ΗΠΕΙΡΟΣ ΚΑΙ ΓΕΡΜΑΝΙΑ - ΜΙΑ ΑΓΝΩΣΤΗ ΠΡΑΞΗ ΗΡΩΪΣΜΟΥ ΣΤΑ ΓΙΑΝΝΕΝΑ ΣΤΗΝ ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΕΩΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΣΤΙΣ 21 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1944

Εικόνες Εκτελέσεων από Γερμανικό άρχείο

Του Γιώργου Λεκάκη

Πόλεμος πατήρ πάντων» έλεγε ο Ηράκλειτος …
Σε 13.676 ανήλθαν οι νεκροί Έλληνες στρατιώτες κατά την διάρκεια των 219 ημερών του Πολέμου. Κατά την διάρκεια δε της τετραπλής κατοχής της Ελλάδος, η οποία ακολούθησε, τα κατοχικά στρατεύματα εκτέλεσαν:

Των Αλβανών: 1.165 Έλληνες [1]
Των Ιταλών: 8.000 Έλληνες
Των Boυλγάρων: 25.000 Έλληνες και
Των Γερμανών: 50.000 Έλληνες!..

Η ανακωχή με τους Γερμανούς υπεγράφη στο Βοτονόσι, το 1941. Αμέσως, οι Γερμανοί δημιούργησαν «ζώνες κατοχής». Απαγορεύθηκε αυστηρώς η μετακίνηση αγαθών από την μια ζώνη στην άλλη. Αυτό ήταν ένα σχέδιο που προέβλεπε την σταδιακή εξόντωση του ελληνικού πληθυσμού. Γιατί ενώ τα παιδιά στην Αθήνα πέθαιναν από έλλειψη ζακχάρου, 50 μίλια μακρύτερα η πελοποννησιακή σταφίδα σάπιζε σε αποθήκες… Οι Αθηναίοι πέθαιναν από έλλειψη λαδιού, που αφθονούσε στα νησιά του Αιγαίου… Έτσι, και οι κάτοικοι της Πίνδου πέθαιναν γιατί τους είχε απαγορευθεί να αγοράζουν σιτηρά από την Θεσσαλονίκη…

Και σαν να μην έφθανε αυτό, οι Γερμανοί προέβησαν στην αποτέφρωση χωριών! Συνολικά αποτέφρωσαν 1.770 ελληνικά χωριά! Σε μερικά σημεία της χώρας, ιδίως τα ακριτικά, η ολοκληρωτική καταστροφή άγγιξε το 90% των πληγέντων αυτών χωριών! Οι Γερμανοί σε αυτό το καταστροφικό έργο δεν ήταν μόνοι. Τον γερμανικό στρατό βοήθησε και ο βουλγαρικός στρατός (καθώς και άτακτοι Βούλγαροι) [2], ιταλικές λεγεώνες και Αλβανοί ληστές κι οι αλβανοτσάμηδες με τις συμμορίες τους.
Η καταστροφική μανία των εχθρών της Ελλάδος δεν περιορίσθηκε μόνο στα σύνορά της, αλλά και εκτός αυτών, όπου υπήρχαν χωριά που κατοικούσαν Έλληνες. Η Βόρειος Ήπειρος είναι μια απ’ αυτές τις περιοχές. Το γεγονός ότι η Κεντρική και Β. Αλβανία δεν επλήγη, δεν έπαθε τίποτε σημαντικό, μαρτυρά και την ελληνικότητα της περιοχής…

Τα ελληνικά κέντρα στην Β. Ήπειρο γνώρισαν τις ωμότητες των Αλβανών. Έλληνες κάτοικοι σφάζονταν και παίρνονταν όμηροι από αλβανικές ληστοσυμμορίες, οι οποίες μετά λήστευαν και έκλεβαν (έκαναν «πλιάτισκο» - μια αλβανική λέξη!), και οι οποίες δρούσαν υπό την προστασία Γερμανών και Ιταλών.

Το Ανατ. Ζαγόρι απαρτίζουν τα χωριά: Αγ.Παρασκευή, Ανθρακίτης, Βωβούσα (ή Αώος), Γρεβενίτι, Δεμάτι, Δόλιανη, Ελατοχώρι, Καβαλλάρι, Καρυαί, Καστανώνα, Μακρίνο, Πέτρα, Ποταμιά, Τρίστενο, Φλαμπουράρι. Τα χωριά αυτά εκάησαν ολοσχερώς το 1942-43 από τους Γερμανούς κατακτητές. Μάλιστα το Φλαμπουράρι το 1943 κάηκε δις από τους Γερμανούς! Γι’ αυτό και ο νεοσυσταθείς Δήμος Ανατ. Ζαγορίου τα ανακήρυξε «Μαρτυρικά Χωριά», με ημέρα μνήμης, την 4η Ιουλίου.

Αλλά συγκεκριμένα, το Γρεβενίτι πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος στους Γερμανούς: 22-25 κάτοικοι από το χωριό εκτελέσθηκαν! Οι Γερμανοί κατέστρεψαν 350 σπίτια του χωριού! Και λεηλάτησαν την ΙΜ Βοτσάς, μια από τις αρχαιότερες της Ηπείρου. Μάλιστα, εδώ έχει καταγραφεί και η εξής βαρβαρότητα των κατακτητών: Πέταξαν στον αέρα ένα μωρό και καθώς αυτό προσγειωνόταν, καρφώθηκε σε μια γερμανική λόγχη όπλου, η οποία είχε στήσει καρτέρι σ’ αυτό το βρέφος …

Στην Δραγωψά Ιταλοί και Γερμανοί είχαν κατασκευάσει στοά, για την άντληση πίσσας [3] και πετρελαίου. Οι Γερμανοί κατέκαυσαν την ΙΜ Στομίου γιατί την χρησιμοποιούσαν για αποθήκη όπλων και πυρομαχικών οι αντάρτες της περιοχής. Η φωτιά ευτυχώς σταμάτησε προ του κυρίως ναού. Οι Γερμανοί έβαλαν φωτιά και στον ΙΝ Αγ. Δημητρίου Ζαλόγγου, επειδή είχαν πληροφορίες ότι στο μοναστήρι εύρισκαν καταφύγιο αγωνιστές της εθνικής αντιστάσεως! Τότε καταστράφηκε και το καθολικό του, μαζί με όλα τα ιερά κειμήλια, που φυλάσσονταν εκεί επί αιώνες!

Μετά την κατάρρευση της Ιταλίας το 1943 οι Αλβανοί κι οι αλβανοτσάμηδες [4] συνεχίζουν τον πόλεμο κατά των Ελλήνων και των συμμάχων τους. Οργάνωσαν εθνικιστικές ένοπλες ομάδες, τις περίφημες «Μπαλ Κομπετάρ» και μέσα από αυτές συνεργάζονται με τους Γερμανούς κατά των συμμάχων.
Οι Άγγλοι με την γνωστή επιχείρηση “ZOA” ανατίναζαν γεφύρια και μονοπάτια στην Ήπειρο, για να ξεγελάσουν τους Γερμανούς πως επίκειται απόβασή τους (την οποία τελικά έκαμαν στην Σικελία). Οι Γερμανοί θεωρούσαν αυτές τις ενέργειες «σαμποτάζ» και εξαντλούσαν την αυστηρότητά τους στους Ηπειρώτες…

Και έφθασε το μαρτυρικό 1943 …
Στο χωριό Αγ. Αναστασία εκτελέσθηκαν από τους Γερμανούς αρκετοί χωρικοί μαζί και ο ιερεύς τους, με την κατηγορία ότι εφοδίαζαν πολεμιστές της Εθν. Αντιστάσεως. Τον Ιούνιο του 1943 μετά τον β’ βομβαρδισμό των Θεοδώριανων απ’ τους Γερμανούς, θα κτυπηθεί - από δικά τους πυρά - και θα καταπέσει πίσω απ’ την ράχη τ’ Άη Λια, προς το Μυρόφυλλο, ένα γερμανικό στούκας. Αλλά μόνο στο τέλος Οκτωβρίου του 1943 - και για μοναδική φορά - θα πατήσουν το μονοπάτι Θεοδώριανων-Τρικκάλων μπότες Γερμανών στρατιωτών, κι αυτές ήταν της επίλεκτης ορεινής ταξιαρχίας.

