταρτών επιδίωξε να εκμεταλλευτεί την ευνοϊκή γι’ αυτούς περίσταση. Έτσι, αποφάσισε και διέταξε να επιτεθούν γρήγορα τρεις Συμμορίτικες Ταξιαρχίες κατά των Στρατιωτών μας που υπεράσπιζαν την Καστοριά, να καταλάβουν την πόλη και να εγκαταστήσουν σ’ αυτήν την ψευτο- «Κυβέρνησή» τους. 

Διεξαγωγή της θεματικής μάχης 

Τη 2^η νυχτερινή ώρα της 20^ης Σεπτεμβρίου 1948, μία Ταξιαρχία Κ/Σ κινήθηκε μέσα απ’ τις δασωμένες χαράδρες του Ξηροπόταμου και της Σούσιστας Δενδροχωρίου, με σκοπό να καταλάβει το ύψωμα «Γιάννη Κεφάλι». Ταυτόχρονα, μία άλλη Ταξιαρχία τους διείσδυσε στην κοιλάδα του Αλιάκμονα και χτύπησε τη φρουρά του χωριού  Κορομηλιά. Τέλος, μία Τρίτη Συμμορίτικη Ταξιαρχία προσέβαλε τα πυροβόλα μας που βρίσκονταν στο χωριό Αγία Κυριακή, καθώς και τις Δυνάμεις μας που υπεράσπιζαν τη Φλατσάτα 

Η κύρια προσβολή των Μονάδων του Στρατού μας εκ μέρους των ανταρτών διήρκησε έως την 5^η πρωινή ώρα, δηλαδή επί ένα τρίωρο περίπου, κατά τη διάρκεια του οποίου διεξήχθηκαν σκληροί αγώνες σώμα προς σώμα. Οι κατά μέτωπο επιθέσεις των Κ/Σ αποκρούστηκαν και τα Τμήματά τους που είχαν διεισδύσει στις βαθιές χαράδρες του Δενδροχωρίου και του δάσους της Λαπάνας εγκλωβίστηκαν εκεί απ’ τους γενναίους άνδρες του Στρατού μας και καταστράφηκαν ολοκληρωτικά.

Την 10.30΄ πρωινή ώρα έληξε η επίθεση των Συμμοριτών κι άρχισε απ’ τους Στρατιώτες μας η εκκαθάριση της περιοχής και η σύλληψη αιχμαλώτων, που διήρκεσαν έως το εσπέρας της επόμενης ημέρας, 21^ης Σεπτεμβρίου.

Οι εξακριβωμένες απώλειες των ανταρτών στη μάχη της Καστοριάς ήταν οι εξής: Νεκροί 528, τραυματίες 47, αιχμάλωτοι 710. Στις απώλειες αυτές πρέπει να υπολογιστούν και οι φονευμένοι και οι τραυματίες που μεταφέρθηκαν απ’ τους «Συναγωνιστές» τους στην Αλβανία.

 

Επιλογικά 

Κλείνοντας τη συνοπτική παρουσίαση των κυριότερων στοιχείων απ’ τις δύο φοβερές μάχες  που διεξήχθηκαν κατά τον Σεπτέμβριο του 1948 στα βουνά της  Καστοριάς, σημειώνουμε, ότι η δεύτερη απ’ αυτές, η λεγόμενη «Μάχη της Καστοριάς», ήταν, από στρατηγική άποψη, η σπουδαιότερη του αντισυμμοριακού αγώνα, αφ’ ενός μεν λόγω του κρίσιμου χρόνου διεξαγωγής της, δηλαδή αμέσως μετά την αποχώρηση του Στρατού μας απ’ τα βουνά Μάλι –Μάδι και Ραμπατίνα και πριν προλάβουν οι άντρες του ν’ αναπαυτούν και τα Τμήματά του να ανασυγκροτηθούν, κι αφετέρου λόγω της νικηφόρου έκβασής της, που δεν επέτρεψε στους Συμμορίτες να καταλάβουν την Καστοριά, να την καταστήσουν έδρα της «Προσωρινής Κυβέρνησής τους» και να οδηγήσουν την Ελλάδα στα χάλια της Αλβανίας του Εμβέρ Χότζα και της Ρουμανίας του Τσαουσέσκου.

Βιβλιογραφία

1)      Δημ. Γ. Ζαφειροπούλου, Ο Αντισυμμοριακός Αγών, 1945 – 1949, Αθήναι 1956, σελ. 441 – 466.

2)      Αρχηγείον Στρατού, Ο Ελληνικός Στρατός κατά τον Αντισυμμοριακόν Αγώνα (1946 – 1949). Επιχειρήσεις του Γ΄ Σώματος Στρατού (1947 – 1949), έκδ. Δ.Ι.Σ., Αθήναι 1976.

3)      Βετεράνου, Ο Συμμοριτισμός στο Νομό Καστοριάς, εφημ. Φωνή της Καστοριάς, αριθμ. φύλλ. 256 / 4 – 3 - 1951 έως 300 / 13 – 1 - 1952 (συνεχόμενες δημοσιεύσεις).

4)      Γεωργίου Τ. Αλεξίου, Ο γενναίος Υπολοχαγός Νίκος Παπαθανασίου († 1948), αδημοσίευτη μελέτη.

5)      Γεωργίου Τ. Αλεξίου, Το περίφημο οχυρό της Φλατσάτας Καστοριάς (1946 – 1949), εφημ. Ορίζοντες (Καστοριάς), αριθμ. φύλλ. 4231 / 26 – 7 – 2006.

6)      Γεωργίου Κουτσονίκου, Γράμμος – Βίτσι, τόποι τραγωδίας, τόμ. Α΄ & Β΄, εκδ. Ερωδιός, Θεσσαλονίκη 2002.

7)      Γρηγόρης Πλάτανος, Με τους αντάρτες στα βουνά της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας, 1946 – 1949, εκδ. Προσκήνιο, Χαλάνδρι, σελ. 280 – 290.