ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ ΣΑΓΓΑΡΙΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΓΚΥΡΑ

Ο πόλεμος στη Μ.Α. μέρα με τη μέρα οδηγείται στις μεγάλες αναμετρήσεις μεταξύ των δύο στρατών, Ελλάδος και Τουρκίας, οι οποίες και θα κρίνουν την έκβαση του αγώνος. Σ’ αυτήν την ένταση συμβάλλει και η παρουσία του βασιλιά Κων/νου μετά των διαδόχων του θρόνου συνοδευόμενος από τον πρωθυπουργό της Ελλάδος και μέλη του υπουργικού συμβουλίου.

Στις τέσσερις και είκοσι το απόγευμα της 30ης Μαΐου 1921 ο βασιλιάς μετά της ακολουθίας του και του κυβερνητικού κλιμακίου αποβιβάζεται στη Σμύρνη από το θωρηκτό «Λήμνος», εν μέσω ενθουσιασμού του Σμυρναϊκού λαού ο οποίος έσπευσε να τον υποδεχτεί.

Πριν την αναχώρησή του από την Αθήνα, ο βασιλιάς Κων/νος απηύθυνε διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό, με τον οποίο τον ενημέρωνε για το επικείμενο ταξίδι του «ινα τεθώ επί κεφαλής του Στρατού Μου εκεί όπου απ’ αιώνων παλαίει ο ελληνισμός. Υπό την ευλογίαν του υψίστου, η Νίκη θα επιστέψει τους αγώνες του Γένους, ακατασχέτως χωρούντος επί την αποστολήν του». Με άλλο διάγγελμα προς τον στρατό της Μ.Α μετά την άφιξή του στην Σμύρνη έλεγε: «Στραιώται. Η φωνή της πατρίδος με εκάλεσε και πάλιν επί κεφαλής υμών. Δεχθήτε τον εγκάρδιον του βασιλέως σας χαιρετισμόν. Είμαι υπερήφανος δια εσάς. Διά την αποφασιστικότητα με την οποία αγωνίζεσθε τον απελευθερωτικόν της φυλής αγώνα, εδώ όπου από αιώνων πνέει ο ελληνισμός».

Και το διάγγελμα τελειώνει: «ο βασιλεύς είναι μαζί σας και σας οδηγεί εκεί όπου η επιταγή της πατρίδος μας καλεί όλους. Ο ύψιστος θα ευλογήσει τον δίκαιο αγώνα σας».

Κορδελιό 31 Μαΐου 1921, Κων/νος Β’» (1)

Με την άφιξή του στη Σμύρνη και τη συμμετοχή του στις επιχειρήσεις ο βασιλιάς ήλπιζε όχι μόνο στην απελευθέρωση της Ιωνίας και της συντριβής του κεμαλικού στρατού, αλλά και τη σταθεροποίησή του στο βασιλικό θρόνο της Ελλάδος.

Πέρα από κάθε συζήτηση για την τακτική που έπρεπε να εφαρμοστεί για τις επιχειρήσεις, το έθνος άρχιζε μια μεγάλη προσπάθεια για την κατάληψη της Κιουτάχειας-Εσκί-Σεχήρ και Αφιόν Καραχισάρ. Οι επιχειρήσεις του Ιουνίου-Ιουλίου 1921 προέβλεπαν ως βασικό του στόχο τη συντριβή του συγκεντρωμένου στην Κιουτάχεια όγκου του τουρκικού στρατού και την κατάληψη του σπουδαιότερου κέντρου ανεφοδιασμού του, του Εσκί-Σεχήρ. Το επιχειρησιακό σχέδιο που καταρτίστηκε ήταν άριστο. Επρόκειτο για σχέδιο στρατηγικών ελιγμών και όχι για κατά μέτωπο επίθεση και προσβολή του εχθρού, όπως συνέβη το Μάρτιο του ίδιου έτους.

Η αριθμητική δύναμη της Στρατιάς την 21 Ιουνίου 1921 αριθμούσε 6.159 αξιωματικούς και 193.994 οπλίτες. Να θυμίσουμε εδώ τον αναγνώστη ότι μαζί με την επιστράτευση που έγινε στην Ελλάδα επιστρατεύθηκαν και Μικρασιάτες Έλληνες των κλάσεων 1910-1921 και έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις της περιόδου εκείνης. Αλλά και η τουρκική δύναμη εκείνο τον Ιούνιο είχε 79.530 αξιωματικούς και οπλίτες και 7.350 ιππείς και μαζί με τους άτακτους τσέτες πλησίαζαν τις 100.000, με 140 πυροβόλα και 300 πολυβόλα. Είχε ακόμη στην εφεδρεία 14.000 πεζούς και 1.200 ιππείς.
Οι Τούρκοι ύστερα από τη διευθέτηση των σχέσεών τους με τους Γάλλους και Ιταλούς και αργότερα με τους Άγγλους δεν έχουν πλέον συγκρούσεις μαζί τους. Γι’ αυτούς ο εχθρός είναι πια ένας: «Οι ιστορικοί κληρονόμοι της Μικράς Ασίας, το βασιλικό γένος των Ρωμαίων, ο ελληνισμός».

