Του Σαράντου Καργάκου
Ιστορικού - Συγγραφέως
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΕΣΤΙΑ στις 20 Αυγούστου 2010
Ψάχνοντας στα παλιά χαρτιά μου, βρήκα κάποιες σημειώσεις περί παιδείας, γραμμένες προ 15ετίας και οι όποιες -φευ!- δεν έχουν χάσει ούτε και σήμερα την επικαιρότητά τους. Απεναντίας, σήμερα είναι περισσότερο επίκαιρες. Κατά πρώτον, μια φράση του Αισχίνη αισθητοποιεί όχι μόνο το εκπαιδευτικό αλλά και το κοινωνικό μας πρόβλημα: «Τό πέρα καθεύδειν τοῦ δέοντος τοῖς τεθνηκόσι μᾶλλον ἧπερ τοῖς ζῶσιν ἁρμόζει» (=Το να κοιμάται κανείς περισσότερο απ' όσο πρέπει, αρμόζει πιο πολύ στους νεκρούς παρά στους ζωντανούς).
Η παιδεία μας δεκαετίες τώρα ήταν αγωγή εις ύπνον πνευματικόν παρά σε πνευματική αγρύπνια. Έτσι και τα πιο πλούσια λόγια είναι φτωχά προς υποδήλωση της πενίας της. Σωστό βέβαια θα ήταν να μη μιλάμε για παιδεία αλλά για εκπαίδευση, που ρυθμίζεται -υποτίθεται- από κάποιες παιδαγωγικές αρχές. Ο Ιππόλυτος Ταιν δεν είχε -ίσως σωστά- σε υπόληψη την παιδαγωγική. Τη θεωρούσε σαν μια μεγάλη ανοησία, αλλά συνιστούσε να μην το λέμε φωνακτά. Υπάρχουν τόσοι άνθρωποι που ζούνε από αυτή!
Ασφαλώς η φράση του Ταιν αποτελεί ένα σχήμα υπερβολής. Ο Γάλλος διανοητής ήθελε με αυτή να κάνει πιο ψηλαφητή την κακοήθεια, που αποτελεί την Αχίλλειο πτέρνα του παιδευτικού συστήματος και της δικής του και της δικής μας εποχής. Ήδη από τον περασμένο αιώνα είχε αρχίσει η μηχανοποίηση της ζωής, κάτι που άσκησε βαθειά επίδραση και στην οργάνωση του σχολείου, που εξελίχθηκε -κατά το «σύστημα αλυσίδα»- σ' ένα μηχανισμό παροχής αλλ' όχι παραγωγής γνώσεων.
Εξετάζοντας το ευφημιστικά λεγόμενο σύγχρονο ελληνικό σχολείο, βρισκόμαστε στη δυσάρεστη θέση να διαπιστώσουμε ότι λείπουν, πρώτον η ελληνικότητα και δεύτερον δύο ουσιώδη χαρακτηριστικά της παιδείας, που ο Σολωμός προσδιορίζει με τους όρους: λογισμός και όνειρο. Ίσως πάμπολλα παιδιά να «καθεύδουν τον νήδυμον» και άλλα να ρέπουν προς τον παραλογισμό, γενικά όμως από την παιδεία μας λείπει το ποιητικό, δηλαδή το δημιουργικό στοιχείο, λείπει και το πτητικό, δηλαδή το ανυψωτικό, λείπει το ποιοτικό στοιχείο, λείπει τέλος ο ρεαλισμός. Γιατί ρεαλισμός δεν είναι να έρπεις. Είναι, όπως το όρισε ο Γκαίτε: «Να πατάς γερά με τα δύο σου πόδια στα σύννεφα»!
Πολλοί λένε πώς η παιδεία μας είναι προσγειωμένη. Μάλλον είναι ακινητοποιημένη στο έδαφος. Διότι είναι άφτερη. Παιδαγωγώ ή ψυχαγωγώ σημαίνει δίνω φτερά στο πνεύμα και στην ψυχή των παιδιών. Μαθαίνω το παιδί να πετά, ακόμη και υπό δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Αρχή παιδείας, όπως λέει ο ποιητής, είναι το «να πετάμε, έστω και με σπασμένα φτερά» (Μίλτος Σαχτούρης).
Τα φτερά -έστω και σπασμένα- διασώζουν το Iκάριο πνεύμα. Aλλά το σημερινό Ελληνόπουλο δεν μαθαίνει να πετά, γιατί ο τρόπος μαθήσεως αποκλείει τις εκτινάξεις. Δεν είναι πως φοβάται. Απλούστατα δεν έχει δεχθεί παιδεία που να το ωθεί στην ανδρεία. Όπως γράψαμε πρόσφατα, έχουμε παιδεία που προωθεί τον μηδενισμό και όχι τον ηρωισμό. Κι αυτές οι εθιμικές εκρήξεις βίας είναι στο βάθος πράξεις δειλίας. Προστατευμένες από το γονικό, το δημοσιογραφικό και το κομματικό στέγαστρο. Τούτα τα δήθεν άφοβα παιδιά είναι στο βάθος καρπός δειλίας. Γιατί δεν έμαθαν ότι και η ανδρεία έχει φόβο. Άφοβα, είπε κάποιος σοφός, είναι τα ζώα- ανδρείοι οι άνθρωποι. Και ανδρείοι δεν είναι μόνον όσοι διακρίνονται στους ποικίλους αγώνες της ζωής αλλά και όσοι τολμούν να είναι δημιουργικοί και παραγωγικοί..
Το ελληνικό σχολείο χρόνια τώρα πάσχει από μια ιδεοκινητική απραξία. Τουλάχιστον, ένας Ρώσος, ο Απράξιν, έφτιαξε τον στόλο του Μεγάλου Πέτρου. Η δική μας απραξία που ξεκινά από την παιδαγωγική λειτουργία, έφτιαξε το «κιβούρι» της ελληνικής οικονομίας και δημοκρατίας. Διότι ούτε δημοκρατία έχουμε. Η δημοκρατία, όπως το όρισε ο Περικλής, δεν στηρίζεται σε απράγμονες πολίτες, που, κατά την εκτίμησή του, είναι «αχρείοι», δηλαδή άχρηστοι πολίτες. Δυστυχώς, για να επανέλθουμε στον Αισχίνη, άνευ αισχύνης επιτρέψαμε στα σχολεία και στις σχολές να κυριαρχεί πνευματική νύστα. «Νύχτα στα ποροφάραγγα ακόμη βασιλεύει», όπως λέει και ο Γρυπάρης, που έγινε κι αυτός «άγνωστη λέξη» για τους μαθητές μας. Τα παιδιά μας δεν ξέρουν τι πρέπει να ξέρουν. Κι αυτό ακόμη τους το υποδεικνύει η «ντουντούκα» ή ο «καθηγητής» ινστρούχτορας, που μεταφέρει την ταξική πάλη μέσα στην ...τάξη! Έτσι, εκτός της πνευματικής απραξίας, κυρίαρχο στοιχείο στο ελληνικό σχολείο και σ' όλο το φάσμα της ζωής μας είναι η αταξία.
http://www.sarantoskargakos.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου