7 ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΣ ΜΑΡΤΥΡΗΣΑΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΘΩΜΑΝΟΥΣ

 

Του Θεόδωρου Ρουμπάνη

 

Την Κυριακή του Πάσχα του 1821 απαγχονίζεται ο Γρηγόριος Ε'. Είναι ο έβδομος Πατριάρχης που θανατώνεται στους 20 αιώνες ιστορίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Το σκήνωμά του πετάχτηκε στον Κεράτιο κόλπο, όπου το ανέσυρε ένας Κεφαλονίτης πλοίαρχος και το μετέφερε στην Οδησσό

Στους 20 αιώνες ιστορικής διαδρομής του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, ο Γρηγόριος Ε΄ είναι ο 237ος Αρχιερέας του. Απαγχονίστηκε στις 10 Απριλίου 1821, απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα.

Η καθαίρεσή του από τον σουλτάνο ήταν η τρίτη από την ανάρρηση στον Οικουμενικό Θρόνο, το 1797. Είχε καθαιρεθεί πρώτη φορά το 1798 για να επανέλθει έπειτα από οκτώ χρόνια. Το ίδιο έγινε και το 1818 για να επανεκλεγεί στις 15 Δεκεμβρίου 1818.

Είναι ο έβδομος Πατριάρχης, που θανάτωσαν οι Οθωμανοί. Aλλοι ήταν οι Κύριλλος Α΄ Λούκαρις, Κύριλλος Β΄ Κονταρής, Παρθένιος Α΄, Παρθένιος Β΄, Παρθένιος Γ΄, Γαβριήλ Β΄.

Τιμάται ως άγιος από την Ορθόδοξη Εκκλησία, όπως και δυο ακόμα από τους εκτελεσθέντες, ο Παρθένιος Γ΄ και ο Γαβριήλ Β΄.

Παραμένουν πάντα στην εθνική μνήμη. Η επέτειος της 25ης Μαρτίου είναι αφορμή για συγκεκριμένη αναφορά στο έργο και τη θανάτωσή τους.

Το σκήνωμα του Γρηγορίου Ε΄παρέμεινε κρεμασμένο για τρεις μέρες. Επειτα το αγόρασαν τρεις Εβραίοι, ονόματι Μουτάλ, Μπιταχί και Λεβύ. Το περιέφεραν στους δρόμους της Πόλης για να το πετάξουν τελικά στον Κεράτιο κόλπο.

Ο Γρηγόριος με επιστολές του στον επίσκοπο Σαλώνων Ησαΐα και κληρικούς της Πελοποννήσου τάχτηκε υπέρ της εθνικής εξέγερσης. Μετά τον απαγχονισμό του, αυτές τις επιστολές οι Τούρκοι προσκόμισαν στον Βρετανό πρέσβη σαν απόδειξη της ανάμειξής του στην επανάσταση

Ενας Κεφαλονίτης πλοίαρχος, ο Νικόλαος Σκλάβος, το ανέσυρε από τη θάλασσα και το μετέφερε στην Οδησσό, όπου θάφτηκε στην ελληνική εκκλησία της Αγίας Τριάδας.

Επειτα από 50 χρόνια μεταφέρθηκε στην Αθήνα. Από τότε φυλάσσεται σε μαρμάρινη λάρνακα στη Μητρόπολη.

Τριών ακόμα εκτελεσθέντων Πατριαρχών τα πτώματα ρίχτηκαν στη θάλασσα. Είναι του Κύριλλου Λούκαρι (1638), του Παρθένιου Β΄ (1651) και του Παρθένιου Γ΄ (1657).

Κύριλλος Λούκαρις
Συνελήφθη και στραγγαλίστηκε το 1638 επειδή "συνωμοτούσε" για την Επανάσταση

Προσωπογραφία του Κύριλλου Λούκαρι

Κορυφαίο των Πατριαρχών θεωρεί ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος τον Κύριλλο Λούκαρι (1572 - 1637). Υπήρξε σημαίνουσα μορφή του ελληνισμού και πολέμιος του καθολικισμού σε σημείο να έρθει σε συνεννόηση με τους προτεστάντες οπαδούς του Λούθηρου. Από την ημέρα που εκλέχτηκε Οικουμενικός Πατριάρχης, οι πρέσβεις των καθολικών χωρών στην Κωνσταντινούπολη τον πολεμούν με λύσσα. Με ραδιουργίες τον ανεβοκατεβάζουν στον θρόνο.Τον συκοφαντούν στη σουλτανική αυλή ως καλβινίζοντα για τη φιλική στάση του προς τους διαμαρτυρόμενους και την έκδοση το 1631 της Ομολογίας του, παρά το γεγονός ότι ο ίδιος διακήρυσσε πάντα ότι είναι ορθόδοξος.

Τον καταγγέλλουν ότι συνωμοτεί για επανάσταση των Ελλήνων. Οι Τούρκοι τον συλλαμβάνουν και τον κλείνουν σε φρούριο του Βοσπόρου. Τον στραγγαλίζουν στις 27 Ιουνίου 1638. Ρίχνουν το πτώμα του στη θάλασσα. Το βρίσκουν ψαράδες και το ενταφιάζουν. Οι εχθροί του ξεθάβουν το πτώμα και το ξαναρίχνουν στη θάλασσα. Αλλά εντοπίζεται πάλι. Θα κηδευτεί στην εκκλησία της Παναγίας της Καμαριώτισσας, στη Χάλκη, από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Παρθένιο Α΄. Ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος στην Ιστορία του Ελληνικού Εθνους αναφέρει σχετικά με τον Λούκαρι: "Ουδέποτε ίσως το αξίωμα του Οικουμενικού Πατριάρχη ανεδείχθη λαμπρότερο ή επί Κυρίλλου Α΄ του Λουκάρεως επί δώδεκα περίπου έτη εκ διαλειμμάτων πατριαρχήσαντος".

«Ο Κωνσταντινουπόλεως Πατριάρχης Γρηγόριος αποκρεμάται». Εργο του Πέτερ Φον ες

Γεννήθηκε στον βενετοκρατούμενο Χάνδακα (Ηράκλειο) της Κρήτης το 1572 από γονείς Ηπειρώτες. Είχε την τύχη να μαθητεύσει πλάι στον Σιναΐτη Μελέτιο Βλαστό. Υστερα πήγε στη Βενετία. Σε ηλικία 17 χρόνων έγινε φοιτητής στο πανεπιστήμιο της Πάντοβας. Ταξίδεψε σε Γενεύη, Ολλανδία και Γερμανία. Επέστρεψε στην Ελλάδα. Σύντομα μετακόμισε στην Αλεξάνδρεια, όπου Πατριάρχης ήταν ο θείος του Μελέτιος Πηγάς. Εγινε κληρικός και στάλθηκε σε Πολωνία και Ουκρανία για να τονώσει το φρόνημα των ορθοδόξων έναντι του Βατικανού.

Σε ηλικία 29 ετών εκλέχτηκε Πατριάρχης Αλεξανδρείας. Στις 4 Νοεμβρίου 1620 αναδείχτηκε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, παρά την αντίθεση των λατινοφρόνων.

Υπήρξε θύμα των ιησουιτικών ραδιουργιών και της σουλτανικής αγριότητας. Προσπάθησε να ανυψώσει το ελληνικό γένος και να το φέρει σε επαφή με τον δυτικό πολιτισμό. Το 1627 μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη το τυπογραφείο του Κεφαλλονίτη μοναχού Νικόδημου Μεταξά. Σκοπός του ήταν να φωτιστεί το έθνος με ελληνικά έντυπα. Κήρυξε στη δημοτική. Στη λαϊκή γλώσσα προλόγισε τη μετάφραση της Καινής Διαθήκης από τον Μάξιμο Καλλιπολίτη.

Κύριλλος Β' Κονταρής
Yπέγραψε Ομολογία της παπικής του πίστης

Ο σφοδρότερος αντίπαλος του Λούκαρι μέσα στους κόλπους Πατριαρχικής Συνόδου ήταν ο Κύριλλος Β' Κονταρής. Κατάφερε να τον εκθρονίσει τρεις φορές και να καταλάβει αυτός τη θέση του. Η δράση που ανέπτυξε υπέρ των καθολικών ήταν τόσο κραυγαλέα που τρόμαξε τον ίδιο τον Σουλτάνο. Φοβήθηκε εξέγερση των Ορθοδόξων και τον καθαίρεσε το 1639. Τον εξόρισε στην Τυνησία. Εκεί εκτελέστηκε στις 24 Ιουνίου 1640.

Καταγόταν από το Χαλέπι (Βέροια) της Συρίας. Σπούδασε στον Γαλατά της Κωνσταντινούπολης σε σχολή που διατηρούσαν εκεί οι Ιησουίτες. Ο Λούκαρις τον είχε υπό την προστασία του. Τον προωθούσε για μητροπολίτη στο Χαλέπι. Ομως εκείνος έγινε όργανο των Λατίνων. Ως πατριάρχης διακρίθηκε για τη δουλοπρέπεια προς τους προστάτες του πρέσβεις της Πολωνίας, της Γαλλίας και της Αυστρίας. Αυτό, σε συνδυασμό με την αδυναμία του να διοικήσει το Πατριαρχείο, έκανε αφόρητη την παραμονή του στην ηγεσία του Πατριαρχείου. Θρυαλλίδα αποτέλεσε η από μέρους του υπογραφή Ομολογίας της παπικής πίστης του.

Τον Κονταρή διαδέχτηκε ο Παρθένιος Α' ο Γέρων. Δεν καταδίωξε τους ανθενωτικούς ? φιλολουκαρικούς. Είχαν, άλλωστε, υποστηρίξει την εκλογή του. Ομως η πολιτική του έδωσε περιθώρια να ενισχυθεί η επιρροή των καθολικών. Οι Ουνίτες ίδρυσαν Ελληνοκαθολική Σχολή στο Πέραν.

Το 1646 εκβλήθηκε από τον Πατριαρχικό Θρόνο. Τον επόμενο χρόνο εξορίστηκε στην Κύπρο και το 1646 στη Χίο, όπου δολοφονήθηκε με δηλητήριο. Ο Παρθένιος Β', που καταγόταν από τα Γιάννενα, κατηγορήθηκε στον Σουλτάνο Μωάμεθ Δ' τον Κυνηγό ότι είχε έρθει σε συνεννόηση με τους Ρώσους. Τον συνέλαβαν γενίτσαροι, που τον στραγγάλισαν και τον έριξαν στον Βόσπορο. Το πτώμα περισυνέλεξαν ναυτικοί και το ενταφίασαν στην Καμαριώτισσα. Το 1650 στην Προύσα οι Τούρκοι εκτέλεσαν τον πρώην Πατριάρχη Γαβριήλ Β'. Κατηγορήθηκε από Εβραίο ότι βάφτισε Μωαμεθανό και ότι είχε μυστικές επαφές με τη Ρωσία. Τον Παρθένιο Γ', που καταγόταν από τη Μυτιλήνη, κατηγόρησαν οι Ιησουίτες ότι συνωμοτούσε εναντίον της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ο Μωάμεθ Δ' αποδέχτηκε τις καταγγελίες και διέταξε τον απαγχονισμό του.

Την 1η Απριλίου 1657, που ήταν Σάββατο του Λαζάρου, οι Γενίτσαροι τον κρέμασαν στην Καγκελωτή Πύλη της Κωνσταντινούπολης. Παρέμεινε κρεμασμένος επί τρεις μέρες. Πέταξαν το πτώμα του στη θάλασσα. Το βρήκαν χριστιανοί. Ενταφίασαν κι αυτόν στην Παναγία την Καμαριώτισσα.

Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ, ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Ε'
Από τη χειροτονία μέχρι την αγχόνη

Ξημερώματα μετά τη λειτουργία του Πάσχα, ο 75χρονος Γρηγόριος Ε΄ συνελήφθη, κηρύχτηκε έκπτωτος και φυλακίστηκε. Ο σουλτάνος ζήτησε την εκλογή διαδόχου του αμέσως. Ηθελε ο καθαιρεθείς να εκτελεσθεί ως απλός κληρικός και όχι σαν Πατριάρχης. Κι αυτό, για να αποφύγει διπλωματικές παρενέργειες.

Κανένας από τους Μητροπολίτες της Ενδημούσας Συνόδου δεν τολμούσε να θέσει υποψηφιότητα υπό αυτές τις συνθήκες. Εκτός από τον Μητροπολίτη Πισιδίας Ευγένιο. Καταγόταν από τη Φιλιππούπολη (σήμερα Πλόβντιβ της Βουλγαρίας). Ηταν έμπιστος του μελλοθάνατου. Η εκλογή του ξένισε και έγινε δεκτή με δέος.

Οταν ο Γρηγόριος απαγχονίστηκε, ο Ευγένιος κινητοποιήθηκε για να περισώσει το σκήνωμα. Αναφέρεται ότι προσευχόταν συνεχώς για την ανάπαυση της ψυχής του. Ο Γρηγόριος Ε΄ γεννήθηκε στη Δημητσάνα από φτωχούς γονείς. Το κοσμικό όνομά του ήταν Γεώργιος Αγγελόπουλος. Το όνομα Γρηγόριος το πήρε όταν εκάρη μοναχός στη Μονή του Αγίου Διονυσίου στους Στροφάδες του Ιονίου Πελάγους.

Τα πρώτα γράμματα τα είχε μάθει στο χωριό του. Επειτα πήγε στην Αθήνα και μαθήτευσε δίπλα στον Δημήτριο Βόδα για δύο χρόνια. Υστερα εγκαταστάθηκε στη Σμύρνη στον θείο του, που ήταν νεωκόρος στον Αγιο Γεώργιο. Χάρη στις δικές του γνωριμίες μπόρεσε να σπουδάσει στο φημισμένο Γυμνάσιο της Σμύρνης.

Θεολογία σπούδασε στην Πατμιάδα Σχολή. Επέστρεψε στη Σμύρνη με πρόσκληση του Μητροπολίτη Προκοπίου, που τον χειροτόνησε διάκονο. Σύντομα χειροτονήθηκε πρεσβύτερος και κατόπιν ανέλαβε καθήκοντα πρωτοσύγγελου στη Μητρόπολη.

Το 1785 αναγορεύτηκε Μητροπολίτης Σμύρνης στη θέση του Προκοπίου, που εκλέχτηκε Οικουμενικός Πατριάρχης. Εδωσε ιδιαίτερο βάρος στα κοινωνικά προβλήματα και φρόντισε για την ανάπτυξη της Παιδείας.

Ο Προκόπιος αποδήμησε το 1797. Στον Οικουμενικό Θρόνο τον διαδέχτηκε ο Γρηγόριος. Τον επόμενο κιόλας χρόνο καθαιρέθηκε και διατάχτηκε να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη. Αποσύρθηκε στη Μονή Ιβήρων του Αγίου Ορους.Επανεξελέγη Πατριάρχης το 1806. Μετά από δύο χρόνια εκθρονίστηκε και πάλι. Εξορίστηκε στην Πρίγκηπο για να καταφύγει εκ νέου στο Αγιο Ορος. Στις 15 Δεκεμβρίου 1818 εξελέγη για τρίτη και τελευταία φορά. Επανήλθε στην Κωνσταντινούπολη τον Ιανουάριο του 1819.

Στη διάρκεια της τρίτης πατριαρχίας του ξέσπασε η Επανάσταση του 1821, στην οποία δεν συμμετείχε. Ούτε στη Φιλική Εταιρεία θέλησε να ενταχθεί. Ο αφορισμός του αποτέλεσε το τελειωτικό χτύπημα για την εκστρατεία του Αλέξανδρου Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία.

Ο ίδιος ο Υψηλάντης θεώρησε τον αφορισμό προϊόν βίας, που ασκήθηκε από την Υψηλή Πύλη, δηλαδή τη σουλτανική αυλή.

Είναι αλήθεια ότι ο Γρηγόριος με επιστολές του στον επίσκοπο Σαλώνων Ησαΐα και κληρικούς της Πελοποννήσου τάχτηκε υπέρ της εθνικής εξέγερσης. Μετά τον απαγχονισμό του, αυτές τις επιστολές οι Τούρκοι προσκόμισαν στον Βρετανό πρέσβη σαν απόδειξη της ανάμειξής του στην Επανάσταση.

 

ethnos.gr