Η καθορισμένη ημερομηνία για την έναρξη της επίθεσης ήταν η 28η Ιουνίου 1921. Από τις 20 Ιουνίου η ελληνική Στρατιά άρχισε να κινείται προς τις γραμμές τις εξορμήσεως. Ο ελληνικός λαός με πολλή αγωνία αλλά και συγκίνηση, μάθαινε το πρωί της 25 Ιουνίου ότι η πολυπόθητη στιγμή της επίθεσης έφτασε. Ελπίζει και πιστεύει στη νίκη του στρατού.

Ένας μεγάλος συγγραφέας, εκδότης αργότερα του εγκυκλοπαιδικού λεξικού Ήλιος, πολεμικός ανταποκριτής τότε, ο Ιωάννης Πασσάς, της εφημερίδας «Κόσμος» γράφει στο βιβλίο του «Με τον στρατόν μας στην νίκην» για την ημέρα εκείνη. «Ο ήλιος της 28ης Ιουνίου, σιγά-σιγά χάνεται πίσω από τις αριστερά του Τουμλούρ Μπουνάρ βουνοκορφές για να σβήσουν μαζί του και αι τόσαι προηγηθείσαι αμφιβολίαι και διστακτικότητες, περί της επί τόσον καιρόν μελετώμενης και αναμενόμενης ελληνικής επιθέσεως…

Σε αυτά εδώ τα υψώματα η θεριωμέν, η ελληνική ψυχή συσφίγγεται από ημέρες τώρα, για ν’ απλωθεί αύριο θυελώδης, ακάθεκτη, μεγαλειώδης, ακατάβλητη, επάνω από τα αλλεπάλληλα Νταγ της Ασίας, κυρίαρχος και κήρυξ της θελήσεως και των δικαίων, ενός καταδυναστευθέντος επί αιώνας ολοκλήρου λαού…Τη βραδιά αυτή κάτω από τον αστροκέντητον θερινόν ουρανόν, τα μεγάλα πεπρωμένα έπλεκαν τον νέον στέφανον, ο οποίος έμελλε μετ’ ολίγας ημέρας να τεθεί αμάραντος στο μέτωπον της αηττήτου Ελλάδος μας». (2)

Οι γύρω από το Εσκί-Σεχήρ συγκρούσεις ήταν οι πιο σημαντικές και συγκλονιστικές από όσες είχαν γίνει σε εκείνο τον πόλεμο. Βέβαια, τα εδαφικά κέρδη ήταν μεγάλο, όμως, και το τίμημα ήταν με βαριές απώλειες. Τις ημέρες εκείνες οι εφημερίδες στην Αθήνα μιλούσαν με τα πιο ενθουσιώδη λόγια για τον ηρωισμό των στρατιωτών. Ήταν, όμως, γεμάτες με τα ονόματα των νεκρών και των τραυματιών.

Τα συναισθήματα των Ελλήνων ανάμεικτα. Μόνη ελπίδα σε όλους παρέμενε η σκέψη ότι αυτός ο πόλεμος γρήγορα θα τελειώσει με την πλήρη συντριβή του εχθρικού στρατού.

Στα μέσα Ιουλίου 1921, ο ελληνικός στρατός είχε καταλάβει τις στρατηγικής σημασίας πόλεις: Εσκί-Σεχήρ, Κιουτάχεια και Αφιόν Καραχησάρ. Και μια σύμπτωση που μόνο η ιστορία γνωρίζει να παρουσιάζει. Ο στρατηγός Παπούλας έφτασε από τη Σμύρνη στην Κιουτάχεια και έγινε ο κυρίαρχός της. Ο στρατηγός, όμως, καταγόταν από το Μεσολόγγι και κυρίευσε την Κιουτάχεια, πατρίδα του Μεχμετ Πασά, γνωστού από την ελληνική ιστορία, ως Κιουταχή. Εκατό χρόνια ακριβώς (από το 1821) πέρασαν από τότε που ο Τούρκος στρατηγός είχε κυριεύσει το Μεσολόγγι. Φαίνεται ότι η ιστορία εκδικείται. Από την εξόρμηση των ημερών εκείνων οι απώλειες έφτασαν συνολικά σε 8.100 εκ των οποίων 1.500 ήσαν νεκροί στο πεδίο της μάχης.

Ακολούθησε πολεμικό συμβούλιο στην Κιουτάχεια με πρόεδρο τον Κων/νο και με την παρουσία του πρωθυπουργού Δ. Γούναρη για να αποτιμήσει τη νέα κατάσταση όπως διαμορφώθηκε και να ληφθούν αποφάσεις για τις επόμενες κινήσεις. Επικράτησε η αντίληψη ότι ο κεμαλικός στρατός έφτασε στα όριά του και ότι αν δεχτεί ακόμη ένα τέτοιο κτύπημα θα διαλυθεί. Έτσι, πάρθηκε από την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία η προέλαση του ελληνικού στρατού. (3)

Οι τουρκικές δυνάμεις διοικούντο από άξια ηγεσία η οποία έπαιρνε σε κάθε περίπτωση γρήγορα γενναίες αποφάσεις που βοηθούσαν στην ευνοϊκή γι’ αυτούς εξέλιξη των επιχειρήσεων. Έτσι, ο Ισμέτ Πασάς (τώρα Ινονού) κάλεσε στο στρατηγείο του τον Κεμάλ γιατί διαπίστωσε ότι η κατάσταση ήταν κρίσιμη. Ο Κεμάλ εκτίμησε γρήγορα την κατάσταση και αποφάσισε: «Εάν ο τουρκικός στρατός παραμείνει υπερασπιζόμενος το Εσκί-Σεχήρ, θα κυκλωθεί, θα εγκλωβιστεί και θα καταστραφεί». Αμέσως διέταξε την εκκένωση της πόλης και την υποχώρηση του στρατού σε βάθος 300 χιλιομέτρων στην ανατολική πλευρά του Σαγγάριου ποταμού. Εκεί όρισε την αμυντική του γραμμή, η οποία έπρεπε τώρα να οχυρωθεί και να την υπερασπιστεί για την κάλυψη της Άγκυρας.

Η απόφαση που πήρε το πολεμικό συμβούλιο στις 15 Ιουλίου 1921, υπό την προεδρία του βασιλιά Κων/νου, παρουσία του πρωθυπουργού και του υπουργού στρατιωτικών προέβλεπε προέλαση προς Άγκυρα. Η απόφαση, βέβαια, ήταν ομόφωνη. Την αντίθετη άποψη που είχε ο αντιστράτηγος Παπούλας, δυστυχώς, δεν τη διατύπωσε γιατί χρεώθηκε τις αποτυχίες των προηγούμενων ημερών. Όλοι είχαν εμπιστοσύνη στα μέλη του ΓΕΣ, γιατί ήταν εμπειροπόλεμα, πλην, όμως, απομακρυνθέντες για αρκετό διάστημα από το στρατό.

Αγνοούσαν τα νέα όπλα, τις νέες μεθόδους τακτικής στη μάχη και, το σπουδαιότερο, αγνοούσαν την κατάσταση της Μ.Α. Η πολιτική ηγεσία παρασύρθηκε από τους αισιόδοξους συμβούλους της που δεν εκτίμησαν καλά τις νέες συνθήκες που προέκυψαν. Αγνοήθηκε ακόμη και η διαφωνία του Διευθυντή εφοδιασμού της στρατιάς σε μια απόσταση 300 χιλιομέτρων ανατολικά του Εσκί-Σεχήρ. Κατά την προέλασή του προς το Σαγγάριο ποταμό της ελληνικής Στρατιάς, η 9η ελληνική μεραρχία αναγκάστηκε να προχωρήσει μέσα από τα βόρεια κράσπεδα της Αλμυρής Ερήμου.

Το πρωί της 10ης Αυγούστου 1921 άρχισε σ’ ολόκληρη τη γραμμή μέτωπο της ελληνικής Στρατιάς η γενική επίθεση. Στόχος της Στρατιάς ήταν η συντριβή των εχθρικών δυνάμεων, η καταστροφή των βάσεων ανεφοδιασμού και της σιδηροδρομικής γραμμής. Η ελληνική επίθεση στη μάχη, του Σαγγάριου ξεκίνησε με 120.000 άνδρες, έχοντας απέναντί της 90.000 Τούρκους. Η μάχη αυτή διήρκησε 16 ημέρες και εξάντλησε τον ελληνικό στρατό γιατί οι νεκροί για τους Έλληνες ήταν 18.000 και για τους Τούρκους 13.000 περίπου.

Η τελευταία σημαντική στρατιωτική επιχείρηση στη Μ.Α. το 1921 υπήρξε η απόκρουση από τον ελληνικό στρατό της τουρκικής επιθέσεως στο Αφιόν-Καραχισάρ, την περίοδο από 17 μέχρι 25 Σεπτεμβρίου 1921. Η τουρκική επίθεση αποκρούστηκε σε όλο το μέτωπο και οι Τούρκοι επέστρεψαν στη βάση τους ανατολικά από το Σαγγάριο. Οι απώλειες των τελευταίων ημερών στη μάχη του Αφιόν Καραχισάρ ήταν: 9 αξιωματικοί και 96 οπλίτες νεκροί, 33 αξιωματικοί τραυματίες, 470 οπλίτες και 22 αγνοούμενους. (5)

Συνεχίζεται

Βιβλιογραφία
1.Δακρυσμένη Μικρασία του Β. Τζανακάκη, εκδ. Μεταίχμιο σελ. 292-3
2.Μ.Α. ο απελευθερωτικός αγώνας, 1919-1922. Κ. Χ”Αντωνίου-εκδ. Ιωλκός σελ. 219-30
3.Ιστορία των Ελλήνων τ. 12, εκδ. Δομή σελ. 172-177
4. «Τολμών» περίοδ. Πανελλ. Ομοσπ. Ειδ. Δυνάμεων τεύχη 19, 23/2006
5.Ιστορία του ελληνικούς έθνους τομ. ΙΕ εκδ. Αθηνών σελ. 186-186

http://www.laosver.gr