ΚΑΠΟΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΓΩΓΗΣ

Του Σαράντου Καργάκου

Ιστορικού - Συγγραφέως

«Συχνά διερωτώνται ποια είναι περισσότερο κατάλ­ληλα πρόσωπα για ν' ασχολούνται με τα παιδιά. Ένα πράγμα είναι οπωσδήποτε αναμφισβήτητο: οι λιγότερο κατάλληλοι είναι οι γονείς». Ο Μπέρναρ Σω, ο διάσημος Ιρλανδός συγγραφέας, με τη γνωστή διαβρωτική του ει­ρωνεία επισημαίνει από την αρχή σχεδόν του αιώνα αυτό που θ' αποτελέσει ίσως την πιο μεγάλη πληγή του αιώνα μας, την ανεπάρκεια της οικογένειας σ' ό,τι αφορά στην ανατροφή των παιδιών.
Βέβαια παρατηρήθηκε μια σημαντική πρόοδος στην παιδαγωγική αλλά κάπου μέσα στις πολλές θεωρίες χά­θηκε το παιδί. Σήμερα κάποιοι «μοντέρνοι» γονείς δί­νουν περισσότερη προσοχή στην τροφή και την «ανατρο­φή» των σκυλιών τους παρά στην ανατροφή των παιδιών τους. Δεν είναι περίεργο που κάποια παιδιά αρχίζουν να «δαγκώνουν»! Έχουν καταντήσει υπόθεση δημοσιογρα­φικής ρουτίνας περιστατικά, όπως οι πνιγμοί ή το πέ­ταγμα στα σκουπίδια ανεπιθύμητων νηπίων και η εμπο­ρία βρεφών. Κάποτε μια «μάνα» πούλησε το μωράκι της σε μια πλούσια σχιζοφρενή! Θα μπορούσε κάποιος να χαρακτηρίσει την πράξη σαν εντελώς φυσική, εφόσον ζούμε σε μια εποχή σχιζοφρενική. Σήμερα είναι ηρωι­σμός ν' ανατρέφεις παιδιά, μα μεγαλύτερος ηρωισμός να μπορείς να τ' αγαπάς και να τ' αγαπάς σωστά.
«Μια συκιά, που βλέπει την άλλη, καρποφορεί», λέει μια σοφή αραβική παροιμία. Σήμερα, όμως, γονείς και παιδιά δεν κοιτάζονται και γι' αυτό δεν έχουμε πλούσια ανθοφορία και καρποφορία. Η οικογένεια, στον αιώνα μας λειτούργησε σαν δέντρο έτοιμο να μαραθεί. Πέρασε, βέβαια, από βίαιους κλονισμούς αλλ' ίσως αυτό οφείλε­ται στην αδυναμία της να δώσει το νέο άνθρωπο, τον κα­τάλληλο για τους νέους καιρούς. Πιστεύτηκε ότι ένα παιδί μεγαλώνει σωστά, όταν του προσφέρονται άφθονα αγαθά, όταν η γέννησή του συντελείται με όλες τις προ­διαγραφές της μαιευτικής επιστήμης, χωρίς ωδίνες, εντε­λώς φυσικά, έτσι όπως γίνεται η αγορά σε σούπερ μάρκετ και μάλιστα σε περίοδο προσφορών.
Οι γονείς είναι βέβαιο ότι μοχθούν για την εξασφά­λιση ανέσεων, για να μη λείψει τίποτε από το παιδί τους αλλά τελικά αποξενώνονται από αυτό. Του στερούν αυτό που κανένα υποκατάστατο δεν μπορεί να του δώ­σει: την οικογενειακή θαλπωρή, που είναι τόσο αναντι­κατάστατη όσο το μητρικό γάλα. Έτσι ο «μοντέρνος» κόσμος καταδικάζει τα παιδιά σ' εγκλεισμό στους βρεφι­κούς και νηπιαγωγικούς σταθμούς. Και τα παιδιά αργό­τερα κλείνουν τους γονείς τους στους «οίκους ευγηρίας».
