Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΑΠΟ ΤΟ 1974 ΕΩΣ ΤΟ 2005

Από το βιβλίο του τ.Αρχηγού του ΓΕΣ Φραγκούλη Φράγκου

ΠΟΙΑ ΤΟΥΡΚΙΑ; ΠΟΙΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ;

Παράρτημα Α16

 

Την ανεξαρτησία της Κύπρου το 1960 ακολούθησε ένα πραξικόπημα της ελληνοκυπριακής εθνικής φρουράς το 1974 και το ίδιο έτος μια εισβολή των Τούρκων στο βόρειο κομμάτι του νησιού.

Οι Τούρκοι κατέλαβαν το 37% του νησιού και έφτιαξαν τη διεθνώς μη αναγνωρισμένη ≪δημοκρατία της βόρειας Κύπρου≫. Από τότε δέχτηκαν πολλά τρομοκρατικά χτυπήματα της μυστικής Αρμενικής Κίνησης AΣΕΑ (ASALA) – Αρμενικός στρατός για την Ελευθερία της Αρμενίας. Η μέχρι σήμερα άλυτη διχοτόμηση της Κύπρου αύξησε τις πιέσεις ανάμεσα σε χριστιανούς και μουσουλμάνους στην Τουρκία.

Στο Turabdin, η διαφωνία Κούρδων με το τούρκικο κράτος και οι μάχες ανάμεσα σε στρατό και το κουρδικό PKK (Partiya Karkeven Kurdistan) έφεραν το 1970 τη μετανάστευση πολλών Σύριων χριστιανών στη Γερμανία, τη Σουηδία και την Ολλανδία. Περίπου 100.000 πιστοί πήγαν στην Αμερική και στον Καναδά. Στις 26/2/1976 η σουηδική κυβέρνηση υποδέχτηκε 8.000 Σύριους απ’ την Τουρκία και τους έδωσε άδεια παραμονής. Περίπου 150 οικογένειες πήγαν στην Αυστρία. Ο πατριάρχης έστειλε στη Γερμανία αντιπρόσωπό του τον καλόγερο Julius Yeshu Cicek. Ο Cicek έγινε αργότερα επίσκοπος. Άνοιξε εκδοτικό οίκο, τον Barder, στην Ολλανδία όπου το 1981 έγινε και ένα συριακό μοναστήρι. Ο Cicek έχτισε συνολικά 51 εκκλησίες και 67 μοναστήρια στη δυτική διασπορά.

Το 1981 αναγνωρίστηκε η ≪συριορθόδοξη εκκλησία≫ στην Ολλανδία. Και στην Ελλάδα και την Ελβετία έγιναν δεκτοί οι Σύριοι χριστιανοί. Σήμερα στην Τουρκία υπάρχουν ακόμα σύριοορθόδοξες έδρες προξένων.

Το 1972 στο Μάιντζ της Γερμανίας ιδρύθηκε και η γερμανοαρμενική επιτροπή. Ο λειτουργός Hans Hollerweger ίδρυσε τη Χριστιανική Ανατολή και μάζευε για χρόνια λεφτά που θα βοηθούσαν την κατάσταση στο Turabdin και θα ζητηθεί η επιστροφή των διαφυγόντων. Το βιβλίο που έγινε η γέφυρα ανάμεσα στους μετανάστες και τους χριστιανούς στην πατρίδα.

Οι χριστιανοί της Τουρκίας παρακολουθούνταν απ’ το κράτος ακόμα και σήμερα. Πολλά χωριά στο Bohtar άνηκαν παλιά στη χαλδαϊκή εκκλησία. Κράτησαν τη διάλεκτό τους, αλλά δεν είχαν ούτε ιερείς ούτε εκκλησίες. Ένα μεγάλο πρόβλημα εμφανίζεται στον πολιτισμό. Το 1832 ο θεολόγος Southgate βρήκε σ’ ένα μοναστήρι τη μεγαλύτερη συριακή βιβλιοθήκη με βιβλία σε 12 γλώσσες.

Τον Οκτώβριο του 2004 ο πρίγκιπας της Ουαλίας επισκέφτηκε το μοναστήρι Deir-al-Zafaran. Σήμερα ο επίσκοπος Saliba Ozmen προσπαθεί να προσελκύσει και μουσουλμάνους εκεί. Οι δύο πρόξενοι Τιμόθεος και Φιλόξενος προσκλήθηκαν απ’ τον πρωθυπουργό Ντεμιρέλ για μια συζήτηση. Οι Σύριοι χριστιανοί στην Κωνσταντινούπολη είχαν ως προστάτη τον Yusuf Cerin, οι Αρμένιοι τον πατριάρχη Μέζνορ, ο οποίος με τον υπουργό Ταyip Erdogan εγκαινίασαν το πρώτο αρμενικό μουσείο στην Τουρκία. Το μοναστήρι Mot Malke νότια της Harabale, που καταστράφηκε σε μεγάλο μέρος το 1966, περιείχε έγγραφα απ’ τον 7ο αιώνα. Το Μοr Αdraham στο Migat αποτελείται από λίγους μοναχούς. Πολλοί μοναχοί από φόβο μην κλαπούν, δε δείχνουν τα χειρόγραφά τους σε ξένους. Τα πιο σημαντικά χειρόγραφα, που ακόμα είναι στην κατοχή των Σύριων χριστιανών, είναι το Ευαγγέλιο του Διόσκορου Θεόδωρου απ’ τη Mardin και το Ευαγγέλιο της Hah. Και τα δύο υπάρχουν σε μινιατούρες. Η εξερεύνηση του Andrew Palmers για την Ιστορία του Turabdin έχει μεγάλη σημασία.

Ένα σημαντικό πρόβλημα για τους χριστιανούς στην Τουρκία είναι μέχρι σήμερα η μη ελεύθερη σχολική μάθηση. Το 1978 ο Αρμένιος πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης Kalostian συνέγραψε ένα χρονικό με 22 σήματα για την κατάσταση της αρμενικής εκκλησίας και το έδωσε στον υπουργό Ecevit, ο οποίος μ’ αυτό έδωσε κίνηση στη μάθηση στο σχολείο. Ο Ecevit υποσχέθηκε να ελέγξει τους ενόχους αλλά δεν άλλαξε τίποτα. Αρμένιοι και Έλληνες ορθόδοξοι έπρεπε το 1981 στον εορτασμό των 100 χρόνων του Ατατούρκ, να δωρίσουν χρήματα σε ανάμνησή του. Ο πατριάρχης πήρε τα λεφτά για σχολικά έξοδα. Οι χριστιανοί περιμένουν από την Ε.Ε. να κάνει διαπραγματεύσεις, να ασκήσει πίεση στην Τουρκία, γιατί η συνθήκη της Λοζάνης άφησε εκκρεμότητες όσον αφορά τις μειονότητες.

Οι καθολικοί χριστιανοί στην Τουρκία βρίσκονται σε καλύτερη θέση, αφού ο Πάπας είναι περισσότερο σεβαστός απ’ τους Τούρκους απ’ ό,τι οι πατριάρχες της ανατολής. Η καθολική εκκλησία έχει δύο πρέσβεις στην Κωνσταντινούπολη και στη Σμύρνη με περίπου 12000 πιστούς απ’τους οποίους 8000 στην Πόλη. Στην Κωνσταντινούπολη, Άγκυρα, Σμύρνη και Ταρσό υπάρχουν προτεσταντικές εκκλησίες και σχολεία. Σε αυτά ανήκουν ευαγγέλια στην Αρμένικη γλώσσα. Αυτές οι εκκλησίες κρατιούνται ζωντανές από δωρεές την Ευρώπης και της Αμερικής. Η Αμερική,Μ. Βρετανία, Ελβετία αλλά και η Γερμανία έφεραν στην επιφάνεια τις, από τους Τούρκους, αποκρυπτόμενες γενοκτονίες του 19ου και 20ού αιώνα. Αυτό δημιούργησε ένα πνεύμα αλληλεγγύης προς τα θύματα όλων των χωρών της γης. Το 1987 η Ε.Ε. όρισε τις γενοκτονίες σαν δολοφονία λαού. Ο Τούρκος ιστορικός Turkkayer Αzaon, ηγέτης διεθνών σχέσεων στο πανεπιστήμιο της Άγκυρας, δημοσίευσε αναφορές που μιλούν για μέτρα προστασίας του οθωμανικού κράτους από τους Αρμένιους.

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει στην Τουρκία μια τάση αλλαγής. Ένα παράδειγμα είναι το βιβλίο του Τούρκου Akcams Αρμενία και η δολοφονία του λαού (1996) που πλέον μιλά ανοικτά για τις γενοκτονίες. Το 1997 απαγορεύτηκε στο Γερμανό Dr. Hilmar Kaiser, ειδικό στο αρμενικό θέμα, η πρόσβαση στα τούρκικα αρχεία. Στις 21/12/2000 άρχισε η δίκη του σύριο-ορθόδοξου ιερέα Yussuf Akbuluk. Κατηγορείται για την καταδίωξη όλων. Σε μια συνέντευξή του στη Hurriet χωρίς να το ξέρει τον βιντεοσκοπούσαν οι δημοσιογράφοι και έστειλαν το βίντεο στην τουρκική τηλεόραση με επικεφαλίδα ≪ένας προδότης ανάμεσα μας≫. Δικάστηκε γιατί έβαλε το μίσος ανάμεσα σε κυβέρνηση και θρησκεία. Όμως λόγω εθνικών διαμαρτυριών τον άφησαν ελεύθερο. Σημαντικό για τους

δικαστές ήταν ότι ο κατηγορούμενος δεν έκανε καμία δήλωση αλλά μόνο συζήτηση ιδιαιτέρως μαζί τους. Ο ιερέας μίας εκκλησίας στο Diyarbakir είπε σε μια δοξολογία του ότι η γη μιλάει για τις γενοκτονίες των Αρμενίων αλλά ποτέ για των Σύριων.

Ο πατριάρχης Δημήτριος και ο Βαρθολομαίος αναφέρονται στις αποτυχημένες προσπάθειές τους να επαναλειτουργήσει η Θεολογική σχολή της Χάλκης. Τα τηλέφωνα απ’ τα μοναστήρια παρακολουθούνται ακόμα. Στις 14/4/2003 ο Τούρκος υπουργός παιδείας είπε στους διευθυντές σχολείων να μαθαίνουν στα παιδιά υποχρεωτικά το τι ακριβώς έγινε στην Αρμενία. Το 2005 δικάστηκε ο συγγραφέας Orhan Pamuk για κατηγορίες προς τους Τούρκους για τις γενοκτονίες. Σε μια συνέντευξη σε εφημερίδα είπε: για αυτό το κάνω εγώ και έτσι με μισούν. Την επιστροφή 70 εξορισμένων στο Turabdin διέκοψε μια βομβιστική επίθεση τον Ιούνιο 2005.

Ένα σημαντικό άλυτο πρόβλημα μένει η εκκλησιαστική ιδιοκτησία. Ένας ηγούμενος μονής για να ανακαινίσει ένα μοναστήρι, πρέπει το κράτος να συμφωνήσει και να το συζητήσει με τους ηγέτες. Αρχές του 1970 η Τουρκία άρχισε να κατασχέτει όλες τις δωρεές. Λόγος τότε ήταν οι ελληνοτουρκικές διαμάχες στην Κύπρο. Τίποτα απ’ αυτά δεν επιστρέφεται. Οι σύριοι χριστιανοί είναι οι λιγότερο αδικημένοι από τις μειονότητες της Λοζάνης.

Στο Turabdin όλες οι εκκλησίες είναι χτισμένες από δωρεές. Μερικοί σύριο-ορθόδοξοι συνέγραψαν μυστικά ένα δικαστικό βιβλίο και το έστειλαν σε 20 οργανωτές στην Άγκυρα. Στόχος ήταν να μην ισχύσει ο νόμος για τις ιδιοκτησίες και να κάνουν δική τους ιδιοκτησία. Ο αντιπρόσωπος του δεξιού κόμματος Hayan Ekina είπε ότι οι χριστιανικές μειονότητες είναι απειλή για την εθνική

προστασία. Άρα δεν έπρεπε να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους Τούρκους μουσουλμάνους.

Το καλοκαίρι του 2005 ένας Τούρκος βουλευτής φυλακίστηκε στην Ελβετία γιατί δεν παραδεχόταν τις γενοκτονίες. Ο Olli Rehn πιστοποίησε το 2005 ότι στην Τουρκία δεν υπήρχε ελευθερία πίστης. 24 χώρες συμπεριλαμβανόμενης της Γαλλίας, Ιταλίας, Βελγίου, και Ολλανδίας καταδίκασαν της γενοκτονίες, αλλά όχι η Αμερική και το Ισραήλ. Η αρμένικη σύνοδος των εθνικών Τούρκων επιστημόνων στις 25/5/2005 χαρακτηρίστηκε απ’ τον υπουργό Cemil Cicek σαν αγκάθι στην πλάτη του τούρκικου έθνους. Τους επιστήμονες αυτούς τους χαρακτήρισε σαν προδότες.

Η ιστορία για το θέμα της Αρμενίας βρίσκεται στο τυπογραφείο απ’ τους συγγραφείς που δουλεύουν στο τούρκικο κράτος. Μερικοί δεν έχουν καμία σχέση με την αλήθεια, με το λαό, με την ειρήνη. Επιστήμονες αφήνουν την ιστοριογραφία για να μη λερώσουν τα χέρια τους με αυτό το θέμα. Η εποχή του εθνικού ρατσισμού έφτασε στο τέλος της για την Ευρώπη. Όλοι οι λαοί πρέπει να επωφεληθούν και να διορθώσουν τα εγκλήματα της ιστορίας. Ο πατριάρχης Βαρθολομαίος κάλεσε τον Πάπα Βενέδικτο XVI στην γιορτή της Ορθοδοξίας. Η τουρκική κυβέρνηση ήθελε να το αποτρέψει αυτό γιατί έβλεπαν τον πατριάρχη σαν ποιμένα που προσέχει 3000 άτομα της μειονότητας των Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη και όχι σαν ηγέτη της ορθοδοξίας. Στις 23/9/2005 έγινε μια σύνοδος για το θέμα της Αρμενίας όπου ήθελαν να πουν τις απόψεις τους οι ιστορικοί Berkag και Akcams. Η αντιπροσωπεία της Ε.Ε. το έβλεπε σαν μια πρόκληση. Στις 23/9 δέχτηκε στο Στρασβούργο να κάνει διαπραγματεύσεις με την Τουρκία όμως υπήρχε το εμπόδιο ότι έπρεπε να αναγνωρίσουν την Κύπρο και να παραδεχτούν τις γενοκτονίες των Αρμενίων. Στις 3/10/05 άρχιζαν οι διαπραγματεύσεις Ε.Ε.-Τουρκίας. Σημαντικές αξίες όπως η ελευθερία της θρησκείας, της σκέψης, του λόγου, το άνοιγμα των σχολείων ακόμα και με οικονομική βοήθεια, το άνοιγμα όλων των αρχείων για τα εθνικά θέματα, η επιστροφή των κλεμμένων και προστατευμένων ηθών της εκκλησίας έπρεπε να a priori να ισχύουν. Έτσι η ανοιχτή συνομιλία των Ευρωπαίων με τους Τούρκους μπορεί να αρχίσει