Στις 10 Ιουλίου 1943 συνέβη «το ολοκαύτωμα του Κεφαλόβρυσου». Το χωριό εκάη από τους Γερμανούς. Μνημείο των 23 ηρώων καέντων υπάρχει στο κέντρο του να μας το θυμίζει.

Το ξημέρωμα της 14ης Ιουλίου 1943 στην κορυφογραμμή του βουνού της Βροπίστας έκαμε την εμφάνισή του ένας λόχος Γερμανών. Με ρήψη φωτοβολίδων ενετόπισαν πού κρύβονταν οι κάτοικοι του χωριού Ελάτη. Από τις θέσεις Βροπίστα και Λάπητο, πολυβόλησαν προς την κατεύθυνση των συγκεντρωμένων αμάχων. Έτσι τους ανάγκασαν να κινηθούν προς τα πάνω (στην θέση Πρικατσόρια). Από την θέση αυτή, ανήμποροί οι κάτοικοι, θα αναγκασθούν να παρακολουθήσουν την ολοσχερή καταστροφή και καή του χωριού τους!

Σαν να μην έφθανε αυτό, οι Γερμανοί εισέβαλαν στο χωριό, έσπασαν τις θύρες των σπιτιών και τα πυρπόλησαν, πυροδοτώντας την εμπρηστική σκόνη την οποία είχαν προηγουμένως ρίξει. Κατέστρεψαν το μεγαλύτερο μέρος της Ελάτης – σώθηκε μόνο μια συνοικία - και την κεντρική εκκλησία. Κάποιοι εκ των κατοίκων βρήκαν προσωρινώς στέγη σε σπίτια της διασωθείσας συνοικίας. Αλλά οι πιότεροι έφυγαν αναζητώντας επιβίωση προς διάφορες κατευθύνσεις. Η Ελάτη ένας κτηνοτροφικός οικισμός, από τον 16ον αιώνα, κάηκε από τους Γερμανούς. Και οι κάτοικοί της αναγκάσθηκαν να την ξανακτίσουν σε άλλο σημείο…

Την επομένη 15 Ιουλίου 1943 οι Γερμανοί πυρπόλησαν και κατέστρεψαν ολοκληρωτικώς και το χωριό Ασπράγγελοι. Μάλιστα δολοφόνησαν ένα ανδρόγυνο έξω από το χωριό. (Το καλοκαίρι του 1944, οι Γερμανοί σε ένα από τα πολλά μπλόκα που έκαναν στο ήδη καμένο χωριό, συνέλαβαν 19 άτομα, νέους και γέρους, και τους έριξαν στα υπόγεια της Ζωσιμαίας Σχολής, την οποία είχαν μετατρέψει σε φυλακή. Οι συλληφθέντες έμειναν εκεί για αρκετό καιρό αλλά τελικά διεσώθησαν).

Στις 20 Ιουλίου 1943 ήταν η σειρά του χωριού Μεσοβούνι να πυρποληθεί από τους Γερμανούς.Στο κέντρο της Μουσιωτίτσης, ευρίσκεται ένα ωραίο μνημείο, σε πλακόστρωτο με κερκίδες, ισάξιο της ιστορίας του μαρτυρικού χωριού, όπου την 25η Ιουλίου 1943 οι Γερμανοί εκτέλεσαν 152 αθώα θύματα…
Στο Κομμένο τα ξημερώματα της 16ης Αυγούστου 1943, κι ενώ οι περισσότεροι κάτοικοι γλεντούσαν σε έναν γάμο, το χωριό γνώρισε τι θα πει ολοκαύτωμα από τους Γερμανούς: Έγκυες γυναίκες με ανοιχτή την κοιλιά, 89 παιδιά σκοτωμένα και καμένα, άνδρες με στουπιά στο στόμα και με τα μάτια βγαλμένα, ενώ τα σπίτια έβγαζαν καπνούς!
Συνολικά 317 άτομα σφαγιάσθηκαν από τις ναζιστικές δυνάμεις Κατοχής! Οι ελάχιστοι που σώθηκαν κρύφθηκαν στ’ αυλάκια της γύρω περιοχής…

Η Παλαιά Σαγιάδα κάηκε στις 23 Αυγούστου 1943 από Γερμανούς και μουσουλμάνους Αλβανοτσάμηδες του γειτονικού χωριού Λιόψη. Έτσι ερήμωσε. Οι κάτοικοί της διασκορπίσθηκαν κι αυτοί σε βορειότερα χωριά.

Στις 29 Σεπτεμβρίου 1943 η Παραμυθιά έχει να καυχάται πως έδωσε στην ελληνική λευτεριά 49 προκρίτους της, τους οποίους εξετέλεσαν οι Γερμανοί, καθ’ υπόδειξιν των αλβανοτσάμηδων [5]. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1947 έγιναν τα αποκαλυπτήρια του μνημείου γι’ αυτούς, στην θέση «Άγ. Γεώργιος». [6] Στον μητροπολιτικό ναό του Αγ. Δονάτου ψάλλεται κάθε χρόνο, τέλη Σεπτεμβρίου, στην μνήμη τους αρχιερατικό μνημόσυνο. Η πλατεία της κώμης ονομάζεται πλατεία «49 προκρίτων».
Και οι Λυγκιάδες μαρτύρησαν επί Γερμανών [7]: Στις 3 Οκτωβρίου 1943 γινόταν κι εδώ ένας γάμος. Οι Γερμανοί ενόμιζαν πως οι κάτοικοι επαναστατούν! Τότε έβαλλαν από τα Ιωάννινα κατά των αμάχων! Τους έκαψαν όλους! Περί τα 80 άτομα, άνδρες, γυναίκες και παιδιά εκάησαν ζωντανά! Διασώθηκε μόνο ένα μωρό, επειδή το κρατούσε η μάνα του σφιχτά στην αγκαλιά της… Μετά από αυτήν την τραγωδία, το χωριό ερημώθηκε… Ξενομερίτες βρήκαν τους νεκρούς… Δεν υπήρχαν επιζήσαντες για να καταγραφεί από πρώτο χέρι η θηριωδία… Το χωριό ξανακτίσθηκε και ξανακατοικήθηκε μετά από χρόνια… Στην ιστορία έμεινε ως «Το ολοκαύτωμα των Λυγκιάδων» … [8]

Το χωριό Μανασσής πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς στις 23 Οκτωβρίου 1943. Την ίδια ημέρα (23 Οκτωβρίου 1943) και το χωριό Καλουτάς πυρπολήθηκε από γερμανικό στρατιωτικό τμήμα της Ορεινής Μεραρχίας Εντελβάις. Σημειώστε ότι το ίδιο χωριό, την 1η Αυγούστου 1943 κανονιοβολήθηκε και από το Γερμανικό Πυροβολικό, το οποίο έδρευε στην περιοχή Ελεούσα έξω από τα Ιωάννινα και σκοτώθηκαν δύο άτομα.

Και τα Άγναντα πυρπολήθηκαν από τους Γερμανούς. Εκάη το Ειρηνοδικείο. Τα κτήρια της πλατείας εκάησαν δις τον lούνιο 1940 και στις 25 Οκτωβρίου 1943 – πάντα από τους Γερμανούς. Τέλος, η πρωτεύουσα της Ηπείρου, τα Ιωάννινα. Έγινε ένας από τους κυριώτερους στόχους της Αεροπορίας του Άξονος. Κατεστράφη από βομβαρδισμούς το 1/3 της πόλεως, τα νοσοκομεία και τα μεγαλύτερα σχολεία!

Και φθάνουμε στο 1944: Η Ελλάς είναι σκλαβωμένη αλλά ο λαός της δεν παραδίδεται! Χαρακτηριστικό παράδειγμα κάποιοι τολμηροί και γενναίοι νέοι των Ιωαννίνων: Οι Κατσουλίδη, Δημήτρης (Τάκης) Κισκίνης, Οικονομίδης, Νίκος Λαμπρίδης, Λευτέρης Παπαγγέλης (από την συνοικία της Αγίας Αικατερίνης), και οι Σόλων Κωνσταντινίδης, Σπύρος Στατηράς και Γιάννης Γιάνναρης (από την συνοικία της Καλούτσανης). Έλαβαν εντολή από την αντιστασιακή οργάνωση της πόλεως να αναρτήσουν την ελληνική σημαία στο ρολόι της κάτω πλατείας και στο κωδωνοστάσιο της Αγίας Αικατερίνης. Και μάλιστα την παραμονή του εορτασμού της 31ης επετείου απελευθερώσεως της πόλεως από τον τουρκικό ζυγό (21η Φεβρουαρίου 1913).
Η Κατσουλίδη έρραψε στο σπίτι της κρυφά τις δύο ελληνικές σημαίες. Παραμονή της επετείου της απελευθερώσεως (20 Φεβρουαρίου 1944): Ο Κισκίνης έχοντας την ελληνική σημαία στον κόρφο του, σκαρφάλωσε στο ρολόι, έβγαλε την ελληνική σημαία, την φίλησε και την ανάρτησε στα κάγκελα του ρολογιού! Κατά τον ίδιο τρόπο την ανάρτησε και ο Σόλων Κωνσταντινίδης. Το πρωί έκπληκτοι οι κάτοικοι των Ιωαννίνων είδαν δύο ελληνικές σημαίες να κυματίζουν υπερήφανα στον ουρανό της πόλεώς τους… Οι κατακτητές, που είχαν λάβει παραμονή της απελευθερώσεως αυστηρά μέτρα προφυλάξεως κατάλαβαν ότι η ώρα της λευτεριάς πλησίαζε για τους Έλληνες, ενώ για τους Γερμανούς, το ρολόι σήμανε την ώρα της αναχωρήσεως ... [9] Ο Οικονομίδης και ο Σόλων Κωνσταντινίδης συνελήφθησαν αργότερα από τους Γερμανούς και εκτελέσθηκαν … [10]

Λίγο προτού κλείσει τον πρώτο αιώνα ζωής του, το Γεφύρι της Πλάκας, οι Γερμανοί πήγαν να το ανατινάξουν. O δυναμίτης έσκασε μεν στην καμάρα, αλλά το πέτρινο γεφύρι δεν έπεσε! Το γεφύρι που ήταν το σύνορο Ελλάδος–Τουρκίας (1880, 1912), υπήρξε και σύνορο ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ (1943, 1944). Έζησε για να ομορφαίνει και να στολίζει τηνπεριοχή, αλλά και για να υπογραφεί εδώ το «Ιστορικό Σύμφωνο Πλάκας» μεταξύ ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ-ΕΚΚΑ (29.2.1944).

Στις 9 Ιουνίου 1944 κατεστράφη το Σταυροσκιάδι. Κι αυτό τιμάται από την τοπική κοινωνία με ωραία γιορτή κάθε αρχές Ιουνίου. Οι Γερμανοί πυρπόλησαν το χωριό και έσυραν Σταυροσκιαδίτες ομήρους στα Γιάννενα, την Θεσσαλονίκη, αλλά και σε στρατόπεδα στην Γερμανία. «Στις 4 ή 5 Ιούνη ένα τάγμα του Συντάγματός μας (του 15ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ), με μία τολμηρή κίνηση χτύπησε το επιτελείο των Γερμανών στο χωριό Σταυροσκιάδι. Ο αιφνιδιασμός ήταν τρομερός, ποτέ οι Γερμανοί δεν μπορούσαν να φαντασθούν, χτύπημα στα μετόπισθέν τους. Το αποτέλεσμα, 30 νεκροί και τραυματίες, μεταξύ τους πολλοί αξιωματικοί του επιτελείου τους, μαζί με έναν συνταγματάρχη,ο οποίος ήταν διοικητής τής Μεραρχίας, η οποία έκανε τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις. Οι Γερμανοί σκύλιασαν και πριν ξημερώσει άρχισαν να καίνε το χωριό που τους φιλοξενούσε». [11]

Στις 14 Σεπτεμβρίου 1944 έγινε η περίφημη Μάχη της Δωδώνης,μεταξύ Γερμανών και του 3/40 Συντάγματος του Αγόρου. Ήταν η ημέρα της Ανυψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Σημαντική και κομβική για τους Έλληνες. Οι Γερμανοί πιεζόμενοι πανταχόθεν, οπισθοχωρούσαν. Ήταν η τελευταία μάχη της περιοχής. Οι Γερμανοί αιχμαλώτισαν Δωδωναίους, κατά πάγια τακτική στην οπισθοχώρησή τους, για να φύγουν με τις δυνατές λιγότερες απώλειες. Κάποιοι εξ αυτών διέφυγαν, όπως ο Δραμεσίτης Βασίλειος Παπαδιαμάντης (μετέπειτα ιερεύς παπα-Τάκης). Το 3/40 Σύνταγμα του ΕΔΕΣ του Ναπ. Ζέρβα έκλαψε 12 θύματα. Κάθε χρόνο, τέτοια ημέρα, στον Άγ. Νικόλαο, πλάι στον αρχαιολογικό χώρο, τελείται Θεία Λειτουργία και μνημόσυνο υπέρ της αναπαύσεως της ψυχής των πεσόντων στην μάχη αυτή, κατάθεση στεφάνων, κλπ.

Η τελευταία πράξη των Γερμανών στην Ήπειρο, εγράφη στο Πωγώνι. Και δυστυχώς ήταν κι αυτή μαύρη σελίδα: Έκαψαν (τον Σεπτέμβριο του 1944) όλο σχεδόν το Κάτω Πωγώνι, με πολλά ανθρώπινα θύματα, καμένους και εκτελεσμένους, καθώς και τα τμήματα του 15ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, το οποίο, λίγο αργότερα, παραδόξως, τους άφησε να φύγουν χωρίς να ρίξει ούτε μια τουφεκιά…

Για όποιον γνωρίζει καλά τους Γερμανούς, ξέρει πως αυτές οι σκληρές αποφάσεις δεν ήταν βαρβαρότητα ενός αξιωματικού. Κανείς Γερμανός δεν κάνει το παραμικρό εάν δεν έχει εντολή άνωθεν. Αλλά πρέπει να ειπούμε πως εκτός από την βάρβαρη, αρκετοί Γερμανοί αξιωματικοί έδειξαν και ανθρώπινη πλευρά – αν και όχι τόσο στην Ήπειρο, όσο αλλού (Ελασσόνα, κ.α.).

Τέλος, η καταγραφή αυτή δεν έχει άλλο στόχο από την αλήθεια της Ιστορίας. Δεν ενέχει επ’ ουδενί μνησικακία και φθόνο. Η ιστορία υπάρχει και πρέπει να γίνεται γνωστή, διότι μας διδάσκει τι πρέπει να αποφεύγουμε. Αρκεί να γνωστοποιείται χωρίς φόβο και πάθος και προπαντός χωρίς προκαταλήψεις.
Θα κλείσω με έναν στίχο του μαχητή του Δρύσκου, μέγα ποιητή Λορ. Μαβίλη, που τον αφιερώνω σ’ αυτούς τους αμάχους, που άδικα χάθηκαν, αλλά που – όπως βλέπουν - δεν ξεχάσθηκαν από εμάς τους απογόνους τους, γιατί η θυσία τους, τους κρατάει ακόμη ζωντανούς στην μνήμη και την ιστορία μας, αφού όπως λέει ο ποιητής …

… τότε οι νεκροί πεθαίνουνε, όταν τους λησμονούμε…


Αναδημοσίευση από την εφημερίδα Ελληνική Γνώμη της Ελληνικής ομογένειας στη Γερμανία. 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Με το κύριο βάρος να σηκώνουν η Πάργα, το Μαργαρίτι και η Παραμυθιά.

[2] Σε μια μόνο ημέρα σφαγής, στην Δράμα, οι Βούλγαροι σφάγιασαν 7.000 Έλληνες. Και ήσαν τόσο υπερήφανοι γι’ αυτό, που στρατιώτες, άτακτοι, αλλά και ο ορθόδοξος κλήρος τους φωτογραφίζονταν με τα πτώματα κι έδειχναν μετά τις φωτογραφίες, όπως ένας κυνηγός στην ζούγκλα που φωτογραφίζεται πάνω από το λιοντάρι που σκότωσε …

[3] Ο ποταμός Σμόλιτσας επήρε το όνομά του από την σλαβική, που σημαίνει Μαύροπόταμο, γιατί συχνάκις κατέβαζε πίσσα (πετρέλαιο).

[4] Η εθνικότητα των Αλβανών της Θεσπρωτίας δεν ήταν καθορισμένη και οι ίδιοι θεωρούσαν εαυτούς Τούρκους – βλ.σχ. Χρήστου Σούλη, γυμνασιάρχου Ζωσιμαίας Σχολής, στο ιστορικό υπόμνημα του προς της Γερμανοϊταλικές αρχές στη Κατοχή.

[5] Όπως αποκάλυψε το βιβλίο του ο καθηγητής Αθ. Γκότοβος «Η Παραμυθιά στο στόχαστρο», εκδ. Φιλοπροόδου Ομίλου Παραμυθιάς,2007.

[6] Στην τελετή παρέστησαν ο εκπρόσωπος του εν Αθήναις Συλλ. Θεσπρωτών Χρ. Παπασταύρου, ο βουλευτής Ν. Αθανασίου, κ.ά.

[7] βλ. σχ. χειρόγραφο κείμενο-μαρτυρία του Χρήστου Αναστ. Λώλη «Βίος ατομικός και ιστορία του χωριού Λιγκιάδων», έκδ. Νομ. Αυτοδ. Ιωαννίνων, Ιωάννινα, 1999.

[8] Την 14η Αυγούστου 1947 Έλληνες μάρτυρες πήγαν και κατέθεσαν στην δίκη των Γερμανών στραταρχών και στρατηγών, κατηγορουμένων για τα εγκλήματα πολέμου στην χώρα μας. Όσον αφορά την Ήπειρο, αφορούσε τις τραγωδίες στην Μουσιώτιτσα, το Κομμένο και τους Λυγκιάδες, εγκλήματα για οποία βαρυνόταν ο δικαζόμενος
στρατηγός Χούμπερ Λαντς - Βλ. σχ. εφημ. «Ηπειρωτικό Μέλλον», αρ.φ. 97/96, 3.9.1947.

[9] Επί Δημάρχου Σπύρου Κατσαδήμα τέλος, έγινε η αναγνώρισή της με την τοποθέτηση μαρμάρινης πλάκας που έγραφε: «15 Φλεβάρη 1943, σ’ αυτόν τον χώρο κρεμάστηκαν από τους Τούρκους, Έλληνες πατριώτες, 20 Φλεβάρη 1944, Επονίτες ύψωσαν την ελληνική σημαία σε 20 μέτρα απόσταση από το φυλάκιο των Γερμανών. ΔΗΜΟΣ ΙΩΑΝΝΙΤΩΝ». Η μαρμάρινη αυτή πλάκα τοποθετήθηκε μπροστά από το ρολόι της κάτω πλατείας και δεύτερη μαρμάρινη πλάκα στην αυλή της Αγίας Αικατερίνης.

[10] Φιλ. Νικολαΐδης, πρόεδρος Περιφ/κού Συμβουλίου, Ηπείρου – Δυτ. Στερεάς.

[11] Απόσπασμα από κείμενο του Ηλ. Τσουρή, στο περιοδικό «Εθνική Αντίσταση», έκ δ. ΠΕΑΕΑ.

Read more at: http://www.macedoniahellenicland.eu/content/view/758/48/lang,el/

http://www.macedoniahellenicland.eu/content/view/758/48/lang,el/