Από την άλλη, η υπερπροστασία, που εκδηλώνεται σαν υπερβολική φροντίδα είναι σε μεγάλο βαθμό αρνη­τική για την ομαλή ανάπτυξη του παιδιού και την ομαλή ένταξή του στην κοινωνία. Ένα υπερβολικά προστατευ­μένο παιδί τελικά είναι απροστάτευτο. Η οικογένεια το ετοιμάζει για ελαφρό φορτίο κι όχι για γερή πλάτη. Έ­τσι, αφοπλίζεται ψυχικά, γίνεται πλάσμα αδύνατο, εγω­κεντρικό, με αποτέλεσμα να φθάνει σε πράξεις αρνητικές για το ίδιο και την κοινωνία. Είναι χαρακτηριστικό πως οι υπερπαροχές προς το παιδί τού στερούν την αγωνι­στική διάθεση, του μαραίνουν τη δύναμη να κάνει όνει­ρα, προκαλούν τον κορεσμό και την πλήξη, συχνά μάλι­στα και την αηδία για όσα του προσφέρονται έτοιμα, χω­ρίς να του προσφέρονται πρότυπα, να του παρέχονται ηθικά ερείσματα, πνευματικές αξίες, που θα έδιναν στη ζωή του νόημα και αξία.
Το παιδί δεν το διδάσκουμε εκείνο που θέλουμε, ούτε εκείνο που ξέρουμε. Το διδάσκουμε εκείνο που είμαστε. Και, δυστυχώς, η κοινωνία μας δεν είναι υπόδειγμα για τη σωστή διαπαιδαγώγηση σωστών ανθρώπων. Ανταγω­νιστική, χρησιμοθηρική, σχεδόν μισάνθρωπη, κοινωνία της αγωνίας και της μοναξιάς, δεν μπορεί να κρυφτεί από τα μάτια του παιδιού. Ακόμη και το σχολείο, ακόμη και οι χώροι ψυχαγωγίας δεν μπορούν να του δώσουν πραγματική αγωγή, ακριβώς γιατί είναι φτιαγμένα από ανθρώπους χωρίς αγωγή. Όπως διαπιστώνει σύγχρονος στοχαστής, «το πιο δύσκολο πράγμα για το σημερινό παιδί είναι να μάθει καλή αγωγή, χωρίς να τη βλέπει γύρω του».
Είναι λοιπόν, φανερό ότι το πιο τραγικό σημείο στη σύγχρονη κρίση αξιών είναι ο κλονισμός της αξίας άν­θρωπος στη συνείδηση του παιδιού. Το παιδί δεν μπορεί να πιστέψει στον άνθρωπο, όταν ζει σ' έναν κόσμο απάν­θρωπο. Βλέπει τον άνθρωπο να μη νοιάζεται να δώσει ένα περιεχόμενο ουσίας στον εαυτό του. Κι άνθρωπος χωρίς ουσία σημαίνει και ζωή χωρίς ουσία. Σημαίνει ζωή ασπρόμαυρη μπροστά σε μια έγχρωμη τηλεόραση. Ούτε, πάλι, το παιδί μπορεί να νιώσει άνεση μέσα στους σύγχρονους οικισμούς. Μεγάλωσαν οι πόλεις και μίκρυ­ναν οι άνθρωποι. Μίκρυναν οι χώροι κατοικίας και το παιδί νιώθει δυσφορία λόγω της δυσχωρίας και της στε­νοχώριας.
Έχει λεχθεί ότι μια κοινωνία κρίνεται από τη θέση που κατέχει η γυναίκα μέσα σ' αυτή. Πιστεύουμε ότι μπορεί να κριθεί πιο σωστά από τη θέση του παιδιού μέσα σ' αυτή. Γιατί το παιδί είναι ο καθρέφτης του κό­σμου. Είναι το χθες, το σήμερα και το αύριο. Το μόνο βέβαιο και ανεξάντλητο κεφάλαιο της ανθρωπότητας που είναι στο χέρι της να το «επενδύσει» σωστά και να κερδίσει το αύριο.
Ο Ουγκώ μάς θυμίζει: «Το αύριο είναι μεγάλη υπόθε­ση». Σωστότερη αντιμετώπιση του παιδιού σημαίνει σω­στότερος κόσμος, ακριβώς γιατί σημαίνει σεβασμός στο αύριο. Σημαίνει επίγνωση της αδιάσπαστης συνέχειας του σήμερα και του αύριο. Σε τελευταία ανάλυση σημαί­νει σεβασμός προς την αξία άνθρωπος, πέρα από χώρο και χρόνο, πάνω από καθετί φθαρτό και εφήμερο.
Λένε πως το χέρι που κουνάει την κούνια του παι­διού είναι το ίδιο που κουνάει τον κόσμο όλο...

(Στον καθηγητή ΣΠΥΡΟ ΔΟΞΙΑΔΗ που η φιλία του αποτελεί για τον γράφοντα τίτλο τιμής)
«Γεννήθηκα χωρίς να θέλω, έζησα όπως ήθελαν οι άλλοι θα πεθάνω χωρίς να θέλω»
(χάραγμα σε υπόγεια διάβαση)


http://www.sarantoskargakos.gr/