Η ΠΛΗΡΗΣ ΕΞΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΚΚΕ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΗΣ 4ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ - ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Η επιβολή της δικτατορίας της 4ής Αυγούστου το 1936, ήρθε ως επιστέγασμα της παρατεταμένης αδυναμίας του κοινοβουλευτισμού να δώσει βιώσιμες κυβερνήσεις. Συνεχή ισόπαλα εκλογικά αποτελέσματα σε συνδυασμό με την πλήρη ασυνεννοησία μεταξύ των δύο βασικών πολιτικών σχηματισμών (Βενιζελικοί - Λαϊκοί), στρατιωτικά κινήματα (με κορυφαίο το Βενιζελικό του 1935), αλλά και η άνοδος του κομμουνισμού με την μικρή κοινοβουλευτική του εκπροσώπηση που ελήφθη ως παράγοντας αποσταθεροποίησης, οδήγησαν τον Βασιλιά Γεώργιο στην λύση ανάγκης που ήταν αρχικά μια υπηρεσιακή κυβέρνηση υπό τον Κ. Δεμερτζή, μια δεύτερη υπηρεσιακή κυβέρνηση υπό τον Ιωάννη Μεταξά που έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης στην βουλή (1) και τέλος η επιβολή της δικτατορίας από τον τελευταίο, υπό το πρόσχημα των εκτρόπων των αριστερών διαδηλώσεων των καπνεργατών, την κατάλυση της έννομης τάξεως στην Θεσσαλονίκη και την νέα πανεργατική απεργία που είχαν κηρύξει τα αριστερά κόμματα για τις 5 Αυγούστου.

Η ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Μια από τις προτεραιότητες του καθεστώτος της 4ής Αυγούστου (για λόγους που δεν άργησαν να φανούν), ήταν η καλύτερη οργάνωση των δομών και της λειτουργικότητας των σωμάτων ασφαλείας. Συγκεκριμένα αύξησε τον αριθμό των αστυφυλάκων σε 15.000 από 12.000, βελτίωσε την εκπαίδευση τους αναβαθμίζοντας τα προγράμματα σπουδών των σχολών εντάσσοντας μαθήματα ακόμα και για τον Μαρξισμό - Λενινισμό, ενώ βελτίωσε τους μισθούς και τις συντάξεις τους. Ταυτόχρονα ακολουθήθηκε ένα προσεκτικό σύστημα αξιοκρατίας στις προαγωγές των αστυνομικών αποδεσμευοντας τον κλάδο από τις παλαιές ολέθριες πολιτικές επιρροές. Αυτό ανύψωσε το ηθικό των αστυνομικών, βελτιώνοντας σημαντικά τις σχέσεις μεταξύ τους, παρακινώντας όλο το προσωπικό των σωμάτων ασφαλείας στην επίδειξη αυστηρού επαγγελματισμού και αποτελεσματικότητας (2). Ο Ιωάννης Μεταξάς επανασχεδίασε την δομή των σωμάτων ασφαλείας αποσπώντας την αστυνομία και την πυροσβεστική από τον στρατό και υπάγοντας την απευθείας στο νεοϊδρυθέν υφυπουργείο Δημοσίας Τάξεως (ένα υπουργείο που υφίσταται μέχρι σήμερα), υπό την απόλυτη ηγεσία του Κωνσταντίνου Μανιαδάκη (3), που εξελίχθηκε σε κεντρική προσωπικότητα του καθεστώτος. Ο Μανιαδάκης αύξησε την Ομάδα Αντικομουνισμού της Ασφάλειας από 15 σε 80 επίλεκτους άνδρες, ενώ βρισκόταν και σε συνεργασία με την Ειδική Ασφάλεια που ίδρυσε αντικομουνιστικό γραφείο με 1600 αξιωματικούς και αστυφύλακες. Γενικά όλα τα μέλη των σωμάτων ασφαλείας σε όλες τις βαθμίδες της ιεραρχίας, ειδικά μετά τις ευεργετικές ανακατατάξεις αυτές, αντιμετώπισαν ευμενώς το νεοπαγές καθεστώς και το υπηρέτησαν πιστά (4).

Η ΠΛΗΡΗΣ ΕΞΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΚΚΕ

Από την επομένη της επιβολής της 4ης Αυγούστου ήδη το ΚΚΕ είχε τεθεί εκτός νόμου με την εφαρμογή του νόμου του περίφημου "ιδιώνυμου" που είχε διατυπωθεί επί Βενιζέλου το 1932, χωρίς όμως ποτέ να τεθεί σε πραγματική ισχύ παρά μόνο σε ειδικές περιπτώσεις. Αυτός ο νόμος ουσιαστικά έθετα εκτός νόμου το κομμουνιστικό κόμμα, χωρίς να το κατονομάζει. Ο νόμος αυτός ήταν ιδιαίτερα αυστηρός στο πνεύμα του, προέβλεπε αυστηρές ποινές στους παραβάτες του, ενώ οι διατάξεις του ήταν τόσο ασαφείς και γενικόλογες ώστε να γίνει δυνατή η ποινική δίωξη κάθε πιθανής εκδήλωσης κατά του κράτους και των οργάνων του και να περιλάβει οποιονδήποτε αντιστρατεύεται το κράτος και τους σκοπούς του, χωρίς εξαίρεση .
Έτσι, αμέσως μετά την επιβολή της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου, το καθεστώς προέβη σε μια σειρά συλλήψεων και εκτοπισμών σε νησιά όλων των πολιτικών του αντιπάλων, βουλευτών και πολιτικών αρχηγών όλων των κομμάτων, επιβάλλοντας λογοκρισία στον Τύπο και κλείνοντας όλες τις αντιπολιτευόμενες εφημερίδες. Ταυτόχρονα ως τις αρχές Σεπτεμβρίου είχαν συλληφθεί και φυλακιστεί κυρίως στην Ακροναυπλία όλοι οι γνωστοί ηγέτες και σημαντικά στελέχη του ΚΚΕ που ήταν γνωστά στις αρχές, όπως οι βουλευτές του ΚΚΕ Δ. Γληνός, Βερβέρης, Μιλτ. Παρτσαλίδης και Σκλάβαινας με κορυφαίο όλων τον γενικό γραμματέα του κόμματος Ν. Ζαχαριάδη, που συνελήφθη στις 16 Σεπτεμβρίου 1936 (5), μετά από κατάδοση συντρόφου του. Μαζί με αυτούς σχεδόν αμέσως συνελήφθησαν 1000 άλλα κορυφαία κομμουνιστικά στελέχη, που σημειωτέον πειθάρχησαν στην κομματική γραμμή, μένοντας πιστοί στις αρχές τους ως το τέλος υπό πολύ σκληρές συνθήκες. Έτσι το ΚΚΕ είχε μείνει ουσιαστικά ακέφαλο, αυτό όμως δεν σήμαινε πολλά, γιατί οι μηχανισμοί του είχαν μείνει ανέπαφοι και ήταν συνηθισμένοι να δρουν υπό ανορθόδοξες συνθήκες. Η πρώτη προτεραιότητα του Μανιαδάκη ήταν να διαβρώσει τους μηχανισμούς αυτούς εκ των έσω, κάτι πολύ δύσκολο καθώς οι κομμουνιστές είχαν μεγάλη εμπειρία στην κομματική οργάνωση υπό καθεστώς παρανομίας. Οι μηχανισμοί του ΚΚΕ ήταν οργανωμένοι με μια μορφή κλειστών ομάδων μελών που δεν έρχονταν σε επαφή μεταξύ τους, παρά μόνο μέσω συγκεκριμένων προσώπων - συνδετικών κρίκων. Υπήρχε ένα ολόκληρο δίκτυο συνθηματικών και επαφών που έτεμναν κάθετα τις οργανώσεις αυτές, συντονίζοντας την δράση τους. Σύντομα, ειδικά μετά την εξάρθρωση της Κ.Ο.Α. στα τέλη του 1936, όλα αυτά τα συνθηματικά περιήλθαν στην Ασφάλεια ανοίγοντας μια σημαντική δίοδο στον "σκληρό" κομμουνιστικό κομματικό πυρήνα των Αθηνών

Ταυτόχρονα ο Μανιαδάκης κατάφερε να εντάξει ως κομματικό καθοδηγητή στο ΚΚΕ, τον πράκτορα της Ασφάλειας Κουτσογιάννη, που σύντομα εξελίχθηκε στον σημαντικότερο πληροφοριοδότη της Αστυνομίας, αφού απολάμβανε της πλήρους εμπιστοσύνης τόσο του Ζαχαριάδη, όσο και του Σιάντου, αλλά και γενικότερα όλων των σημαντικών στελεχών του ΚΚΕ. Ο Κουτσογιάννης είχε υπηρετήσει ως λοχίας στον κόκκινο στρατό, ήρθε στην Ελλάδα το 1927 από την Μόσχα και τα διαπιστευτήρια που τον συνόδευαν, τον καθιέρωσαν στην συνείδηση όλων ως άτομο απόλυτης εμπιστοσύνης, με μαρξιστικές γνώσεις και εμπειρίες στην έκδοση παράνομων εντύπων. Ο λόγος της μεταστροφής του (η οποία δεν έγινε μετά από σύλληψη η άσκηση βίας), παραμένει ανεξήγητος. Συνεργάστηκε με φανατισμό με την Ασφάλεια αναλαμβάνοντας και φέρνοντας εις πέρας πολύ επικίνδυνες αποστολές (6).

ΟΙ "ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ" Ο Κωνσταντίνος Μανιαδάκης αποφάσισε να μην ακολουθήσει τις παλαιές ατελέσφορες μεθόδους απηνούς δίωξης μεσαίων και απλών στελεχών του κομμουνιστικού κόμματος. Εγκαινίασε έτσι την χρησιμοποίηση των δηλώσεων μετανοίας. Όλα τα κατώτερα στελέχη του ΚΚΕ είχαν την δυνατότητα να υποβάλλουν μια δήλωση μετανοίας που να περιγράφει όλη την κομμουνιστική τους δράση με λεπτομέρειες και να αποκηρύσσει την κομμουνιστική ιδεολογία (7). Μια περίληψη της δήλωσης δημοσιευόταν στον τύπο, και ο "δηλωσίας" αποκτούσε την ελευθερία του. Η αστυνομία αναλάμβανε να χρησιμοποιήσει κάθε χρήσιμο στοιχείο απο την δήλωση αυτή, στην καταπολέμηση του κομμουνισμού. Πολλοί γνωστοί κομμουνιστές υπέγραψαν τέτοιες δηλώσεις με κορυφαίο τον γνωστό για την μετέπειτα δράση του στην κατοχή Αθανάσιο Κλάρα (Άρη Βελουχιώτη), που οι κομματικοί σύντροφοι του αποκαλούσαν "δηλωσία" η "μιζέρια", σε ανάμνηση της συνθηκολόγησης του με την αστυνομία (8).

Ο εύκολος αυτός τρόπος απόκτησης της ελευθερίας που εξασφάλιζε αυτόματα και χωρίς χρονοτριβή η δήλωση μετάνοιας, δελέασε όλους τους συλληφθέντες και έτσι ακολούθησε ένα κύμα δηλώσεων που στο τέλος της τετραετίας της 4ης Αυγούστου είχε φτάσει τις 40.000, όταν τα στελέχη του ΚΚΕ προπολεμικά δεν υπολογίζονταν πάνω από 15.000. Αυτό συνέβη γιατί οι κατά τόπους αρχές του κράτους από υπερβάλλοντα ζήλο, υποχρέωναν σε δήλωση μετανοίας πολλές φορές και άτομα που απλά είχαν συμπάθειες στην Αριστερά, η είχαν συγγενείς αριστερούς. Ο ίδιος ο Μανιαδάκης στηλίτευε τις πρακτικές αυτές και με συνεχείς προσωπικές επεμβάσεις του προσπαθούσε να συνετίζει τους κρατικούς υπαλλήλους, χωρίς ομολογουμένως επιτυχία. Κατά τόπους σημειώθηκαν πολλές αυθαιρεσίες, με περιπτώσεις ακόμα και εθνικοφρόνων που υποχρεώθηκαν να υποβάλλουν "δήλωση μετάνοιας" (9).

Ταυτόχρονα ο Μανιαδάκης προσπαθούσε να μεριμνεί και για την όσο το δυνατόν ομαλότερη ένταξη των "δηλωσιών" στην κοινωνία. Καλούσε τις αρχές να μην διώκουν αυτούς που κάνουν "δήλωση μετάνοιας", αλλά αντιθέτως να τους βοηθούν να βρίσκουν δουλεία και να τους εντάσσουν ομαλά στο κοινωνικό σύνολο, αποφεύγοντας πάντως να τους προσλάβουν ως δημόσιους υπάλληλους. Αλλιώς ήταν εντελώς παράλογο που τους εξανάγκαζαν να υπογράφουν δηλώσεις, καθώς η ανέχεια και η κοινωνική κατακραυγή θα τους επανέντασε στις τάξεις των κομμουνιστών. Φυσικά τα ανώτερα κομμουνιστικά στελέχη που υπέγραφαν (και δεν ήταν λίγα αυτά), παρακολουθούνταν στενά από την Ασφάλεια. Ο αντίκτυπος τον δηλώσεων αυτών ήταν τεράστιος στους κόλπους του κομμουνιστικού κόμματος γιατί το χτυπούσε στο πιο δυνατό του σημείο, στην ηθική αγωνιστική ακεραιότητα των στελεχών του. Υπονόμευσε την εσωτερική ενότητα του ΚΚΕ, απογυμνώνοντας αυτό από την στελεχιακή βάση του. Λόγω μονολιθικότητος, ήταν δύσκολο το κόμμα να δεχτεί πίσω τους "δηλωσίες", αλλά ταυτόχρονα ήταν αδύνατο και να τους απορρίψει όλους, γιατί σε τέτοια περίπτωση θα έμενε με ελάχιστους οπαδούς. Ακολουθήθηκε μια μέση οδός , όχι όμως χωρίς προβλήματα για την συνοχή του κόμματος. Ουσιαστικά δημιουργήθηκε ένα ψυχικό χάσμα ανάμεσα στους "δηλωσίες" και στους "πιστούς", το οποίο δεν γεφυρώθηκε αποτελεσματικά για χρόνια. Το χάσμα αυτό υπογραμμίζεται από όλα τα ανώτατα κομμουνιστικά στελέχη σε αναφορές τους στην περίοδο αυτή και διαφαίνεται ευθαρσώς στην περίφημη αναφορά του Μπαρτζώτα για την επίμαχη περίοδο, στην τρίτη Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ το 1950, αλλά και από αναφορές του Ζαχαριάδη στην ίδια κομματική εκδήλωση (10).ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ Γενικά οι αστυνομικές αρχές υπό την ηγεσία του Μανιαδάκη επέδειξαν μια ευρηματικότητα και μια εφευρετικότητα στην καταστολή του κομμουνισμού που συνήθως δεν επιδεικνύεται από στελέχη σωμάτων ασφαλείας. Έγινε μια προσεκτική χρησιμοποίηση των συλλήψεων, με εσκεμμένη μη σύλληψη γνωστών κομμουνιστών, κάτι που τους καθιστούσε υπόπτους στους συντρόφους τους, υποσκάπτοντας την συνοχή των μηχανισμών του κόμματος. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η κεντρική επιτροπή του κόμματος να στιγματίζει ως χαφιέδες της ασφάλειας
πιστά και έντιμα στελέχη του ΚΚΕ. Αποτέλεσμα ήταν πιστά κομμουνιστικά στελέχη που τελικά έδωσαν και την ζωή τους για το κόμμα, να κατηγορηθούν ως χαφιέδες (11). Συχνά η ασφάλεια συνελάμβανε και δήθεν βασάνιζε πράκτορες της, που έτσι αποκτούσαν την εμπιστοσύνη των κομμουνιστών και αποκτούσαν την δυνατότητα να παρεισφρίσουν στις οργανώσεις του παράνομου μηχανισμού του κόμματος. Κλασσική παραμένει η σκηνοθεσία της απόδρασης του κομμουνιστή Μύτλα, ο οποίος εντάχθηκε αμέσως στον παράνομο μηχανισμό του ΚΚΕ, προμηθεύοντας με πολύτιμες πληροφορίες την ασφάλεια. Μέσα σε δύο χρόνια η διάβρωση των μηχανισμών του ΚΚΕ είχε φτάσει σε τέτοιο σημείο, ώστε η ασφάλεια να διαθέτει δικούς της αυτόνομους μηχανισμούς μέσα στο ΚΚΕ, με πολλά πρώην υψηλά ιστάμενα κομμουνιστικά στελέχη να συνεργάζονται και να μισθοδοτούνται απο την αστυνομία. Κλασσικά παραδείγματα είναι υψηλά κομματικά στελέχη του κκε όπως ο Μανωλέας, ο Τυρίμος (12), ο Μύτλας, ο Λάιος κτλ. Σύντομα ο Μανιαδάκης εκμεταλευόμενος μια εσωτερική διαμάχη του ΚΚΕ, βρίσκει την ευκαιρία να "στήσει" μια δική του κεντρική επιτροπή του ΚΚΕ ("Προσωρινή Διοίκηση"), η οποία με επικεφαλής τον συνεργάτη της Ασφάλειας Μιχαηλίδη, στην διετία 1938-1940 ανέπτυξε δραστηριότητα κατηγορώντας ως χαφιέδικη και ασφαλίτικη την παλαία κεντρική επιτροπή και εκδίδοντας δικό της "ριζοσπάστη", ο οποίος επίσης κατηγορούσε τον κανονικό "ριζοσπάστη" ως "προδοτικό του ταξικού αγώνα" και ως "διαβρωμένο απο τους χαφιέδες του Μεταξά". Για να δημιουργηθεί η εντύπωση της γνησιώτητος, ο πλάστος ριζοσπάστης γνώριζε την ίδια δίωξη απο μέρους της αστυνομίας όπως και ο αυθεντικός. Η διμιουργία της ασφαλίτικης κεντρικής επιτροπής είχε ως πρωταγωνιστή τον πράκτορα Κουτσογιάννη, ο οποίος χρησιμοποιησε ένα γνήσιο γράμμα του Ζαχαριάδη που γράφτηκε στην φυλακή και κατηγορούσε την παλαιά κομματική Διοίκηση ως "διαβρωμένη" για να παρασύρει σε συμμετοχή στην "προσωρινή Διοίκηση" μια ομάδα ανώτατων κομμουνιστικών στελεχών που ήρθαν το 1939 στην Ελλάδα απο την Μόσχα, όλοι απόφοιτοι της περίφημης ΚΟΥΤΒ, για να αναδιοργανώσουν το παραπαίον ΚΚΕ (13).
Αξίζει να αναφερθεί οτι η δημιουργία της Ασφαλίτικης "προσωρινής Διοίκησης" απο τον Μανιαδάκη, δεν ήταν ένα τερτίπι η ένα κακόγουστο αστείο. Είχε ως αντικειμενικό στόχο να ματαιώσει την επικράτηση της γραμμής της Γ Διεθνούς στους κόλπους των οπαδών του ΚΚΕ, που τότε λόγω των διεθνών συγκηριών ευνοούσε την Γερμανία και συγκεκριμένα προέβλεπε μια ουδέτερη στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο Βαλκανική, εχθρική προς τους Αγγλογάλλους, υπό την σφαίρα πολιτικής και οικονομικής επιρροής της ΕΣΣΔ. Την γραμμή αυτή υιοθέτησε η παλαιά κεντρική επιτροπή υπό τους Σιάντο και Πλουμπίδη. Η δοτή νέα "προσωρινή διοίκηση" απέρριπτε την γραμμή αυτή, κάνοντας λόγο για "ανένδοτο αντιφασιστικό αγώνα όλων των λαών". Την νέα προσωρινή διοίκηση στήριξε με πείσμα ο Ζαχαριάδης μέσα απο την φυλακή, καθώς δεν γνώριζε την επίσημη γραμμή της Γ Διεθνούς, αλλά την ήξερε διαστρεβλωμένη μέσω του πράκτωρα της Ασφάλειας Μιχαηλίδη (14). Οι δύο κεντρικές επιτροπές, οι δύο κομματικές γραμμές, αποπροσανατόλισαν και ουσιαστικά διέλυσαν το ΚΚΕ. Κανείς μέσα στο κομμα δεν γνώριζε τι πραγματικά συμβαίνει, ενώ κάποιες προσπάθειες ανασύνταξης έπεσαν στο κενό, αφού γίνονταν αμέσως γνωστές στην ασφάλεια. Μέσα στις τάξεις των κομμουνιστών αναπτύχθηκε μια χαφιεδοφοβία, η οποία ενισχύθηκε απο τις φοβίες του Ζαχαριάδη και τελικά παρέλυσε κάθε δραστηριότητα στο κόμμα (15). Ηταν τόσο πλήρης η πανελλαδική εξάρθρωση του κκε, ωστε να είναι πανθομολογούμενο οτι δεν συνετέλεσσε καθόλου στην αντικαθεστωτική εξέγερση των κρητικών το 1938. Η σύγχιση στις γραμμές του ΚΚΕ είχε φτάσει σε τέτοιο σημείο, ώστε το ΚΚΣΕ να αναγνωρίζει ως γνήσια κεντρική επιτροπή την ασφαλίτικη, ζητώντας της να αποστείλει εκπρόσωπο στην παγκόσμια κομμουνιστική συνδιάσκεψη της Γ Διεθνούς. Τα μέλη της τελευταίας υπό τις ευλογίες του Μανιαδάκη είχαν απαντήσει θετικά για να στείλουν εκπρόσωπο, μια εξέλιξη που τελικά απέτρεψε το ξέσπασμα του πολέμου.

Σύχνά πάντως οι αρχές χρησιμοποίησαν την βία και τα βασανιστήρια στην αντιμετώπιση των συλληφθέντων. Τα δύο πιο συχνά βασανιστήρια που χρησιμοποιήθηκαν, σύμφωνα με μαρτυρίες βασανισθέντων, ήταν το ρετσινόλαδο και ο πάγος. Συγκεκριμένα υποχρέωναν τους συλληφθέντες να πίνουν ρετσινόλαδο, είτε τους τοποθετούσαν με γυμνά πόδια πάνω σε πάγο, μέχρι να χάσουν τις αισθήσεις τους. Ο Μανιαδάκης αρνήθηκε κατηγορηματικά οτι χρησιμοποίησε τέτοιες μεθόδους, τόσο εκείνη την εποχή, όσο και αργότερα ως βουλευτής στο ελληνικό κοινοβουλιο το 1951 (16). Ο ίδιος υποστήριξε οτι επέτρεπε να διασπείρονται τέτοιες φήμες, ώστε να διευκολύνεται το έργο του. Είναι γεγονός οτι δεν βρέθηκαν τέτοιες διαταγές στα αρχεία της ασφάλειας, αλλά θα ήταν και εντελώς παράλογο να βρίσκονταν γραπτά τεκμήρια για τέτοιες δραστηριότητες. Αλλωστε ο ίδιος ο Μανιαδάκης κατα κανόνα απέφευγε τις γραπτές διαταγές και προτιμούσε την προσωπική επαφή με τους υφισταμένους του. Οι μαρτυρίες των βασανισθέντων είναι πολλές και κατα κανόνα συμπίπτουν, ώστε δεν πρέπει να υπάρχει αμφιβολία για την χρησιμοποίηση βασανιστηρίων(17). Αυτό που δεν μπορεί ευκολα να ανιχνευτεί είναι πόσο ευρεία ήταν η χρησιμοποίηση τους και μέχρι ποιό βαθμό αυτά καθοδηγούνταν απο την ηγεσία της Ασφάλειας και τον ίδιο τον Μεταξά . Ο ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Η σκληρή και προτόγνωρα επιτυχημένη καταστολή των δραστηριοτήτων όλων των κομμάτων, και ιδιαιτέρως του ΚΚΕ, δεν είχε θετικό αντίκτυπο στην συνείδηση της πλειοψηφίας του ελληνών πολιτών, οι οποίοι κουρασμένοι απο την ασυννενοησία και τα πολιτικά πάθη των αστικών κομμάτων, τουλαχιστον αρχικά ίσως είχαν μια θέληση να επιδείξουν ανοχή στην νέα διακυβέρνηση της χώρας, που τουλάχιστον εμοιαζε να υπόσχεται σταθερότητα. Ο κομμουνιστικός κίνδυνος δεν φαινόταν τόσο σοβαρός ώστε να δικαιολογεί μια τόσο αυστηρή καταστολή. Αυτή η αντίληψη διαψευστηκε σκληρά στην κατοχή, όταν το κκε εκμεταλευόμενο το πολιτικό κενό που υπήρχε στην χώρα, καθώς και την ολοφάνερη αδράνεια του αστικου κόσμου, επικράτησε στην υπαιθρο, απέκτησε κοινωνικά ερείσματα στα αστικά κέντρα και τελικά κινήθηκε να ανατρεψει το υφιστάμενο καθεστώς. Τα αναμφιβόλως πολύ σημαντικά επιτευγματα της 4ης Αυγούστου σε όλες τις βαθμίδες της διοίκησης και σε όλες τις εκφάνσεις του βίου των πολιτών της χώρας (ίδρυση Ι.Κ.Α , κοινωνική ασφάλιση γυναικών, καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας, ίδρυση της κρατικής ραδιοφωνίας, αναδιοργάνωση και επανεξοπλισμός του στρατού, επαναδιαπραγμάτευση των εξωτερικών δανείων, χαρισμα αγροτικών χρεών, καθιέρωση οχταώρου, ίδρυση της ΓΣΕΕ κτλ) επισκιάστηκαν απο την επίδειξη ενός πολιτικού αυταρχισμού που πάντα αποστρέφονταν οι Ελληνες απο όπου και αν αυτός εκπορευόταν. Πολλοί ιστορικοί αναλυτές (18) υποστηρίζουν οτι η μαζική ένταξη πολλών Ελλήνων σε αριστερές οργανώσεις κατα την διάρκεια της κατοχής, είχε τις ρίζες του στην σκληρότητα που είχε επιδείξει η 4η Αυγούστου εις βάροςτων αριστερών στην τετραετία της διακυβέρνησης της. Αλλοι δε, υποστηρίζουν οτι η ελληνική κοινωνία "εμπνευστηκε" απο τον ιδεαλιστικό αγώνα των κομμουνιστών-εγκλειστων στην Ακροναυπλία. Προσωπικά θεωρώ οτι η ένταξη μιας μεγάλης πλειοψηφίας Ελλήνων σε αριστερά σχήματα στην κατοχή, είχε τις ρίζες της περισσότερο στις ειδικές συνθήκες που είχαν διαμορφωθεί, παρά στην ιδεολογική τους προσχώρηση στον Μαρξισμό - Λενινισμό η στον παραδειγματισμό τους απο τον αριστερό ηθικό ιδεαλισμό (19). ΤΕΛΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε οτι η καταστολή των δραστηριοτήτων του ΚΚε ήταν τελέσφορη και έλαβε έναν απόλυτο χαρακτήρα, χάρις τα πρωτόγνωρα προσόντα που επέδειξε ο Κώνσταντίνος Μανιαδάκης, ο οποίος σημειωτέον εξουδετέρωσε πολλούς μυστικούς πράκτωρες της Ιταλίας και της Γερμανίας. Θεωρούμε όμως μέγιστο λάθος του καθεστώτος, την μή ιδεολογική αντιπαράθεση κατά του κομμουνισμού, που μακροπρόθεσμα θα έφερνε πιο σταθερά αποτελέσματα. Η 4η Αυγούστου όφειλε να θέση το κομμουνιστικό ιδεολόγημα υπό το φως της απλής λογικής και του δημόσιου διαλόγου. Αυτό, (κατά την άποψη μας),θα ήταν αρκετό, ωστε όλοι οι απλοί κομμουνιστές να ανανήψουν στον εθνικόφρονα χώρο, εγκαταλείποντας τα αφελή αντεθνικά και απάνθρωπα μαρξιστικά κυρήγματα.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) Εγκυρες πληροφορίες για το πολιτικό παρασκήνιο της εποχής, για την ακυβερνησία, το σύμφωνο Σοφούλη-Σκλάβαινα, τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης και τους χειρισμούς του Βασιλιά Γεώργιου στους Δαφνή (η ελλάς μεταξύ δύο πολέμων σελ 400-421) και Hering (Τα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα σελ 1267-1286)
(2) Πρακτικά α διεθνούς ιστορικού συνεδρίου, σελ 77-89
(3)Κωνσταντίνος Μανιαδάκης, Γεννήθηκε στο Σοφικό Κορινθίας το 1893. Εξήλθε ανθυπολοχαγός απο την Σχολή Ευελπίδων το 1916, καταταγείς στο Μηχανικό. Φιλοβασιλικών πολιτικών φρονιμάτων, έλαβε μέρος στον Μικρασιατικό πόλεμο, αποστρατευθείς το 1927 με τον βαθμό του Αντισυνταγματάρχη. Για 5 έτη (1936-1941) διετέλεσε υφηπουργός Δημοσίας Ταξεως. Απέδρασε στην Αίγυπτο το 1941 ακολουθώντας την υπόλοιπη εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση. Οταν εκεί δημιουργήθηκε αρνητικό κλίμα για τους αξιωματούχους της 4ης Αυγούστου, κατέφυγε στην Αργεντινή. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1945. Ιδρυσε πολιτικό κόμμα υπό το όνομα "Ελληνική Αναγεννήσις" που συμμετείχε αυτόνομα στις εθνικές εκλογές το 1946. Σε αυτές, πέτυχε να εκλέξει μια μικρή ομάδα 5 βουλευτών, η οποία άσκησε δριμύτατη κριτική στους τότε κυβερνώντες για την αδράνεια τους στην καταπολέμηση του κομμουνισμού. Το 1951 εκλέχθηκε εκ νέου βουλευτής, συνεργαζόμενος με το Λαικό κόμμα.
(4) Πρακτικά, ο.π.
(5) Ενα πιστό χρονικό της περιπετειώδους σύλληψης του, απο τον Χαραλαμπίδη στον "Εθνικό Κύρηκα" φύλλα 13 και 14 Οκτωβρίου 1949.
(6) Ροδάκης, σελ 123, 12
(7)για λεπτομέρειες, Κούσουλας, σελ 16

(8) όλο το ποινικό μητρώο του Αθανάσιου Κλάρα (Αρη Βελουχιώτη) εκτός απο την κομμουνιστική του δράση, περιείχε κλοπές, πλαστογραφίες, ψευδορκίες κτλ

(9)ο.π.

(10)ο.π
(11) Ροδάκης, σελ 130

(12)Η μεταστροφή του Τυρίμου δεν είχε ταπεινά ελατήρια. Ο ίδιος ήταν απο τα πλέον μορφωμένα και πιστά στελεχη του κόμματος. Αποφάσισε να ενταχθεί στους εθνικιστές όταν έμαθε οτι ο αδερφός του που ήταν ανώτατο κομμουνιστικό στέλεχος στην Μόσχα, εκτελέστηκε απο τον Στάλιν στις μεγάλες εκκαθαρίσεις της υπόθεσης "Τουχασέφσκι".

(13)Συγκεκριμένα ο διπλός αυτός πράκτορας (Κουτσογιάννης), εμφανίστηκε στους νεοαφιχθέντες ως Διαμαντίδης, μέλος της.....κ.ε. του κόμματος, και τους "εκρυψε" σε διάφορες γιάφκες...

(14) Ο τρόπος επικοινωνίας Μιχαηλίδη-Ζαχαριάδη μέσα στα....γραφεία της Ασφάλειας, μας κάνει να αμφισβητούμε τον δείκτη νοημοσύνης του Ζαχαριάδη. Επικοινωνούσαν δήθεν με σημειώματα που άφηνε ο ένας στον άλλον στην τουαλέτα και με συνθηματικά μέσω των τείχων...Ολα αυτά κάτω απο την μύτη του Μανιαδάκη...Φυσικά ολα ήταν σκηνοθετημένα και ο Μιχαηλίδης, ένας ακόμη καταδότης..
(15) Περίφημες οι δηλώσεις του κομμουνιστή Γιάννη Ιωαννίδη για την εποχή αυτή στις "Αναμνήσεις" του, που φιλοξενούνται σε όλες τις σχετικές πηγές δεξιάς κατευθυνσης (Κούσουλας, Αντωνακέας κτλ)

(16)πρακτικά Βουλής(17)Για τα βασανιστήρια, Λιναρδάτος σελ.62-72. Παρά τις εύλογες ιδεολογικές στρεβλώσεις και υπερβολές, δειχνει πειστικός.
(18) Γιατρίδης, Μαθιόπουλος, Γρηγοριάδης κτλ
(19) Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα ίδια τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης, στα οποία ο πληθυσμός παρά την συμμετοχή του στις διαδηλώσεις, έδειχνε φανερή αδιαφορία στα ταξικά κυρήγματα των κομμουνιστών.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ


"ΚΚΕ, τα πρώτα τριάντα χρόνια", Δημήτριος Κούσουλας, εκδ. ελληνική ευρωεκδοτική

"η 4η Αυγούστου", Σπύρος Λιναρδάτος, εκδ. Διάλογος

"Η Ελλάδα 1936-1944", πρακτικά Διεθνούς Συμποσίου, Μορφωτικό Ινστιτούτο ΑΤΕ

"Ιωάννης Μεταξάς", Νικόλαος Καρράς, εκδ. Πελασγός
"Ο Φασισμός και η 4η Αυγούστου", Νίκος Ψυρούκης, εκδ. Επικαιρότητα


"πολιτική ιστορία της Ελλάδος 1821-1954", Νικόλαος Αντωνακέας, εκδ. Νέα θέσις

"Ιστορία των Ελλήνων", συλλογικό έργο, εκδ Δομή

"Δυο επαναστάσεις και αντεπαναστάσεις στην Ελλάδα 1936-1944", Χάιντς Ρίχτερ, εκδόσεις Εξάντας
"Νίκος Ζαχαριάδης", Περικλής Ροδάκης, εκδ Επικαιρότητα