του Στάθη Καλύβα
καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης στο Υale
καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης στο Υale
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο φύλλο της 16ης Οκτωβρίου 2011 της εφημερίδας ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
 Η πρώτη κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου μετά την ορκωμοσία της το 1981. |
 Ανδρέας Παπανδρέου (1919-1996). |
Αν αναρωτιέστε γιατί η Ελλάδα ζει τη σημερινή τραγωδία, η απάντηση συμπυκνώνεται σε μια ημερομηνία: 18 Οκτωβρίου 1981. Τώρα πια ξέρουμε πως τότε μπήκαν τα θεμέλια της σημερινής καταστροφής. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε μόνο στην αρχή της αποπληρωμής ενός δυσβάσταχτου λογαριασμού, που μας κληροδότησε το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου και που θα απαιτήσει πολλά χρόνια και δάκρυα. Η κληρονομιά είναι διπλή. Το ΠΑΣΟΚ διέλυσε το κράτος. Διέλυσε, επίσης, την κοινωνία.
Διέλυσε το κράτος μέσω μιας διαδικασίας που το ίδιο ονόμασε «εκδημοκρατισμό», και που δεν ήταν άλλη από την αναβάθμιση, μαζικοποίηση, συστηματοποίηση και κυρίως αποενοχοποίηση του πελατειακού συστήματος που προϋπήρχε. «Κανένας θεσμός, μόνο ο λαός», διακήρυττε τότε ο Παπανδρέου. Ο «εκδημοκρατισμός» διέλυσε όποια στοιχεία αξιοκρατίας, ιεραρχίας, επαγγελματισμού και αποτελεσματικότητας υπήρχαν στον κρατικό μηχανισμό και απέτρεψε την ανάπτυξή τους εκ νέου. Το αποτέλεσμα είναι εντελώς προφανές σήμερα: μια κατ’ όνομα μόνο κρατική μηχανή, πνιγμένη στον ερασιτεχνισμό και στην ανυποληψία, εντελώς ανήμπορη να εκτελέσει ακόμη και βασικές λειτουργίες. Όσο υπήρχαν πόροι, η τριτοκοσμική αυτή γύμνια καλυπτόταν. Τώρα τύφλωσε τους πάντες.
Το ΠΑΣΟΚ διέλυσε και την κοινωνία, διαφθείροντάς την μέσω κομματικών παροχών πασπαλισμένων με ένα δήθεν προοδευτικό λεξιλόγιο. Η αξιοκρατία ποδοπατήθηκε (από τις πρώτες πράξεις του ΠΑΣΟΚ ήταν η ουσιαστική κατάργηση των πρότυπων δημοσίων σχολείων) και το ίδιο έγινε με την αριστεία, την ευθύνη, την ηθική της εργασίας και την αντίληψη πως σε όλες τις δραστηριότητες πρέπει να υπάρχει ένα πλαίσιο κανόνων που να τηρείται απ’ όλους. Αντίθετα, κυριάρχησαν η ανομία, η μετριοκρατία, η καταπάτηση του συλλογικού στο όνομα του μερικού και του ατομικού, η διεκδίκηση με κάθε μέσο και κόστος, η ισοπέδωση προς τα κάτω και ο έσχατος ατομικισμός ενδεδυμένος με τον ψευδεπίγραφο μανδύα του προοδευτισμού. Αποτέλεσμα; Μια χώρα που φτώχαινε συνεχώς χάνοντας παραγωγικότητα, αλλά κατάφερνε να ζει όλο και πιο πλούσια λόγω της σύνδεσής της με την Ευρώπη. Σήμα κατατεθέν της κοινωνίας που σμίλεψε το ΠΑΣΟΚ; Η κατάληψη. Των σχολείων, των πανεπιστημίων, των υπουργείων, των δημόσιων υπηρεσιών, των πλατειών, των αυτοκινητοδρόμων, των οδοστρωμάτων. Οπως ωμά το έθεσε φίλος καθηγητής της μέσης εκπαίδευσης: «Το ΠΑΣΟΚ σάπισε την ψυχή του Έλληνα». Απλουστευτικό βέβαια, αλλά δύσκολα διαφωνεί κανείς.
Κάποιοι ισχυρίζονται πως το ΠΑΣΟΚ υπήρξε το αναγκαίο τίμημα της πολιτικής ενσωμάτωσης των αποκλεισμένων από τη Δεξιά. Το επιχείρημα είναι εντελώς έωλο, αν μη τι άλλο, γιατί η Ισπανία και η Πορτογαλία με ιστορία χειρότερων εμφυλίων και δικτατοριών ανέδειξαν σοσιαλιστές ηγέτες που «ενσωμάτωσαν» αποκλεισμένους πληθυσμούς δίχως τις παρενέργειες του ΠΑΣΟΚ.
Το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου φέρει τη βασική ευθύνη της καταστροφής, αλλά όχι την αποκλειστική. Πάτησε σε μια κοινωνία που είχε πολλά ελαττώματα και λίγες αντιστάσεις. Βρήκε στην Ευρώπη έναν χρηματοδότη με πολύ βαθιές τσέπες και περιορισμένους ελεγκτικούς θεσμούς. Η ΝΔ το μιμήθηκε και στο τέλος το υποκατέστησε με επιτυχία. Ακόμα και όταν το ΠΑΣΟΚ των επιγόνων του Ανδρέα προσπαθούσε να αλλάξει, συνέχιζε να είναι δέσμιο της βαθύτερης ουσίας του και να αναπαράγει τις παθολογίες που το ίδιο δημιούργησε. Όπως φάνηκε τον τελευταίο χρόνο, αδυνατεί εντελώς να ξεπεράσει το βάρος της ιδρυτικής κληρονομιάς του. Όταν μια τέτοια δυσβάσταχτη κληρονομιά εμποτίζει ένα ολόκληρο έθνος, δύσκολα αποφεύγεται η καταστροφή.
ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου