Σημαντικό θεσμό αποτελούν από αρχαιοτάτων χρόνων οι εκλογές, οι οποίες είναι κατά βάση άρρηκτα συνδεδεμένες με την λειτουργία της Δημοκρατίας. Η ψήφος και οι κάλπες, το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι, δεν είναι εφεύρημα της νεότερης περιόδου, αλλά διαχρονικές έννοιες με ιδιαίτερη σημασία, η οποία διατηρείται αναλλοίωτη στο πέρασμα του χρόνου. Ο θεσμός της ψηφοφορίας καταγράφεται, σημειωτέον, και στα Ομηρικά έπη, αποδεικνύοντας την διαχρονική διάσταση του θέματος. Ενδεικτικό ως προς αυτό είναι ένα σημαντικό ερυθρόμορφο αττικό αγγείο του 490 πΧ, το οποίο φέρει παράσταση, η οποία απεικονίζει ψηφοφορία ανάμεσα στον Οδυσσέα και το Αίαντα. Οι δύο άνδρες συμμετείχαν στον Τρωικό πόλεμο και η ψηφοφορία διεξήχθη προκειμένου να αποφασισθεί σε ποιον από τους δύο θα περιέρχονταν τα όπλα του θρυλικού Αχιλλέα, του γιου του Πηλέα και της Θέτιδας, ο οποίος είναι συνδεδεμένος με το μακραίωνο ιστορικό παρελθόν της περιοχής.
Οι έννοιες των εκλογών και της ψήφου είχαν πολλαπλή σημασία κατά την αρχαιότητα και όπως αναφέρει στο σημείο αυτό η προϊσταμένη της ΙΓ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων κ. Αργυρούλα Δουλγέρη - Ιντζεσίλογλου «η έννοια της ψήφου ήταν πολύ σημαντική και συνδεδεμένη με την λειτουργία της Δημοκρατίας και εφαρμόζονταν είτε για την εκλογή αρχόντων, είτε για την λήψη διαφόρων αποφάσεων». Οι περισσότερες πληροφορίες προέρχονται από την αρχαία Αθήνα όπου μάλιστα ανακαλύφθηκαν αρχαία κάλπη και χάλκινες ψήφοι, που αποτελούσαν τον προπομπό των σημερινών ψηφοδελτίων. Οι χάλκινες ψήφοι ήταν κυκλικές και διέθεταν άξονα ο οποίος αντιστοιχούσε με θετική ψήφο όταν ήταν συμπαγής και με αρνητική ψήφο, εάν ήταν διαμπερής αντίστοιχα.
Σε ό,τι αφορά στην περιοχή μας, έχουν έρθει αρκετά δεδομένα στο φως στο πλαίσιο των αρχαιολογικών ερευνών που διεξάγονται, ενώ είναι γνωστό ότι στην περιοχή της Θεσσαλίας λειτουργούσαν το Κοινό των Θεσσαλών, δηλαδή η ομοσπονδία των θεσσαλικών πόλεων, και το Κοινό των Μαγνήτων, η ομοσπονδία δηλαδή των πόλεων της αρχαίας Μαγνησίας που περιελάμβανε την περιοχή του Πηλίου και την ευρύτερη περιοχή της αρχαίας Δημητριάδας. Οι συγκεκριμένες ομοσπονδίες των πόλεων εξέλεγαν τους αρχηγούς τους, τους Ταγούς και τους Στρατηγούς, έστελναν αντιπροσώπους στις συνελεύσεις των Κοινών που ονομάζονταν συνέδρια και είχαν δικαίωμα ψήφου, συμμετέχοντας στην διαδικασία λήψης διαφόρων αποφάσεων. «Κατά συνέπεια η ψηφοφορία εφαρμόζονταν τόσο για την εκλογή αρχόντων, όσο και για την λήψη διαφόρων αποφάσεων. Οι συγκεκριμένες αποφάσεις λέγονται ψηφίσματα, τα οποία καταγράφονται πάνω σε μαρμάρινες στήλες ή σε χάλκινες πλάκες και αναρτώνται σε δημόσιους χώρους. Είτε στα θέατρα που ήταν χώρος συνάθροισης, είτε σε ιερά, είτε στην αγορά των αρχαίων πόλεων» εξηγεί η κ. Ιντζεσίλογλου.
Ψηφίσματα στο Μουσείο
Ένα σημαντικό εύρημα που κοσμεί το Αρχαιολογικό Μουσείο του Βόλου, δίνοντας σημαντικές πληροφορίες για την έννοια της ψήφου στην αρχαιότητα, είναι το ψήφισμα που ανακαλύφθηκε στην Δημητριάδα και ανάγεται στα ελληνιστικά χρόνια. Το εντυπωσιακών διαστάσεων ψήφισμα, ανακαλύφθηκε στον χώρο του αρχαίου θεάτρου της Δημητριάδας, είναι πολύ σημαντικό και εκδόθηκε από το Κοινό των Μαγνήτων, προκειμένου να τιμήσει τον Δημήτριο Ορέστου, ο οποίος ήταν γραμματέας των συνέδρων που συμμετείχαν στο Κοινό. «Προφανώς επρόκειτο για ένα σημαντικό πρόσωπο και γι’ αυτό τον λόγο το Κοινό των Μαγνήτων εξέδωσε ψήφισμα που τον τιμούσε και καταγράφηκε στην μαρμάρινη στήλη, η οποία είχε τοποθετηθεί στο αρχαίο θέατρο της Δημητριάδος και σήμερα εκτίθεται στην νέα πτέρυγα του Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου» υπογραμμίζει η προϊσταμένη της ΙΓ΄ ΕΠΚΑ.
Εξίσου σημαντικά ευρήματα ανακαλύφθηκαν στην διάρκεια παλαιότερων ανασκαφών που πραγματοποιήθηκαν στον περίφημο Ναό του Θαυλίου Διός, ο οποίος δεσπόζει στον αρχαιολογικό χώρο των Φερρών. Πρόκειται για μια σειρά ψηφισμάτων, τα οποία είναι χαραγμένα σε χάλκινα πλακίδια, χρονολογούνται σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των αρχαιολόγων στα τέλη του 5ου και στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. και σήμερα φυλάσσονται στο Εθνικό Μουσείο Αθηνών. Είναι ψηφίσματα τα οποία εξέδωσαν, κατόπιν ψηφοφορίας, η πόλη και οι άρχοντες των Φερρών, προκειμένου να τιμήσουν διάφορα πρόσωπα, πολίτες άλλων περιοχών, οι οποίοι διαδραμάτισαν κάποιο ευεργετικό ρόλο για την πόλη ή για τους κατοίκους των Φερρών. Ο τρόπος ψηφοφορίας καταγράφεται σε μια εξίσου σημαντική επιγραφή που βρίσκεται εντοιχισμένη στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου στον Πύργο Κιερίου. Πρόκειται για μια απόφαση του συνεδρίου του Κοινού των Θεσσαλών, που ελήφθη στην περίοδο του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Τιβέριου, ο οποίος παρέμεινε στην εξουσία από το 14 έως το 37 μ.Χ., και κάνει λόγο για μυστική ψηφοφορία με όρκο, «μεθ’ όρκου κρυφαίως».
Μια εξίσου διαδεδομένη μορφή ψηφοφορίας στην Αθήνα ήταν κατά την αρχαιότητα ο οστρακισμός, η εκδίωξη, δηλαδή, του προσώπου που θεωρούνταν απειλή για την Δημοκρατία. «Οι πολίτες καλούνταν να ψηφίσουν, γράφοντας πάνω σε ένα όστρακο (τμήμα σπασμένου αγγείου) το όνομα του ανθρώπου που κατά την γνώμη τους απειλούσε την Δημοκρατία και το έριχναν μέσα σε μια κάλπη. Ο πολίτης που συγκέντρωνε μεγαλύτερο αριθμό ψήφων εξορίζονταν από την πόλη. Στην προκειμένη περίπτωση πρόκειται για μια άμεση μορφή ψηφοφορίας και τα όστρακα με τα χαραγμένα ονόματα πολιτών, συχνά γνωστών ιστορικών προσώπων, αποτελούν μια πρώιμη μορφή ψηφοδελτίου» καταλήγει η προϊσταμένη της ΙΓ΄ ΕΠΚΑ.
Τα τμήματα αγγείων που έχουν βρεθεί και φέρουν εγχάρακτα διάφορα ονόματα, αποτελούν σημαντικά τεκμήρια για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε ο θεσμός της Δημοκρατίας από αρχαιοτάτων χρόνων. Όλα τα παραπάνω συνηγορούν υπέρ της διαχρονικής διάστασης του θεσμού της ψηφοφορίας και υποδηλώνουν την προσήλωση των προγενέστερων στην ελευθερία και την Δημοκρατία. Η συνέχιση των αρχαιολογικών ερευνών στην περιοχή μας, εκτιμάται ότι θα συμπληρώσει το παζλ των πληροφοριών που συνθέτουν το θέμα των εκλογών και αναμένεται να αναδείξει όλες τις διαστάσεις του πάντα επίκαιρου θέματος.
Το άρθρο έχει δημοσιευθεί καί στο περιοδικό ΕΛΛΗΝΟΡΑΜΑ στο τεύχος 84 Ιούλιος - Αυγουστος
ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου